Lý do Elon Musk rời chính quyền Trump: Hậu trường đầy tranh cãi được phơi bày

Hào quang ban đầu

Gần đây, Tổng thống Trump đã đặt ra một câu hỏi gợi nhiều suy nghĩ cho các cố vấn của mình về lời hứa của tỷ phú Elon Musk sẽ cắt giảm 1.000 tỷ USD chi tiêu chính phủ.

“Có phải tất cả chỉ là nói suông?”, ông Trump hỏi, theo lời các quan chức chính quyền, băn khoăn liệu Musk có bao giờ đến gần mức cắt giảm mà ông từng hứa sẽ thực hiện thông qua Bộ Hiệu quả Chính phủ (Department of Government Efficiency – DOGE).

Sự kiện này phản ánh những khoảnh khắc hoài nghi và bức xúc từ ông Trump và các trợ lý cấp cao đối với nhiệm kỳ 4 tháng đầy sóng gió của Musk trong chính phủ – với các cuộc cãi vã lan sang cả Trung Đông, các cuộc họp nội các, và đôi khi ngay tại Phòng Bầu dục, theo những người am hiểu vấn đề. Đồng thời, nó cho thấy sự mệt mỏi ngày càng gia tăng trước những rào cản đã làm chậm nỗ lực cải tổ của Musk, từ các vụ kiện tụng cho đến sự trì trệ của bộ máy quan liêu.

Tuy nhiên, ông Trump vẫn dành thiện cảm cho Musk và có kế hoạch gặp lại ông trong tương lai (hai người đã dùng bữa tối với nhau tuần trước). Ông yêu cầu các trợ lý tổ chức một buổi chia tay thân mật hôm 30/5 vừa qua tại Phòng Bầu dục, nơi hai người dành lời khen ngợi cho nhau.

Ông Trump từng mô tả Musk với các trợ lý là “50% thiên tài, 50% như đứa trẻ”, theo lời các nhân viên Nhà Trắng. Một người khác cho biết ông Trump đã nói rằng Musk có “90% thiên tài, 10% trẻ con”. Hai người thường có những cuộc trò chuyện dài dòng trong các bữa tối tại câu lạc bộ của ông Trump, nhưng theo các quan chức Nhà Trắng, sự hài hước lập dị của Musk đôi khi khiến ông Trump bối rối.

“Elon thực ra chưa rời đi”, ông Trump nói hôm thứ Sáu. “Cậu ấy sẽ đi đi về về”.

Musk không phản hồi các yêu cầu bình luận.

Mối quan hệ giữa hai người, có lúc từng là một trong những liên minh chính trị có ảnh hưởng nhất trong lịch sử hiện đại của Mỹ. Musk đã chi gần 300 triệu USD để giúp ông Trump tái đắc cử, góp phần đưa ông trở lại Nhà Trắng. Đổi lại, ông Trump trao cho Musk quyền tiếp cận chưa từng có vào bộ máy chính phủ liên bang, trao cho ông quyền lực rộng lớn với lời hứa sẽ tái cấu trúc hệ thống.

Những người bảo vệ Musk cho rằng vị tỷ phú này đã thực hiện các cải cách sâu rộng trong chính phủ – từ cắt giảm viện trợ nước ngoài đến thu hẹp quy mô lực lượng lao động – những điều có lẽ đã không xảy ra nếu không có cam kết mãnh liệt của ông với DOGE.

Ông Trump biết về thời điểm Musk rời chính phủ theo cách mà chính ông thường dùng để thông báo những thay đổi nhân sự quan trọng: qua mạng xã hội. Tổng thống đã biết Musk sắp rời đi, nhưng không rõ thời điểm cụ thể cho đến hiện tại, theo những người hiểu về quá trình rời chức của Musk.

Elon Musk tại Nhà Trắng tuần trước. Ảnh: Bloomberg.

