Mai này Hà Nội sẽ xanh...

1. Lật giở lại tháng năm đã qua chợt thấy không ít lần Hà Nội bày tỏ quyết tâm phát triển hệ thống đường sắt đô thị, nhưng những barie cơ chế, nguồn vốn, giải phóng mặt bằng… không thôi cản lối khiến tiến độ triển khai nhiều tuyến metro chậm lại. Nhưng bước sang năm 2025 này, mọi chuyện đang chuyển biến rõ rệt. Việc UBND TP ấn định rõ thời điểm khởi công hai tuyến metro ngay trong năm đã là tín hiệu cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận: quyết liệt hơn, thực chất hơn.

Đến thời điểm này, người Hà Nội dường như “nằm lòng” vì đợi mong từng ngày: tuyến số 2 dài hơn 11,5km, chạy từ khu vực Nam Thăng Long đến trung tâm TP (Trần Hưng Đạo), được kỳ vọng sẽ giải tỏa áp lực giao thông trục Bắc - Nam và kết nối hiệu quả với tuyến metro số 3 (đang vận hành đoạn Nhổn - ga Hà Nội). Trong khi đó, tuyến số 5 có chiều dài khoảng 38,4km, là tuyến “xương sống” nối khu vực trung tâm với các đô thị vệ tinh phía Tây như Hòa Lạc - nơi đang phát triển mạnh các khu công nghệ cao và đại học. Đây là hai tuyến đường sắt quan trọng, không chỉ về quy mô mà còn về vai trò thúc đẩy liên kết vùng và giảm tải giao thông đô thị. Là bởi hai tuyến metro Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - ga Hà Nội vận hành bấy lâu, dù còn những lao xao, những đã lựa chọn ưu việt của bao người giữa cảnh ùn ứ, tắc nghẽn mỗi giờ tầm.

Đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Không còn là những bản vẽ trên giấy hay những cuộc hội thảo tham khảo ý kiến, Hà Nội giờ đây đã chuyển sang giai đoạn hành động. Việc xác định mốc khởi công cụ thể không chỉ giúp công khai cam kết tiến độ, mà còn tạo sức ép cần thiết cho các bên liên quan trong việc tháo gỡ khó khăn, chuẩn bị kỹ lưỡng để bảo đảm công trình thực sự được triển khai đúng hẹn.

2. Ông bạn già vốn dân thiết kế kiến trúc của tôi hỉ hả giãi bày: “Hà Nội đang đối diện với nhiều thách thức về giao thông: mật độ phương tiện cá nhân cao, tình trạng ùn tắc kéo dài, ô nhiễm không khí ở mức báo động, không gian đô thị bị bóp nghẹt bởi bãi đỗ xe tự phát. Trong bối cảnh đó, đường sắt đô thị không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết nếu Hà Nội muốn đạt mục tiêu phát triển bền vững.

Giảm phương tiện cá nhân là một trong những chiến lược được TP theo đuổi nhiều năm. Tuy nhiên, để hạn chế phương tiện cá nhân, người dân phải có một lựa chọn giao thông công cộng đủ thuận tiện, nhanh chóng và tin cậy. Metro chính là câu trả lời cho bài toán đó!”.

Thì đúng, không chỉ là phương tiện vận tải công cộng hiện đại, metro còn là nền tảng để tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cách tổ chức không gian đô thị. Tuyến đường sắt ngầm, trên cao sẽ giúp giải phóng mặt đất, cải thiện cảnh quan, mở ra cơ hội quy hoạch lại các trục đô thị theo hướng phát triển bền vững, ưu tiên người đi bộ, xe đạp, phương tiện không phát thải. Quan trọng hơn cả, metro là mắt xích chủ chốt trong chiến lược “xanh hóa” giao thông - một trong những mục tiêu lớn mà Hà Nội đang hướng đến trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt. Giao thông sạch, phát thải thấp sẽ góp phần cải thiện chất lượng không khí, giảm chi phí xã hội và tạo nền tảng để Hà Nội giữ được sức hút của một đô thị đáng sống.

3. Nhìn lại hơn một thập kỷ trước, Hà Nội từng đặt mục tiêu có 8 tuyến metro đi vào hoạt động trước năm 2030. Đến nay, mới chỉ có tuyến số 2A (Cát Linh - Hà Đông) vận hành, tuyến số 3 (đoạn Nhổn - ga Hà Nội) đang hoàn thiện, các tuyến còn lại vẫn trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Nhịp độ chậm ấy từng khiến không ít người hoài nghi về tính khả thi của chiến lược giao thông xanh.

Tuy nhiên, hai mốc thời gian khởi công vừa được xác lập đang mang đến thông điệp về một quyết tâm chính trị, một tầm nhìn phát triển rõ ràng hơn: Hà Nội muốn và đang nỗ lực trở thành một đô thị hiện đại, thân thiện với môi trường, phù hợp với chuẩn mực phát triển của các TP tiên tiến trong khu vực. Nhưng để hiện thực hóa khát vọng ấy, cần rất nhiều yếu tố: vốn đầu tư lớn, công tác giải phóng mặt bằng nhanh, quản lý dự án hiệu quả, đặc biệt là sự đồng thuận của người dân.

Có thể nói, việc khởi công tuyến metro không chỉ là bước tiến về hạ tầng giao thông, mà còn là một sự khởi đầu mang tính biểu tượng. Nó phản ánh tư duy điều hành mới: rõ ràng về mốc thời gian, minh bạch về cam kết, nhất quán về định hướng. Và hơn cả, nó là một lời nhắn gửi tới cộng đồng: Hà Nội đang hành động, không chỉ để xây những tuyến tàu, mà còn để xây tương lai. Trong bối cảnh các đô thị trên thế giới đều hướng tới phát triển xanh, thông minh, thì Hà Nội với lịch sử nghìn năm và quy mô dân số ngày càng lớn, không thể đứng ngoài cuộc chơi đó. Việc thúc đẩy các tuyến metro là cách để Hà Nội bắt nhịp với xu thế toàn cầu, đồng thời khơi dậy niềm tin của người dân vào một TP không chỉ sống được, mà còn sống tốt, sống xanh.

Thục Trinh