'Mầm họa ung thư đóng gói' đằng sau ly cà phê đen đặc

Hàng trăm tấn cà phê giả

Cà phê từ lâu đã trở thành niềm tự hào, một nét riêng trong văn hóa của người Việt. Tuy nhiên, trước những vụ việc về cà phê giả tràn lan gần đây, ít ai ngờ rằng, đằng sau lớp bọt dày, màu đen tuyền, vị đắng gắt là những giọt “cà phê” chứa đầy đậu nành, vỏ cà phê, phụ gia hóa học...

Ngày 9/6, Công an tỉnh Phú Yên cho biết đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với bà Đặng Thị Hòa Hiệp để điều tra về hành vi "sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" trong vụ sản xuất 21 tấn cà phê giả.

Cụ thể, để tăng nguồn thu lợi nhuận, bà Hiệp đã giảm hàm lượng caffeine. Tại đây, cơ quan chức năng cũng thu giữ những nguyên liệu không rõ nguồn gốc như caramel, bơ, phụ gia tạo béo, mỡ động vật, hương liệu…

Bà Đặng Thị Hòa Hiệp (giữa) tại cơ quan điều tra (Ảnh: Công an tỉnh Phú Yên).

Trước đó ngày 7/6, Công an tỉnh Đăk Lăk cũng đã khởi tố và bắt tạm giam hai vợ chồng đã xuất hơn 20 tấn cà phê bột giả để bán ra thị trường nhiều tỉnh như Bình Định, Lâm Đồng và Đắk Lắk…

Cũng theo cơ quan này, cuối tháng 2/2025, Công ty Phát Hải (Bình Dương) bị phanh phui với 344 tấn cà phê giả, hàm lượng caffeine chỉ là 0,41-0,46%. Cùng trong tháng, Lương Đình Đệ (Buôn Hồ) bị khởi tố vì sản xuất 1.500 kg cà phê “Coffee HLP” với chỉ 0,5% caffeine.

Tang vật thu trong xưởng sản xuất cà phê bột giả của Lương Đình Đệ.

Phòng Cảnh sát kinh tế Công an Đắk Lắk cho biết từ cuối năm 2022 đến nay, đơn vị đã phát hiện 12 vụ sản xuất cà phê bột giả, tang vật thu hơn 20 tấn cà phê bột giả chưa kịp bán ra thị trường.

Đáng nói, Đăk Lăk vốn là thủ phủ của cà phê, là vùng đất nổi tiếng trồng cà phê thật nhưng vẫn có thể len lỏi những lô cà phê giả. Vậy, thực tế trên thị trường tiêu thụ cà phê, thực trạng này còn đáng báo động đến mức nào?

Đằng sau ly cà phê đen đặc...

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh - nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm – Đại học Bách khoa Hà Nội, hành vi sử dụng lượng cà phê quá thấp, nguyên liệu độn để sản xuất cà phê bột là một hình thức gian lận thương mại đến mức giả mạo, “treo đầu dê bán thịt chó”.

Ông cho biết, trên thực tế, một số cơ sở sản xuất cà phê có thể sử dụng đậu nành, bắp để pha trộn nhằm giảm hàm lượng caffeine và hạ giá thành sản phẩm. Nếu sử dụng nguyên liệu đạt chuẩn, cùng phụ gia thực phẩm trong ngưỡng cho phép, thì vẫn có thể bảo đảm an toàn. Tuy nhiên, tỉ lệ độn thường chỉ ở mức 20–30% là hợp lý. Trường hợp như những công ty, cơ sở sản xuất vi phạm vừa bị phát hiện, sử dụng chỉ dưới 1% lượng caffeine, theo ông Thịnh là “không thể chấp nhận và mang tính chất lừa đảo người tiêu dùng”.

Chia sẻ với Người Đưa Tin, ông Phan Minh Thông - Chủ tịch Phúc Sinh Group cho biết có một nghịch lý đáng buồn là tại Việt Nam - quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ hai thế giới chỉ sau Brazil, người tiêu dùng Việt vẫn phải sử dụng cà phê giả, kém chất lượng hàng ngày.

Ông Phan Minh Thông - Chủ tịch Phúc Sinh Group.

Trên thị trường hiện nay, không khó để mua được một gói cà phê gắn mác "nguyên chất" với giá chỉ vài chục nghìn đồng. Nhưng ít ai biết rằng, phần lớn những gói cà phê đó chỉ có một phần rất nhỏ là hạt cà phê thật.