Những xung đột bên trong Nhà Trắng

Cuộc xung đột gần nhất giữa Musk và Nhà Trắng xảy ra ở cách Washington tới 11.000 km. Musk tỏ ra giận dữ với một thỏa thuận do đối thủ Sam Altman, giám đốc điều hành của OpenAI – và kế hoạch công bố thỏa thuận này trong một chuyến công du của Tổng thống – đến mức ông than phiền với ít nhất ba quan chức Nhà Trắng, buộc họ phải lôi ông Trump vào cuộc.

Lịch trình của Tổng thống đã được điều chỉnh để xoa dịu Musk. Ông Trump từng có kế hoạch phát biểu về thỏa thuận này cùng Altman và một số quan chức khác, theo các nguồn tin. Nhưng để trấn an Musk, thông báo đã bị hoãn lại một tuần, và Altman không xuất hiện công khai bên cạnh ông Trump trong chuyến đi.

Trong khi đó, Musk cũng chịu áp lực từ chính sự nghiệp kinh doanh của mình. “Tôi cần giảm bớt áp lực cho bản thân và các công ty”, Musk nói riêng với các quan chức cấp cao, lý giải về quyết định rời chính phủ. Tesla ghi nhận lợi nhuận ròng quý I giảm tới 71%, trong khi SpaceX liên tiếp gặp sự cố, mới nhất là vụ nổ tên lửa hồi đầu tuần.

Trong một cuộc họp nội các hồi đầu năm, Musk đứng dậy và nói với các bộ trưởng cùng quan chức cấp cao rằng họ “không hiểu nổi mức độ thiệt hại mà các hãng xe của ông đang gánh chịu” và mô tả tình hình kinh doanh của mình là cực kỳ khó khăn. Các quan chức có mặt cho biết họ bị phát biểu này gây bất ngờ. Tổng chưởng lý Pam Bondi đáp lại rằng bà sẽ truy tố mọi tội phạm mà họ có thể bắt được.

Musk cũng đã nói với các cố vấn Nhà Trắng rằng ông sẽ tiếp tục ủng hộ chính trị cho ông Trump, nhưng theo các cố vấn, tấm séc 100 triệu USD mà Musk từng hứa cho ủy ban hành động chính trị của Tổng thống vẫn chưa được gửi đến. Musk thậm chí đôi khi còn cáo buộc một số người trong Nhà Trắng “không quyết tâm cải cách Washington” như ông.

Các cố vấn của ông Trump mô tả hành trình bên vị tỷ phú giàu nhất thế giới là như “tàu lượn siêu tốc” – người từng ngủ lại Nhà Trắng, thường xuyên gửi tin nhắn lúc nửa đêm và thường khiến giới chức kinh ngạc vì các quyết định đột ngột cũng như phát ngôn không kiểm soát.

Musk từng va chạm với nhiều quan chức cấp cao, đặc biệt khi ông thực hiện các đợt cắt giảm ngân sách lớn mà không thông báo trước, kể cả với Chánh văn phòng Susie Wiles và nhóm truyền thông Nhà Trắng. Trong vài tuần, nhiều cố vấn cấp cao của ông Trump chỉ biết DOGE đang làm gì qua báo chí hoặc từ các bộ trưởng – kể cả khi DOGE sa thải hàng trăm người hay yêu cầu dữ liệu nhạy cảm từ các cơ quan khác. Musk cũng từng đối đầu với bộ phận nhân sự Nhà Trắng về quá trình xét duyệt nhân sự cho DOGE.

Mâu thuẫn leo thang đến mức ông Trump phải đích thân can thiệp, yêu cầu bà Wiles giám sát Musk sát sao hơn, theo các nguồn tin. Các quan chức cấp cao đã đề nghị Musk báo trước các hành động để có thể xây dựng thông điệp truyền thông và bảo vệ ông, nhưng Musk đôi khi trả lời rằng “họ không cần biết hết kế hoạch của tôi”. Cuối cùng, Musk đành chấp nhận gặp bà Wiles định kỳ.

