Mạng lưới AI sát thương của Trung Quốc giống Skynet trong Kẻ hủy diệt

Ở loạt phim Kẻ hủy diệt (Terminator), loài người đã phát động một cuộc tấn công toàn diện vào nút trung tâm của Skynet nằm sâu bên trong núi Cheyenne (hạt El Paso, Colorado, Mỹ), nhưng rồi nhận ra rằng trí tuệ nhân tạo (AI) này không có điểm lỗi đơn lẻ nào.

Skynet không phải là hệ thống nguyên khối mà là mạng lưới phân tán, tự phục hồi, có khả năng sống sót sau sự sụp đổ hoàn toàn của cơ sở hạ tầng và tái sinh gần như ngay lập tức.

Ngày nay, Trung Quốc dường như đang xây dựng một phiên bản tương tự Skynet ngoài đời thực. Đó là hệ thống tác chiến thông minh do AI điều khiển, liên kết và phối hợp các loại phương tiện không người lái trên biển, dưới biển và trên không để tạo thành mạng lưới tấn công cũng như phòng thủ hiệu quả.

Mạng lưới này được thiết kế để tồn tại xuyên qua sự phá hủy, mang nét tương đồng đáng lo ngại với cấu trúc và khả năng sống sót của Skynet.

Đột phá trong công nghệ mạng lưới lưới đàn hồi

Tại hội nghị công nghệ quốc phòng ở thành phố Thiên Tân (Trung Quốc) trong tháng 9, các kỹ sư từ Công ty TNHH Truyền thông & Phát thanh Thiên Tân 712 (nhà cung cấp chính các hệ thống truyền thông quân sự) đã tiết lộ những đột phá trong công nghệ mạng lưới lưới đàn hồi cho các cụm chiến đấu không người lái.

Kết quả thử nghiệm thực địa cho thấy mạng lưới chiến trường mới này rất mạnh mẽ và thích ứng đến mức có thể tiếp tục hoạt động ngay cả sau khi chịu thiệt hại lớn. Đây là lần đầu tiên dữ liệu như vậy được công bố.

Với khả năng kiểm soát, định tuyến thích ứng và tối ưu hóa cấu trúc mạng do AI điều khiển, mạng lưới thông minh này có thể tự cấu hình lại trong vòng chưa đầy 0,1 giây khi các nút chính bị phá hủy, theo bài báo hội nghị có tiêu đề “Công nghệ truyền thông mạng lưới đàn hồi cụm không người lái và Ứng dụng trong các hoạt động tầm thấp trên biển”.

Khi đối mặt với nhiễu nghiêm trọng trong chiến tranh điện tử, mạng lưới lưới phi tập trung này cho phép cụm chiến đấu máy bay không người lái (drone), tàu không người lái và phương tiện dưới biển duy trì hơn 80% khả năng liên lạc của chúng.

“Công nghệ này khác với kiến trúc mạng cố định truyền thống ở chỗ nhấn mạnh vào tính đàn hồi - khả năng mạng lưới biến dạng dưới áp lực bên ngoài giống một dây cao su mà không bị đứt, và trở về trạng thái ban đầu khi áp lực được loại bỏ”, theo nhóm nghiên cứu do chuyên gia truyền thông quốc phòng Hu Haiyang dẫn đầu.

Trung Quốc đang xây dựng một mạng lưới tác chiến quân sự do AI điều khiển giống Skynet trong phim Kẻ Hủy Diệt - Ảnh: Công ty TNHH Truyền thông & Phát thanh Thiên Tân 712

Ứng dụng tiềm năng của truyền thông lượng tử

Về cơ bản, mạng lưới sát thương của Quân đội Trung Quốc hiện khác biệt Skynet ở chỗ không có nhận thức, ý định riêng và tiềm năng trở thành mối đe dọa toàn cầu. Thế nhưng, các nhà khoa học đang cải thiện trí thông minh và sức mạnh của nó.

“Nghiên cứu trong tương lai sẽ tập trung vào việc khám phá các ứng dụng tiềm năng của công nghệ truyền thông lượng tử trong các cụm chiến đấu không người lái”, nhóm của Hu Haiyang viết.

Quân đội Trung Quốc đang phát triển các thuật toán giao tiếp hợp tác tự chủ thông minh hơn, đồng thời nghiên cứu các thiết kế tích hợp thống nhất truyền thông, cảm biến và điện toán để mở rộng ứng dụng của công nghệ trong các lĩnh vực quân sự và dân sự”, nhóm nghiên cứu nói thêm.

Mạng lưới sát thương của Quân đội Trung Quốc sử dụng các cấu trúc liên kết động, tự phục hồi bằng cách sử dụng lý thuyết trò chơi và thuật toán học tăng cường để gán lại vai trò cũng như đường dẫn chuyển tiếp trong vòng mili giây.

