Lý do Indonesia tính mua 7 tàu chiến 'second hand' của Trung Quốc

Thông tin này được chuẩn tướng Frega Wenas, người phát ngôn của Bộ Quốc phòng, tiết lộ trong một chương trình truyền hình trong tuần này, nhân dịp đánh dấu một năm cầm quyền của chính phủ Tổng thống Prabowo Subianto. Ông cho biết kế hoạch này vẫn đang ở giai đoạn đánh giá nội bộ, chưa có hợp đồng hay thời gian bàn giao cụ thể.

Phát biểu của ông Wenas nhanh chóng thu hút sự chú ý của dư luận và lan truyền trên mạng xã hội. Sau đó, người phát ngôn Hải quân Indonesia, chuẩn đô đốc Tunggul, đã lên tiếng làm rõ rằng đây chưa phải quyết định mua sắm chính thức mà chỉ là một nghiên cứu khả thi trong khuôn khổ chương trình hiện đại hóa của Bộ Quốc phòng.

Các tàu Type 053H mà Indonesia đang xem xét đều là tàu đã qua sử dụng của Hải quân Trung Quốc, nhiều chiếc được đóng từ thập niên 1970 - 1980 và hiện đã được thay thế bằng các lớp tàu hiện đại hơn như Type 054A và Type 054B. Dù vậy, một số biến thể Type 053H3 vẫn còn được Trung Quốc dùng làm tàu huấn luyện và tuần tra, cho thấy chúng vẫn còn giá trị khai thác ở mức độ nhất định.

Khinh hạm Type 053 - Ảnh: Bộ Quốc phòng Trung Quốc

Lớp tàu Type 053H - di sản của Hải quân Trung Quốc

Type 053 là một trong những lớp khinh hạm được sản xuất nhiều nhất của Trung Quốc, bắt đầu thiết kế từ cuối những năm 1960. Tàu có lượng giãn nước từ 1.700 đến 2.200 tấn, dài khoảng 105 mét, vận tốc tối đa gần 30 hải lý/giờ (55,5km/h), và có thể hoạt động liên tục tới 5.000 hải lý (9260km).

Ban đầu, lớp tàu này được thiết kế cho phòng thủ ven bờ và tấn công mặt nước, trang bị hai bệ phóng tên lửa chống hạm, pháo nòng đôi 100mm, cùng nhiều pháo 37mm phòng không cự ly gần. Hệ thống sonar (dò ngầm) của tàu chủ yếu dựa trên công nghệ Liên Xô cũ, đủ dùng trong môi trường nước nông.

Các phiên bản sau như 053H2 và 053H3 đã được cải tiến hệ thống radar, dữ liệu chiến đấu và tên lửa tầm trung, mang lại khả năng tác chiến linh hoạt hơn. Đặc biệt, Type 053H3 - phiên bản ra đời cuối thập niên 1990, được trang bị tên lửa phòng không HQ-7, tên lửa chống hạm YJ-83, và bệ đáp trực thăng Z-9C, giúp tàu có khả năng chống ngầm và hỗ trợ từ trên không tốt hơn.

Dù không thể sánh với các tàu chiến hiện đại, Type 053H3 vẫn được đánh giá là tàu huấn luyện và tuần tra hiệu quả, có chi phí vận hành thấp, dễ sửa chữa và bảo trì.

Hai tàu lớp Type 053 của Hải quân Trung Quốc - Ảnh: Global Times

Lớp Type 053 từng được xuất khẩu khá rộng rãi. Thái Lan, Bangladesh, Myanmar và Ai Cập đều đã tiếp nhận các phiên bản khác nhau của dòng tàu này. Một số tàu sau khi ngừng hoạt động ở Trung Quốc được chuyển đổi thành tàu tuần tra của lực lượng hải cảnh, trang bị vũ khí nhẹ hơn nhưng vẫn đủ sức hoạt động dài ngày trên biển.

Nhờ kết cấu đơn giản và khung vỏ bền, Type 053 có thể nâng cấp hoặc kéo dài tuổi thọ qua các gói cải tạo, phù hợp với các quốc gia muốn tăng số lượng tàu chiến mà không cần đầu tư lớn cho công nghệ mới.

Hải quân Indonesia và tiến trình hiện đại hóa

Kể từ đầu thập niên 2020, Indonesia đã thúc đẩy mạnh mẽ chương trình hiện đại hóa quân đội nhằm đạt mục tiêu “Lực lượng thiết yếu tối thiểu” - bảo đảm năng lực phòng thủ cơ bản trên toàn quần đảo. Hải quân nước này đã nhận hai khinh hạm lớp PPA do Ý sản xuất và đặt đóng tàu lớp Istif của Thổ Nhĩ Kỳ cùng hai khinh hạm Merah Putih do PT PAL chế tạo trong nước.

