Mai Phương 'Ngày anh đến bầu trời xanh lạ'

Chân dung nhà thơ Mai Phương

“Bỗng dưng ơi, những bồi hồi / Bao nhiêu nhịp đủ rối bời....bỗng dưng”, (Bỗng dưng). Bài thơ “Bỗng dưng” được chọn làm tên chung cho cả tập thơ; hai câu thơ này được tác giả rút làm đề từ ngay từ đầu tập thơ. Hình như với Mai Phương, trái tim thơ luôn “Bỗng dưng nắng / bỗng dưng mưa”, “Bỗng dưng tỉnh / bỗng dưng say”?

Đọc ba tập thơ của Mai Phương, nhận ra tình yêu là “căn cước” thơ chị; hay nói cách khác, Mai Phương đi giải mã những cung bậc yêu, từ thèm khát, đắm say, ngọt ngào đến giận hờn, trách cứ, ngúng nguẩy, mơ hồ...Những cung bậc ấy thuộc “quyền yêu” trong trái tim người đàn bà.

Xin được tạm gọi Mai Phương là “người đàn bà lục bát”. Chị có thế mạnh về thể thơ lục bát. Trong “Khoảnh khắc giao mùa” có 52/117 bài, chiếm gần 50%; “Giấc mơ thu” có 32/86 bài, chiếm 37%; “Bỗng dưng” có 17/44 bài thơ, chiếm 38%.

Lục bát là thể thơ thuộc về hồn cốt dân tộc; dễ làm nhưng khó hay. Trước hết nói về hình thức, nhiều người làm thơ dễ bị nhầm, cứ vần vè 6/8 là thành lục bát. Điều này cũng cắt nghĩa vì sao, những tác giả mới hay làm thơ lục bát. Ở đây có sự nhầm lẫn, giống lục bát và thơ lục bát khác nhau. Nói như thế có nghĩa là tìm ra một bài thơ lục bát hay không dễ chút nào. Dường như đây là một thách thức. Nhà thơ Trần Đăng Khoa từng chia sẻ “lục bát có thể đánh đắm sự nghiệp một nhà thơ”.

Đối với Mai Phương, chị đã có những thể nghiệm đáng ghi nhận. Về mặt hình thức của lục bát, những năm gần đây, nhiều tác giả đã cố gắng đổi mới bằng ngắt dòng, sử dụng dấu câu (điển hình là nhà thơ Nguyễn Việt Chiến). Việc tác giả dùng ký hiệu để biểu thị ngữ điệu, đối với thơ là ngắt nhịp, tạo nhịp. Thậm chí, tạo ra khoảng lặng đối với người đọc khi đọc lục bát, suy nghĩ về tác phẩm “với tư cách một bài thơ”, (TS. Ngô Tự Lập).

Một số tác phẩm thơ của Mai Phương

Nếu như so với “Khoảnh khắc giao mùa” in năm 2016, trong “Bỗng dưng” in năm 2019, Mai Phương đã có những đổi mới mạnh bạo. Trở lại với hai câu lục bát cuối bài thơ “Bỗng dưng”, Mai Phương đã biến hóa về hình thức thơ: “Bỗng dưng ơi / những bồi hồi / Bao nhiêu nhịp đủ / rối bời / bỗng dưng”.

“Mưa về đâu / nắng về đâu / Để hương sắc úa / nhạt màu thời gian”, (Mùa em); “Một đêm / giăng gió mây ngàn / Câu thơ nghiêng ngả / Em / bàng hoàng say”, (Từ anh 2); “Ta về / gom nhặt cũ càng / Kết thành chuỗi nhớ / đắp hàng mi xanh”, (Anh đi).

Nêu mấy câu thơ minh chứng nhịp đôi trong các liên câu trên để minh chứng Mai Phương vẫn giữ “mã nền”- chữ của Đỗ Lai Thúy, trong lục bát. Thành công đến đâu chưa bàn nhưng việc ngắt câu đã tạo nên thị cảm với người đọc, tạo ra nhịp mới, ý nghĩa mới trong lục bát Mai Phương.

Dù cách tân nhưng Mai Phương vẫn tôn trọng “quan niệm” truyền thống về câu thơ đó là viết hoa chữ đầu dòng trong từng câu của nhịp đôi, dù chị đã ngắt câu: “Nhân duyên / cõi tạm trần gian / Gặp nhau một thoáng / ủ ngàn năm sau”, (Chiều buông); “Một ngày / xếp lại giấc thu / Thấy trong tiền kiếp / hồn như / úa tàn”, (Phù du). Về hình thức, văn bản thơ còn được trình bày theo mô thức xếp hình...Tất cả tạo ra yếu tố lạ hóa về lục bát Mai Phương.