Tổng thống Trump chuẩn bị xem giải UFC cùng với Giám đốc điều hành UFC Dana White và Elon Musk tại Trung tâm Kaseya vào ngày 12/4, tại Miami, Florida. Ảnh: Getty.

Cuộc chia tay nhiều dư âm

Ông Trump và các cố vấn từng vô cùng thất vọng khi Musk gọi Thượng nghị sĩ Todd Young là “con rối của nhà nước ngầm” trên mạng xã hội hồi tháng 2. Các cố vấn của ông Trump đã mất nhiều ngày thuyết phục ông Young ủng hộ bà Tulsi Gabbard làm Giám đốc Tình báo Quốc gia – và tin rằng ông này đã gật đầu. Phó Tổng thống J.D. Vance khi đó phải gọi điện làm trung gian, đề nghị Musk hạ giọng, và Musk đã gỡ bài đăng. Sau đó, các quan chức Nhà Trắng “lo dọn đống hỗn loạn còn lại”, một cố vấn nói.

Họ cũng thất vọng khi Musk can dự sâu vào cuộc đua vào Tòa án Tối cao Wisconsin, vì lo rằng ứng viên Brad Schimel – được Musk và đảng Cộng hòa bang hậu thuẫn – sẽ thất bại, và cuộc đua này biến thành một cuộc trưng cầu dân ý về Musk và ông Trump. Musk bác bỏ lo ngại đó, nói rằng các khảo sát mà ông đặt hàng cho thấy Schimel có cơ hội. Ông Trump sau đó tỏ ra khó chịu sau khi tham gia buổi tọa đàm cùng Schimel, nói với cố vấn rằng ông “chán ngấy” ứng viên này vì không thể trả lời rành mạch các câu hỏi về phá thai. Schimel sau đó thua thê thảm.

Ông Trump cũng không hài lòng trước những chỉ trích gay gắt mà Musk nhắm vào các bộ trưởng và cố vấn thương mại Peter Navarro, người mà Musk gọi là “đồ ngốc” và “đầu đất hơn cả bao gạch”. Quan chức Nhà Trắng cho biết ông Trump ngạc nhiên vì Musk tỏ ra cay nghiệt với các thành viên nội các trong một cuộc họp.

Ngoại trưởng Marco Rubio từng yêu cầu quyền kiểm soát Bộ Ngoại giao sau khi Musk cắt giảm mạnh ngân sách của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) mà không bàn bạc trước, một quan chức tiết lộ. Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean Duffy cũng từng va chạm với Musk về các quyết định liên quan đến kiểm soát không lưu.

Phía sau hậu trường, Musk phản đối mạnh “thuế quan Ngày Giải Phóng” của ông Trump, cho rằng chúng sẽ “hủy hoại kinh tế toàn cầu”. Musk thậm chí gọi cho nhiều lãnh đạo doanh nghiệp và khuyên họ nói chuyện với ông Trump để ngăn cản kế hoạch này. Tuy nhiên, các cố vấn nói với Musk rằng ông Trump tin tưởng vào chính sách thuế và sẽ không thay đổi.

Ông Trump càng tức giận hơn khi biết Musk đang được Lầu Năm Góc báo cáo mật về Trung Quốc. Hai quan chức chính phủ cho biết ông Trump thấy điều này là “xung đột lợi ích”, vì Musk đang nắm nhiều hợp đồng không gian. Ông Trump nói với trợ lý rằng Musk không nên làm việc tại Lầu Năm Góc nếu còn tham gia kinh doanh.

Thời gian Musk ở Nhà Trắng sau này cũng giảm dần. Ban đầu, ông có mặt tới 5–7 ngày mỗi tuần, sau đó còn 3 ngày, rồi chỉ xuất hiện lẻ tẻ.

Tại Phòng Bầu dục hôm thứ Sáu, Musk đứng cạnh ông Trump, tay khoanh lại, mắt thâm quầng. “Chính phủ đôi lúc cũng khá hiểm độc”, ông Trump nhận xét.

Huyền Chi