Những dự án này phản ánh nỗ lực nâng cao năng lực phòng không, chống ngầm và tuần tra xa bờ, đồng thời củng cố tự chủ công nghiệp quốc phòng. Trong bối cảnh đó, việc tiếp nhận các tàu Type 053H - dù cũ, có thể đảm nhiệm vai trò hậu cần và huấn luyện, giải phóng các tàu hiện đại hơn cho nhiệm vụ tác chiến chủ lực.

Theo một số nguồn tin, các tàu mà Trung Quốc chào bán có thể thuộc dòng Type 053H3, đã được tân trang và thay động cơ. Dù không thể sánh với các khinh hạm mới về hỏa lực và cảm biến, song chúng đủ sức gia tăng mật độ hiện diện và khả năng phản ứng nhanh trên biển - yếu tố quan trọng với quốc gia có hơn 17.000 đảo như Indonesia.

Việc mua tàu từ Trung Quốc có thể giúp Indonesia nhanh chóng tăng cường số lượng tàu chiến, nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức trong việc duy trì sự thống nhất kỹ thuật của hạm đội. Hiện nay, lực lượng hải quân nước này đang vận hành nhiều loại tàu có nguồn gốc khác nhau, từ phương Tây, Thổ Nhĩ Kỳ đến sản xuất trong nước, nên việc bổ sung thêm dòng Type 053H có thể làm phức tạp công tác bảo trì, đào tạo và quản lý trang bị.

Cụ thể, khó khăn chính nằm ở quá trình tích hợp các tàu đã qua sử dụng vào hệ thống hải quân hiện đại, vốn được thiết kế theo nhiều tiêu chuẩn công nghệ khác nhau. Sự thiếu đồng bộ này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả huấn luyện, hoạt động hậu cần và khả năng phối hợp trong tác chiến. Cho đến nay, Bộ Quốc phòng Indonesia vẫn chưa công bố chi tiết về chi phí, cấu hình hay thời điểm bàn giao, cho thấy dự án vẫn trong giai đoạn xem xét tính khả thi và đàm phán ban đầu.

Bước ngoặt mới trong hợp tác quốc phòng Indonesia - Trung Quốc

Nếu thương vụ mua bảy khinh hạm Type 053H được triển khai, đây sẽ là bước tiến đáng chú ý trong hợp tác quốc phòng giữa Jakarta và Bắc Kinh - mối quan hệ đã mở rộng mạnh mẽ suốt hơn hai thập kỷ qua. Từ đầu những năm 2000, Indonesia đã nhập khẩu nhiều loại vũ khí từ Trung Quốc, bao gồm tên lửa chống hạm C-705, C-802, pháo phản lực và thiết bị phóng rocket. Những năm gần đây, hợp tác còn mở rộng sang lĩnh vực đóng tàu, sản xuất radar và phát triển phương tiện không người lái, phản ánh rõ chiến lược gia tăng ảnh hưởng quân sự của Trung Quốc tại Đông Nam Á.

Dù vẫn tồn tại tranh chấp quanh quần đảo Natuna, hai nước duy trì đối thoại quốc phòng thường xuyên, cho thấy cách tiếp cận thực dụng của Indonesia trong việc cân bằng giữa lợi ích an ninh và hợp tác khu vực. Theo các nhà quan sát, kế hoạch mua lại các tàu Type 053H - dù đã qua sử dụng, không chỉ nhằm tăng cường năng lực hải quân, mà còn mang ý nghĩa chính trị khi Jakarta muốn thể hiện sự linh hoạt trong lựa chọn đối tác quốc phòng.

Dù còn hạn chế, việc tiếp nhận các tàu này vẫn được xem là giải pháp thực tế giúp duy trì sức mạnh hải quân trong bối cảnh Indonesia cần mở rộng hiện diện trên vùng biển rộng lớn. Đây là bước đi ngắn hạn nhưng cần thiết để đảm bảo khả năng phản ứng nhanh và bảo vệ chủ quyền trong khi chờ các dự án hiện đại hóa hoàn tất.

Ở góc độ chính trị, thương vụ này có thể củng cố hơn nữa quan hệ Jakarta - Bắc Kinh, đồng thời buộc Indonesia phải duy trì sự khéo léo trong cân bằng chiến lược với các đối tác như Mỹ, Nhật Bản và Australia. Việc đa dạng hóa nguồn cung vũ khí giúp Indonesia vừa mở rộng hợp tác, vừa tránh phụ thuộc vào bất kỳ cường quốc nào.

Hoàng Vũ