Đàm phán thương mại Mỹ-Trung tại Malaysia có thể mang lại điều gì?

Từ ngày 24 đến 27-10, Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong sẽ có cuộc gặp với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer tại Malaysia.

Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh Bắc Kinh và Washington đang tìm cách hạ nhiệt căng thẳng leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Cuộc gặp cũng diễn ra trước thềm hội nghị thượng đỉnh quan trọng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị Cấp cao Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc vào tuần sau.

Bối cảnh phức tạp của cuộc gặp

Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo Phó Thủ tướng Hà Lập Phong sẽ dẫn đầu phái đoàn đến Malaysia để tham vấn kinh tế và thương mại với các đại diện Mỹ, theo thỏa thuận đã được hai nước thống nhất. Cuộc gặp diễn ra bên lề Hội nghị thượng đỉnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), theo tờ China Daily.

Hai bên sẽ trao đổi về “những vấn đề then chốt liên quan quan hệ kinh tế và thương mại Trung - Mỹ”, phù hợp với nhận thức chung quan trọng đạt được giữa hai nguyên thủ trong các cuộc điện đàm trước đó trong năm nay, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết thêm.

Các quan chức thương mại hàng đầu của Mỹ cũng xác nhận sẽ đến Malaysia để thảo luận với phía Trung Quốc về các biện pháp hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh.

Đàm phán diễn ra trong bối cảnh căng thẳng ảnh hưởng đáng ngại đến quan hệ thương mại Mỹ - Trung. Bắc Kinh mở rộng các hạn chế xuất khẩu đất hiếm trong tháng này, nhằm đáp trả việc Washington tăng số lượng doanh nghiệp Trung Quốc bị cấm mua công nghệ Mỹ.

Đoàn đàm phán thương mại Mỹ và Trung Quốc nhóm họp tại Geneva (Thụy Sĩ) hồi tháng 5. Ảnh: ĐẠI DIỆN THƯƠNG MẠI MỸ

Đáp lại, ông Trump ngày 10-10 cho biết sẽ áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa Trung Quốc và áp đặt kiểm soát xuất khẩu đối với “mọi phần mềm quan trọng” kể từ ngày 1-11. Bộ Thương mại Trung Quốc sau đó tuyên bố sẽ trả đũa và cảnh báo hành động đơn phương của Mỹ sẽ làm leo thang căng thẳng thương mại.

Trước đó, quan hệ hai nước dường như đã có dấu hiệu tan băng sau cuộc điện đàm ngày 19-9 giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập. Cuộc điện đàm này diễn ra sau hội nghị thượng đỉnh ở thủ đô Madrid (Tây Ban Nha), vốn được xem là thành công lớn khi hai bên đạt được bước đột phá liên quan mạng xã hội TikTok.

Cuộc đàm phán tại Malaysia - vòng đàm phán thương mại thứ năm giữa hai nước - cũng diễn ra trong bối cảnh thỏa thuận tạm hoãn thuế quan kéo dài 90 ngày sắp hết hạn vào ngày 10-11.

Theo hãng tin Reuters, Washington đang xem xét áp đặt thêm hạn chế đối với một loạt sản phẩm xuất khẩu có sử dụng công nghệ phần mềm sang Trung Quốc, từ máy tính xách tay cho đến động cơ phản lực.

Ngày 22-10, khi được hỏi về khả năng hạn chế xuất khẩu phần mềm sang Trung Quốc, Bộ trưởng Tài chính Bessent nói rằng “mọi lựa chọn đều đang được xem xét”. Ông đồng thời cho biết thêm rằng bất kỳ biện pháp kiểm soát xuất khẩu nào - dù là phần mềm, động cơ hay các mặt hàng khác - cũng sẽ được phối hợp với các đồng minh thuộc Nhóm G7.

Trả lời phỏng vấn của đài Fox News ngay sau đó, ông Bessent gọi các yêu cầu cấp phép xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc là “không khả thi và không thể chấp nhận được”. Vị bộ trưởng bày tỏ hy vọng “giải quyết được vấn đề này” vào cuối tuần để Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập có thể bắt đầu cuộc gặp “với tâm thế tích cực hơn”.

