Lý do ăn thanh đạm vẫn có nguy cơ mỡ máu cao

Ăn chay không đúng cách khiến cơ thể bị mỡ máu. Ảnh: Shutterstock.

Ăn chay từ lâu được xem là lối sống lành mạnh, giúp thanh lọc cơ thể và giảm nguy cơ tim mạch. Thế nhưng, không ít người bất ngờ khi bác sĩ thông báo họ vẫn mắc mỡ máu cao dù đã duy trì chế độ ăn chay trong nhiều năm.

Điều dưỡng Nguyễn Thị Thu Hằng, khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (cơ sở 3), cho biết rối loạn lipid máu là bệnh lý diễn tiến âm thầm, liên quan trực tiếp đến chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt. Nếu bữa ăn không cân bằng, người ăn chay hoàn toàn có thể rơi vào nhóm nguy cơ.

Một trong những nguyên nhân phổ biến là thói quen tiêu thụ quá nhiều đường phụ gia từ trà sữa, bánh kẹo, nước ngọt. Lượng đường bổ sung lớn khiến triglycerid trong máu tăng cao, thúc đẩy béo phì và rối loạn chuyển hóa. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo người trưởng thành không nên nạp quá 50 g đường tự do mỗi ngày và mức lý tưởng là dưới 25 g.

Bên cạnh đó, việc ăn nhiều tinh bột tinh luyện như cơm trắng, bún, phở, bánh mì cũng khiến đường thừa trong cơ thể chuyển thành chất béo. Đây là yếu tố trực tiếp dẫn đến tăng mỡ máu. Điều dưỡng Hằng khuyến khích thay thế bằng gạo lứt, yến mạch, khoai lang hoặc ngũ cốc nguyên hạt để cân bằng dinh dưỡng.

Một sai lầm khác thường gặp là lạm dụng thực phẩm chay công nghiệp. Giò chay, xúc xích chay hay lạp xưởng chay chủ yếu làm từ tinh bột tinh chế, dầu cọ, dầu dừa và nhiều phụ gia. Việc dùng thường xuyên có thể làm tăng cholesterol xấu. Ăn chay lành mạnh cần khác biệt với ăn chay công nghiệp, nghĩa là ưu tiên thực phẩm tươi và ít chế biến.

Không ít người còn sử dụng dầu sai cách. Dầu thực vật nhìn chung tốt hơn mỡ động vật, nhưng nếu chiên đi chiên lại hoặc đun quá nóng sẽ tạo ra chất béo có hại. Đặc biệt, dầu dừa và dầu cọ chứa nhiều chất béo bão hòa, làm tăng LDL-cholesterol.

Khẩu phần thiếu rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt cũng khiến cơ thể dễ tích tụ cholesterol xấu. Người ăn chay thuần thường có nguy cơ thiếu vitamin B12 và Omega-3, hai dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe tim mạch.

Thực tế, không chỉ người ăn chay mà bất kỳ ai thừa cân, ít vận động, thường xuyên ăn đồ chiên rán, thức ăn nhanh hoặc có bệnh nền như tiểu đường, tăng huyết áp đều dễ mắc mỡ máu cao. Điều dưỡng Hằng khuyến cáo người trưởng thành nên xét nghiệm máu định kỳ 3-5 năm một lần, nhóm nguy cơ cao cần theo dõi thường xuyên hơn.

Để kiểm soát mỡ máu hiệu quả, nhiều bác sĩ gợi ý áp dụng chế độ ăn DASH, phương pháp vốn được khuyến nghị cho người tăng huyết áp. Chế độ này giúp giảm cholesterol xấu và cải thiện sức khỏe tim mạch nhờ tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; ưu tiên protein từ đậu, hạt, đậu nành; hạn chế chất béo bão hòa, muối và đường tinh luyện.

Người ăn chay có thể áp dụng bằng cách thay cơm trắng bằng gạo lứt, ăn một nắm hạt mỗi ngày, nấu ăn với dầu ô liu hoặc dầu hạt cải thay cho dầu dừa và dầu cọ.

Nguyễn Thuận