Lý Khai Phục: AI có thể đưa Mỹ và Trung Quốc đến gần nhau hơn

Sự nổi tiếng của Lý Khai Phục (Kai-Fu Lee), nhà sáng lập quỹ đầu tư mạo hiểm Sinovation Ventures, tại Trung Quốc có thể sánh ngang với Elon Musk tại phương Tây.

Sự nghiệp lẫy lừng

Lý Khai Phục sinh ngày 3/12/1961 tại Đài Bắc, Đài Loan (Trung Quốc), trong một gia đình có truyền thống học vấn. Năm 1973, gia đình chuyển sang Mỹ. Ông tốt nghiệp Đại học Columbia năm 1983 với bằng cử nhân khoa học máy tính và lấy bằng tiến sĩ tại Đại học Carnegie Mellon năm 1988.

Tại Carnegie Mellon, Lý Khai Phục ghi dấu ấn với công trình nghiên cứu về nhận diện giọng nói. Luận án tiến sĩ của ông về hệ thống nhận diện giọng nói Sphinx không chỉ mang tính đột phá mà còn đặt nền móng cho các ứng dụng nhận diện giọng nói hiện đại mà chúng ta sử dụng ngày nay như Siri hay Google Assistant. Tài năng của ông nhanh chóng được chú ý và ông gia nhập Apple năm 1990, nơi ông dẫn dắt nhóm phát triển công nghệ nhận diện giọng nói đầu tiên cho máy tính cá nhân.

Sau thời gian tại Apple, Lý Khai Phục chuyển sang làm việc cho SGI (Silicon Graphics), một công ty chuyên về đồ họa máy tính, trước khi gia nhập Microsoft vào năm 1998. Ông được giao nhiệm vụ thành lập Microsoft Research Asia (MSRA) tại Bắc Kinh. Dưới sự lãnh đạo của ông, MSRA trở thành trung tâm nghiên cứu hàng đầu thế giới, đào tạo hàng ngàn kỹ sư và nhà khoa học Trung Quốc, nhiều người sau này trở thành lãnh đạo tại các công ty như Tencent, Baidu hay Alibaba.

Lý Khai Phục được tạp chí Wired xem là "ngôi sao nhạc rock của làng AI thế giới". Ảnh: TechCrunch

Năm 2005, ông gia nhập Google với vai trò Chủ tịch Google Trung Quốc, dẫn dắt chiến lược thâm nhập thị trường đầy thách thức này. Dù chỉ ở Google 4 năm, ông đã góp phần đặt nền móng cho sự hiện diện của gã khổng lồ tìm kiếm tại thị trường đông dân nhất thế giới.

Dù vậy, Lý Khai Phục cũng là nguyên nhân khiến Microsoft và Google đưa nhau ra tòa. Microsoft kiện ông Lý và Google với lý do vi phạm thỏa thuận không cạnh tranh mà ông đã ký với Microsoft. Google đáp trả bằng đơn kiện riêng. Cuối cùng, hai bên cũng dàn xếp với nhau bằng thỏa thuận riêng.

Năm 2009, ông rời Google và thành lập Sinovation Ventures, quỹ đầu tư mạo hiểm tập trung vào các startup công nghệ Trung Quốc, đặc biệt là AI. Với tầm nhìn sắc bén, ông đã đầu tư vào hàng trăm công ty như Megvii (Face++) và VIPKid, giúp củng cố vị thế của Trung Quốc trong cuộc đua AI toàn cầu.

Cuốn sách AI Superpowers của ông dự đoán Trung Quốc sẽ vượt Mỹ trong lĩnh vực AI, nhận được sự chú ý rộng rãi. Andrew Ng, một chuyên gia AI nổi tiếng và cựu đồng nghiệp của ông, nhận xét Lý Khai Phục “có khả năng nhìn xa trông rộng về AI và cuốn sách là kim chỉ nam cho bất kỳ ai muốn hiểu tương lai công nghệ”.

Năm 2013, ông được tạp chí Time bình chọn là 1 trong 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới. Năm 2023, tạp chí tiếp tục đưa ông vào danh sách 100 người có ảnh hưởng nhất trong lĩnh vực AI.

Thay đổi sâu sắc sau bạo bệnh

Tháng 9/2013, khi đang ở đỉnh cao sự nghiệp, Lý Khai Phục được chẩn đoán mắc ung thư hạch (lymphoma). Căn bệnh buộc ông tạm dừng công việc, bao gồm sứ mệnh thúc đẩy AI tại Trung Quốc qua Sinovation Ventures. Trong thời gian điều trị, ông suy ngẫm về ý nghĩa cuộc sống và nhận ra mình đã bỏ quên sức khỏe cùng gia đình vì guồng quay công việc. Sau hơn một năm chiến đấu, ông hồi phục hoàn toàn vào năm 2015, nhưng không trở lại với cuộc sống cũ.

Chiến đấu chống lại căn bệnh quái ác mà hàng triệu người trên thế giới đang phải đối mặt cho ông cơ hội để định nghĩa lại bản thân như một con người, đánh giá lại cách ông và đồng loại nên triển khai những công nghệ đột phá như thế nào.

“Tôi quan tâm đến chất lượng các mối quan hệ hơn là số lượng”, ông chia sẻ với tờ Salon năm 2018. Nếu như cuộc sống trước đây được ông nhìn nhận như một thuật toán – dù là thời gian dành cho gia đình hay công việc, hiện tại, ưu tiên hàng đầu của ông là dành thời gian chất lượng cho vợ con và bạn bè.

Ông không còn hiện diện nhiều trên mạng xã hội. Thay vào đó, ông gặp gỡ trực tiếp những người quan trọng với mình, xin sự tha thứ từ những người ông từng có lỗi và tìm cách trở thành “một đồng nghiệp tử tế và đồng cảm hơn”.

Trở lại Sinovation Ventures, ông mở rộng đầu tư vào các lĩnh vực nhân văn như y tế thông minh và giáo dục trực tuyến. Ông cũng trở thành biểu tượng của sự kiên cường tại Trung Quốc qua việc chia sẻ hành trình vượt qua ung thư trên mạng xã hội Weibo và các bài phát biểu của mình.

Ông tin rằng, AI sẽ tạo ra thay đổi đáng kể với bệnh nhân ung thư, từ chẩn đoán, điều trị đến phục hồi. Ông dự đoán ngày mà các thuật toán có thể thực hiện chức năng chẩn đoán như chuyên gia y tế sẽ không còn xa, thậm chí bắt bệnh và kê đơn hiệu quả hơn bất kỳ con người nào khác. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể dùng AI làm công cụ, và trong những trường hợp khác, AI có thể thay thế hoàn toàn bác sĩ.

Lý Khai Phục là một người lạc quan. Ông tin rằng, AI có thể cải thiện cuộc sống của loài người theo hướng tốt đẹp hơn, thậm chí đưa hai siêu cường của thế giới – Mỹ và Trung Quốc – đến gần nhau hơn. “Trong AI, về cơ bản có tinh thần chia sẻ và tin tưởng tập thể, vì chúng ta không thể nào phóng đại kết quả”.

Du Lam