Kỳ vọng về kết quả đàm phán Mỹ - Trung tại Malaysia

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: Chris Kleponis/CNP, Oliver Bunic/Bloomberg

Theo giới phân tích, Mỹ mong muốn tận dụng lợi thế về công nghệ phần mềm trước thềm vòng đàm phán thương mại sắp tới để đáp trả các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm gần đây của Trung Quốc, song khó có khả năng Bắc Kinh sẽ nhượng bộ lớn.

Ông Jayant Menon, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak - Singapore (ISEAS), cho rằng các động thái gần đây của Mỹ là chiến thuật gây sức ép trước thềm đàm phán, nhằm buộc Bắc Kinh phải phản hồi về các hạn chế xuất khẩu đất hiếm gần đây.

“Ở một góc độ nào đó, có thể xem đây là một phần trong chiến lược đàm phán mang tính áp đặt, được thiết kế nhằm gây sức ép để đạt thỏa thuận tốt nhất có thể. Nó cũng gián tiếp phản ánh mức độ lo ngại của Mỹ trước các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm mới của Trung Quốc” - ông Menon nói với tờ South China Morning Post.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cho rằng “lá bài công nghệ” một khi Washington sử dụng có thể sẽ không mang lại hiệu quả, vì Bắc Kinh đã cho thấy nước này không dễ bị ép buộc.

Ông Nick Marro, Kinh tế trưởng phụ trách khu vực châu Á của đơn vị nghiên cứu Economist Intelligence Unit, cũng cho rằng Trung Quốc khó có khả năng đưa ra những nhượng bộ đáng kể về kiểm soát xuất khẩu đất hiếm tại các cuộc đàm phán, dù việc hạn chế liên quan phần mềm có thể gây tác động mạnh lên ngành sản xuất công nghệ cao.

“Nếu Mỹ thực sự áp đặt kiểm soát nghiêm ngặt đối với xuất khẩu phần mềm, điều đó có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các khâu trung gian và hạ nguồn, bởi phần mềm Mỹ được tích hợp trong hầu hết mọi lĩnh vực” - ông Marro nói, đồng thời cho rằng động thái này sẽ đánh dấu bước leo thang đáng kể trong căng thẳng thương mại Mỹ - Trung.

“Về phía Trung Quốc, chúng tôi không kỳ vọng Bắc Kinh sẽ dỡ bỏ đáng kể cơ chế kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, bởi Trung Quốc ngày càng tỏ ra tự tin trong việc khẳng định vị thế thống lĩnh ở lĩnh vực này trong nền công nghiệp toàn cầu” - ông Marro bổ sung.

Dù vậy, giới phân tích cho rằng việc giải quyết một số bất đồng còn tồn tại, bao gồm vấn đề mua đậu tương và kiểm soát buôn bán fentanyl, có thể đạt được trong các cuộc thảo luận này. Điều này góp phần mở đường cho cuộc gặp giữa ông Tập và ông Trump.

“Kịch bản khả quan nhất mà chúng ta có thể hy vọng là hai bên sẽ hạ nhiệt phần nào căng thẳng hiện nay. Điều đó có thể bao gồm những tuyên bố về việc mua đậu tương hoặc về vấn đề fentanyl” - theo ông Marro.

“Nhưng xét về tổng thể, chúng tôi cho rằng cả hai bên sẽ tiếp tục giữ lập trường cứng rắn trong các lĩnh vực mang tính cấu trúc sâu hơn” - vị chuyên gia lưu ý.

Bà Lynn Song, Kinh tế trưởng phụ trách khu vực Trung Quốc mở rộng của Ngân hàng ING (Hà Lan), nhận định rằng dù cả Trung Quốc và Mỹ gần đây đều có những động thái nhằm củng cố vị thế đàm phán, song hai bên vẫn thận trọng, tránh những hành động có thể ảnh hưởng xấu đến cuộc gặp sắp tới giữa hai nhà lãnh đạo.

“Tôi cho rằng để cuộc gặp giữa ông Tập và ông Trump có thể diễn ra, hai bên cần đạt được một mức độ đồng thuận nhất định, và nếu cuộc gặp thực sự được tiến hành, kết quả nhiều khả năng sẽ trung lập hoặc tích cực, chẳng hạn như gia hạn hoặc mở rộng thêm thỏa thuận đình chiến thương mại hiện nay” - bà Song nêu ý kiến.

“Nếu các cuộc đàm phán bị hủy, khả năng xảy ra một vòng leo thang căng thẳng mới là rất cao” - bà Song lo ngại.

THẢO VY