Lương tối thiểu chưa đủ sống

Sáng một ngày cuối tuần, tôi nhận được thông báo từ người bạn cùng quê, vợ chồng bạn đang bán nhà Hà Nội để về Thanh Hóa ở hẳn do quá áp lực với cuộc sống chi tiêu đắt đỏ ở Thủ đô.

Vợ chồng bạn làm công nhân tại khu công nghiệp gần trung tâm Hà Nội, sau hơn chục năm chắt bóp chi tiêu, nhờ hỗ trợ của hai gia đình nội ngoại nên cũng mua được căn hộ chung cư nhỏ cách Trung tâm thành phố không xa.

Dù có nhà Hà Nội, nhưng đã nhiều năm nay cả gia đình 4 người chỉ biết trông vào khoản tiền lương 17 triệu mỗi tháng của cả hai vợ chồng. Do vậy, khi 2 con ngày càng lớn, chi phí sinh hoạt, ăn học ngày càng cao thì gánh nặng kinh tế cũng tăng dần.

Không còn lựa chọn nào hơn, sau một thời gian dài tính toán, vợ chồng bạn đi đến thống nhất bán nhà về quê rồi xin làm công nhân giày da gần nhà để có điều kiện nuôi dạy các con tốt hơn.

“Về quê làm công nhân lương hai vợ chồng dù chỉ được 14-15 triệu mỗi tháng, nhưng chi phí rẻ hơn, con cái cũng có điều kiện học hành tốt hơn nên áp lực kinh tế không nặng nề như ở Hà Nội”, bạn tôi chia sẻ.

Để tăng năng suất lao động cần có cơ chế gắn kết chặt chẽ giữa tiền lương và năng suất lao động. Ảnh: Hoàng Hà

Hoàn cảnh vợ chồng bạn tôi dù có mức thu nhập cao hơn nhiều mức lương tối thiểu Nhà nước quy định, vẫn không đủ sống cũng là thực trạng của nhiều gia đình ở các thành phố lớn Hà Nội, TP.HCM đang phải đối mặt. Nhiều người đã phải chọn lựa về quê hoặc tìm đến nơi có mức chi tiêu thấp, thu nhập đảm bảo để giảm áp lực kinh tế gia đình.

Trước thực trạng này, mới đây ông Nguyễn Thiện Nhân (đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM) đã đưa ra đề nghị cần có lộ trình chuyển từ lương tối thiểu sang lương đủ sống tối thiểu.

Trong phiên thảo luận về Đề án bổ sung phát triển kinh tế xã hội năm 2025 của Quốc hội, ông Nhân cho rằng, hiện nay lương tối thiểu vùng 1 khoảng 5 triệu đồng/tháng. Trong khi để một gia đình có hai người lao động nuôi được hai con, thu nhập cần đạt khoảng 21 triệu đồng/tháng. Điều này có nghĩa là lương đủ sống phải ở mức 10,5 triệu đồng/người/tháng.

Trước đó, một khảo sát về mức lương đủ sống của mặt bằng lương tối thiểu năm 2018 ngành dệt may ở TP.HCM là gần 9 triệu đồng/người/tháng. Trong khi tại thời điểm đó tiền lương tối thiểu vùng 1 là 3,98 triệu đồng/tháng.

Như vậy, từ mức lương tối thiểu đến mức lương đủ sống ở Việt Nam vẫn còn khoảng cách khá xa khi nhu cầu chi tiêu sinh hoạt của người dân luôn cao hơn so với mức tăng lương tối thiểu vùng.

Trong khi lương đủ sống phải đảm bảo cuộc sống cho một người lao động làm việc trong điều kiện bình thường (8 giờ/ngày, 48 giờ/tuần), đảm bảo một cuộc sống bình thường, nghĩa là có một cuộc sống đàng hoàng hơn. Mức lương này bao gồm ăn đủ dinh dưỡng; chi phí lương thực đảm bảo học hành, giao tiếp xã hội, thậm chí đảm bảo có tích lũy để xử lý trong trường hợp rủi ro.

Vẫn phải duy trì mức lương tối thiểu vùng?

Một câu hỏi được đặt ra: Mức lương đủ sống hiện nay đã cao hơn nhiều mức lương tối thiểu vùng, vậy tại sao Nhà nước vẫn phải duy trì mức lương này?.

Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và luật pháp các nước, lương tối thiểu là mức lương thấp nhất được trả cho người lao động làm các công việc giản đơn, trong điều kiện bình thường để đảm bảo cuộc sống ở mức đáp ứng các yêu cầu tối thiểu của người lao động và gia đình họ.

Ở Việt Nam, lương tối thiểu vùng được quy định theo Bộ Luật lao động để đảm bảo mức tiền lương tối thiểu cho người lao động sống ở các vùng khác nhau do biến động giá cả và nhu cầu, điều kiện sinh hoạt khác nhau.

Như vậy, lương tối thiểu vùng quy định là để đảm bảo rằng người lao động không bị trả lương thấp hơn mức sinh sống tối thiểu cần thiết cho cả bản thân và gia đình; tạo sự công bằng trong quá trình trả lương, ngăn chặn việc người sử dụng lao động trả lương dưới mức tối thiểu cho người lao động.

Nếu không có mức lương tối thiểu, các đơn vị doanh nghiệp ở các địa phương có thể trả lương thấp hơn, dẫn đến tình trạng không đồng nhất về thu nhập và chất lượng cuộc sống của người lao động giữa các khu vực.

Vậy nên, việc quy định mức lương tối thiểu vùng là cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động, đảm bảo công bằng trong quan hệ lao động và góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Tăng năng suất lao động để lương đủ sống

Chuyên gia lao động tiền lương Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, để hưởng tới mức lương đủ sống cần phải có các giải pháp đồng bộ tăng năng suất lao động.

Muốn tăng năng suất lao động tất yêu phải dựa trên cơ sở tổ chức lại sản xuất một cách hợp lý và làm việc khoa học. Để làm được việc này trước hết phải đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tập trung vào các ngành tạo ra giá trị cao như điện tử, bán dẫn… đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Hơn nữa, tăng năng suất lao động phụ thuộc rất nhiều vào khoa học công nghệ đổi mới máy móc thiết bị đầu tư. Do vậy, doanh nghiệp muốn có năng suất lao động cao thay vì sử dụng nhiều lao động giản đơn thì cần phải đầu tư máy móc thiết bị, công nghệ sản xuất hiện đại đi kèm với nâng cao trình độ nguồn nhân lực.

Ngoài ra, để tăng năng suất lao động cần có cơ chế gắn kết chặt chẽ giữa tiền lương và năng suất lao động. Khi năng suất lao động tăng lên thì tiền lương phải được chi trả thỏa đáng. Điều này tạo động lực cho người lao động làm việc hiệu quả hơn, từ đó giúp nâng cao năng suất chung của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Đặc biệt cần khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao tiềm lực của doanh nghiệp trong nước. Điều này không chỉ tạo thêm nhiều cơ hội việc làm mà còn góp phần cải thiện đời sống, tăng thu nhập cho người lao động…

Vũ Điệp