Học tăng cường là một nhánh của AI, trong đó một tác nhân học cách đưa ra quyết định bằng cách tương tác với môi trường và nhận phản hồi dưới dạng thưởng hoặc phạt. Tóm gọn lại, học tăng cường là quá trình dạy cho máy tính học từ trải nghiệm giống con người, bằng cách thử, sai và tối ưu để đạt mục tiêu.

Theo Hu Haiyang và các đồng nghiệp, việc tối ưu hóa giao thức vô tuyến nhận thức và giao thức đa lớp cho phép mạng lưới cảm nhận những thay đổi về môi trường như nhiễu hoặc mất nút và tự động chuyển đổi tần số, sơ đồ điều chế hoặc chiến lược định tuyến.

Vô tuyến nhận thức là hệ thống truyền thông không dây thông minh, có khả năng quan sát môi trường hoạt động của mình, học hỏi từ những quan sát đó và tự động điều chỉnh các tham số hoạt động (tần số, công suất truyền, giao thức) để tối ưu hóa hiệu suất truyền thông.

Mất nút nghĩa là một điểm hoặc thiết bị kết nối quan trọng trong mạng lưới ngừng hoạt động hoặc bị phá hủy.

Các mô hình học sâu cũng giúp phát hiện tín hiệu gây nhiễu với tốc độ chưa từng có và triển khai biện pháp đối phó như nhảy tần, tạo chùm hoặc ngẫu nhiên hóa thời gian truyền.

Học sâu là một nhánh của học máy, sử dụng mạng nơ-ron nhiều lớp để tự động học từ dữ liệu rất lớn và phức tạp. Học máy là một nhánh của AI, cho phép máy tính tự học từ dữ liệu và cải thiện hiệu suất theo thời gian mà không cần được lập trình rõ ràng từng bước.

Nhảy tần là kỹ thuật truyền thông không dây, trong đó tín hiệu được phát đi không cố định ở một tần số, mà liên tục chuyển đổi giữa nhiều tần số khác nhau theo quy luật nhất định trong quá trình truyền dữ liệu.

Tạo chùm là kỹ thuật trong truyền thông không dây, dùng để tập trung tín hiệu vô tuyến theo một hướng cụ thể thay vì phát tán ra mọi hướng như ăng-ten thông thường.

Nhóm của Hu Haiyang cho biết những khả năng này đã cho phép các cuộc tấn công bão hòa từ nhiều miền (trên không, trên biển và dưới nước), với các cụm drone có thể tự chủ phối hợp thâm nhập tầm thấp, chiến tranh điện tử, trinh sát và tấn công chính xác, ngay cả khi các liên kết chỉ huy bị cắt đứt hoặc nền tảng chính bị phá hủy.

Tấn công bão hòa là chiến thuật tấn công quân sự hoặc an ninh mạng, trong đó một bên dùng số lượng phương tiện hoặc tín hiệu áp đảo để làm quá tải hệ thống phòng thủ hoặc mục tiêu, khiến nó không thể xử lý hết và buộc phải thất thủ.

Ví dụ, các đàn drone giá rẻ có thể phát động các cuộc tấn công phối hợp vào các tàu chiến hoặc hệ thống phòng thủ ven biển của kẻ thù, duy trì sự gắn kết thông qua các liên kết lưới tùy biến khi một phần trong đàn bị bắn hạ.

Công nghệ này cũng biến trinh sát cộng tác trên diện rộng thành hiện thực, với các cụm UAV tầm cao, drone trên mặt nước và cảm biến dưới nước hợp nhất dữ liệu radar, quang học, âm học và điện tử thành một bức tranh chiến trường thống nhất, có khả năng chống chịu việc một phần nút bị hỏng.

Các drone đánh chặn, laser và pháo điện từ của quân đội Trung Quốc cũng có thể sử dụng mạng lưới này để tạo thành lưới phòng thủ phân lớp, chia sẻ dữ liệu mục tiêu trên toàn mạng lưới để đối phó những mối đe dọa như tên lửa chống hạm sau khi chịu tổn thất.

Mối lo về cỗ máy chiến tranh AI không thể kiểm soát

Tuy nhiên, khi hệ thống ngày càng trở nên tự chủ và linh hoạt, bóng ma của một cỗ máy chiến tranh AI không thể kiểm soát đang lờ mờ xuất hiện. Các nhà khoa học và nhà hoạch định quân sự ở Trung Quốc nhận thức rõ về những rủi ro này.

Trong các mô phỏng chiến tranh gần đây, AI đã bị từ chối quyền hạn phóng tên lửa siêu thanh tầm cực xa. Nhân sự điều hành ở cấp độ chỉ huy chiến trường hoặc chiến lược phải phê duyệt việc sử dụng vũ khí nhằm ngăn chặn nguy cơ leo thang xung đột hoặc chiến tranh ngoài ý muốn.

Các nhà nghiên cứu quân sự Trung Quốc đang tiến hành thử nghiệm nghiêm ngặt để đảm bảo rằng các hệ thống vũ khí quy mô lớn không thể bị kích hoạt tự động, dù mạng lưới có trở nên thông minh đến mức nào.

Sơn Vân