"Người dân đang uống cà phê kém chất lượng mà không hề hay biết! Cà phê không còn là thức uống tỉnh táo mỗi sáng, mà đang trở thành rủi ro sức khỏe tiềm ẩn", ông Thông bày tỏ.

Theo đó, để tối đa hóa lợi nhuận, nhiều cơ sở sản xuất đã không ngần ngại pha trộn cà phê với các loại ngũ cốc giá rẻ, kém chất lượng như ngô, đậu tương, vỏ cau, vỏ cà phê rang cháy. Những nguyên liệu này sau khi rang lên sẽ tạo mùi thơm, vị đắng gần giống cà phê thật, khiến người tiêu dùng khó phân biệt.

Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, dễ thấy sản phẩm loại này có rất ít hạt cà phê thật, thậm chí tất cả đều bị vỡ vụn – dấu hiệu của cà phê độn, cà phê bẩn.

Chưa kể, nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ vẫn đang chế biến cà phê trong điều kiện kém vệ sinh, không kiểm định, không công bố thành phần, khiến người tiêu dùng không biết mình đang uống gì.

“Lâu ngày, việc uống cà phê độn đã trở thành “gu” của đại đa số người Việt. Chúng ta đã quen với việc uống một cốc cà phê đặc sánh, vị đắng, màu đen tuyền, đặc biệt rất nhiều bọt và lầm tưởng đấy là một cốc cà phê nguyên chất lý tưởng”, ông Thông giải thích.

Thực tế, cà phê nguyên chất thực sự không có màu đen tuyền, không đặc sánh, càng không có lớp bọt dày. Màu sắc chuẩn của cà phê thật phải là nâu cánh gián hoặc hổ phách, vị đậm nhưng êm, hậu ngọt và rất sạch mùi.

Không ít bạn bè quốc tế khi đến Việt Nam đã “sốc” trước mùi khét lẹt đặc trưng của bắp rang cháy – vốn thường xuất hiện trong các ly cà phê được dán nhãn “nguyên chất”.

Ông Thông cũng cho biết thêm, đây cũng là lý do năm 2017, ông quay lại thị trường Việt Nam với K Coffee, để góp phần thay đổi thói quen và giúp người Việt được thưởng thức ly cà phê đúng nghĩa 100% nguyên chất.

...là "mầm họa ung thư đóng gói"

Điều đáng lo ngại hơn, theo ông Nguyễn Duy Thịnh chính là nguồn gốc và mức độ an toàn của các loại hóa chất, hương liệu tạo mùi được sử dụng trong cà phê giả. Những chất này không được kiểm soát chặt chẽ, tiềm ẩn nguy cơ kích ứng, ngộ độc hoặc gây tổn thương gan, thận. Riêng kháng sinh chloramphenicol – từng phát hiện trong một số mẫu cà phê – nếu sử dụng sai cách có thể gây kháng thuốc, thậm chí tổn hại nghiêm trọng tới gan.

“Tuy nhiên, nguy hiểm nhất và cấp bách nhất không nằm ở hóa chất, mà là ở độc tố nấm mốc – vốn rất phổ biến trong cà phê giá rẻ”, ông Thịnh cảnh báo.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh - nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm – Đại học Bách khoa Hà Nội.

Theo ông, trong quá trình rang xay, nếu sử dụng bắp, đậu nành, hoặc cà phê nguyên liệu bị mốc, sẽ phát sinh hai loại độc tố cực kỳ nguy hiểm là Ochratoxin A (có trong cà phê mốc) và Aflatoxin (có trong ngũ cốc mốc). Cả hai đều là tác nhân gây ung thư mạnh, và quá trình rang không thể tiêu diệt hoàn toàn các độc tố này.

Thực tế, vì muốn giảm chi phí, nhiều cơ sở sản xuất mua nguyên liệu giá rẻ, đã hư hỏng, thậm chí mốc hỏng để pha trộn. Khi cộng thêm việc bảo quản kém, nguồn cà phê chất lượng thấp và quy trình chế biến không kiểm soát, những gói cà phê bột đang bày bán tràn lan thực chất là “mầm họa ung thư đóng gói”.

“Giá thành cà phê hiện nay trung bình phải ở mức 160.000 đồng/kg trở lên mới có thể đảm bảo chất lượng. Với những sản phẩm chỉ vài chục nghìn đồng, chắc chắn đó là cà phê pha trộn, không ai bán cà phê nguyên chất thật với giá đó được”, ông Thịnh nhận định.

Phạm Thị Thanh Loan