Điều đáng ghi nhận là chị đã có nhiều cố gắng trong sáng tạo thi ảnh, để “lạ hóa” về mặt nội dung – hồn cốt của lục bát. “Triền đê / treo ánh trăng gầy / Nghe trong xao xác / cỏ may / tím trời...”, (Chiều buông); “Anh về / gieo hạt non trinh / Vườn em / nở những nụ xinh dậy thì”, (Từ anh). Trong hai cặp nhịp đôi ở hai bài thơ khác nhau nói trên thì “ánh trăng gầy”, “hạt non trinh” là những sáng tạo thi ảnh. Trong các bài thơ lục bát khác của Mai Phương đều có những “điểm nhìn” của việc “lạ hóa”, sáng tạo.

Bản chất của nghệ thuật là sáng tạo, không sáng tạo không có thi ca. Dẫu là tác giả thơ mới, nhưng Mai Phương cho thấy khát khao đổi mới thi ca và đổi mới chính mình với quan niệm nghệ thuật mới mẻ. Tin tưởng với hành trình ấy, Mai Phương sẽ hình thành nên giọng điệu của chính mình.

Mai Phương (ngoài cùng bên trái) và Đoàn văn nghệ sỹ đi thực tế ở Nam Định (cũ)

Đọc thơ Mai Phương dễ nhận ra vẻ đẹp của “thiên tính nữ”. Với phụ nữ, tình yêu là lẽ sống là sự lãng mạn, nhiều màu sẵc: “Em ngẩn ngơ trước vạt nắng đủ màu / Cứ nhảy nhót đằng sau rồi đằng trước / Ngỡ nắm được vậy mà không thể được / Em xòe tay, tia nắng lướt qua đầu”, (Hạ đến). “Nắng lăn trên đỉnh đầu / Mặt trời như đổ lửa / Chắc lại thêm lần nữa / Mỏi mòn...em ngóng trông”, (Lỡ hẹn).

“Ngày anh đến bầu trời xanh lạ”, người phụ nữ luôn chờ đợi tình yêu, hạnh phúc khi biết mình được yêu, như câu thơ của Mai Phương.

“Cuộc tình / chạm khóe mắt cay / trăm năm cõi tạm / vẫn lay lắt buồn”, (Bến xưa). Với người phụ nữ, kỷ niệm xưa, nhất là kỷ niệm về muối tình đầu luôn được ấp ủ trong trái tim. Dẫu yêu nhau vì lý do gì đó không đến được hôn nhân, nhưng “Bến xưa” luôn luôn là ký ức xa xót, tiếc nuối, không như đàn ông “có mới nới cũ”.

Nếu đàn ông, khi yêu luôn tỉnh táo, nghiêng về thụ hưởng, thậm chí chiếm đoạt thì với người đàn bà lại đắm say, thiên về cảm xúc; khát khao dâng hiến và hy sinh. “Anh hãy là ngọn gió / Đưa mây em cùng bay / Mình phiêu du đâu đó / Rong chơi suốt tháng ngày”, (Anh hãy là anh nhé).

Điều đáng nói thơ tình Mai Phương có vẻ đẹp của cảm giác cơ thể, như nhận định của nhà LLPB Đinh Thanh Huyền: “Cơ thể là kênh đầu tiên của cảm xúc và nhận thức”. Nhiều bài thơ của Mai Phương có mỹ cảm của yếu tố sex – tạo nên “điểm nhấn” của khát khao dâng hiến của phụ nữ khi yêu. “Đầm em vừa chớm vội tàn / Cho lòng riêng mãi / ngút ngàn / nhớ thương...”, (Mùa em); “Men nào / chưa uống mà say / Anh như cơn lũ / cuốn trầy trật em...”, (Này anh).

Mai Phương là dược sỹ, có tâm hồn đa cảm, mong manh. Chị đang trong hành khám phá những cảm xúc bản thể. “Em nhận ra ở nơi cuối con đường / Vẫn còn đó chút hương mùa bỏ ngỏ / Một dáng chờ một lời yêu chẳng nỡ / Tự khép mình trong góc nhỏ bình yên”, (Em nhận ra).

“Từ anh / thắp lửa cuộc tình / Lom đom / âm ỉ / cháy mình em thôi / Một ngày / môi cắn chặt môi / Ve sầu rỉ rả / khóc đôi ngoài thềm”, (Anh đi). Thơ Mai Phương xác tín chị có thế mạnh cất lên những cung bậc khắc khoải nữ tính.

Ngô Đức Hành