Mất cân bằng giới tính khi sinh ở nước ta vẫn còn cao, nghiêm trọng trên phạm vi rộng

TS Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số (Bộ Y tế) đã nhấn mạnh như vậy tại Tọa đàm Mất cân bằng giới tính khi sinh và khuyến nghị quản lý nhà nước do Tổng cục Dân số phối hợp với Ngân hàng Thế giới tổ chức sáng 20/6.

Mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng trở nên nghiêm trọng

Theo các nhà nhân khẩu học, tỷ số giới tính khi sinh (SRB) được xác định bằng số bé trai trên 100 bé gái được sinh ra của một thời kỳ, thường là một năm lịch. Tỷ số này thông thường là 104 – 106 bé trai/100 bé gái.

Tuy nhiên, theo TS Phạm Vũ Hoàng, đầu những năm 2000, tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam có dấu hiệu mất cân bằng và ngày càng thể hiện rõ rệt hơn ở giữa những năm 2000 và trở lên mất cân bằng nghiêm trọng.

TS Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số (Bộ Y tế) phát biểu khai mạc Tọa đàm. Ảnh Phạm Thắng

Cho đến nay, tỷ số này ở nước ta là 112,1 trẻ trai trên 100 trẻ gái. Tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh diễn ra tại 6/6 vùng kinh tế - xã hội trong cả nước. Mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh dẫn đến tình trạng thừa nam, thiếu nữ.

Các nhà khoa học đã dự báo, nếu tình trạng này không được giải quyết thì nước ta sẽ "dư thừa" từ 2,3 triệu đến 4,3 triệu nam giới vào năm 2050. Điều này sẽ tác động trực tiếp, sâu sắc vào cơ cấu dân số nước ta và dẫn đến những hệ lụy sâu rộng, lâu dài cho các vấn đề xã hội, giống nòi, quốc gia dân tộc.

Sự gia tăng bất thường về tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam trong những năm gần đây đang là mối quan tâm hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan thông tin đại chúng cũng như các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước.

"Làm thế nào để khống chế tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, giảm thiểu tình trạng mất cân bằng và đưa về mức tự nhiên vẫn là câu hỏi lớn và thường trực của ngành dân số nước ta", Phó Tổng cục trưởng Phạm Vũ Hoàng nhấn mạnh.

Quyết liệt đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên

Theo TS Phạm Vũ Hoàng, Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 đã đặt ra mục tiêu đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên trong đó đến năm 2030 tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống.

Quang cảnh Tọa đàm. Ảnh: Phạm Thắng

Để làm được điều đó, Nghị quyết cũng chỉ rõ phải tạo chuyển biến rõ nét ở những vùng có tỷ số giới tính khi sinh cao, nâng cao nhận thức, thực hành về bình đẳng giới.

Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 cũng yêu cầu phải nâng cao trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp của cán bộ y tế; có chế tài đủ mạnh để xử lý hành vi lạm dụng khoa học - công nghệ trong chẩn đoán giới tính thai nhi, can thiệp lựa chọn giới tính trước khi sinh.

Thời gian qua, Việt Nam đã sớm nhận thấy vấn đề và đã có những chính sách, chương trình cảnh báo, can thiệp, điển hình là Pháp lệnh Dân số ban hành năm 2003 đã nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức và đã cụ thể hóa trong các văn bản dưới luật.

Bên cạnh đó, lồng ghép giải quyết vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh vào các lĩnh vực khác như bình đẳng giới, pháp luật dân sự (các quy định về thừa kế-con gái cũng có quyền thừa kế cùng hàng con trai), luật đất đai (vợ-chồng cùng đứng tên nhà, đất), quy định cấm thông báo giới tính thai nhi khi khám thai… Dù đã đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên, tỷ số giới tính khi sinh của nước ta vẫn cao.

Tại Tọa đàm, bà Helle Buchhave, Chuyên gia cao cấp về phát triển xã hội, Ngân hàng thế giới cho biết, năm 2022, Ngân hàng Thế giới đã tiến hành nghiên cứu Lựa chọn giới trên cơ sở định kiến giới tại Việt Nam: Dự báo cơ cấu dân số và khuyến nghị chính sách. Trong đó, đưa ra 3 khuyến nghị chính để giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam.

Bà Helle Buchhave, Chuyên gia cao cấp về phát triển xã hội, Ngân hàng thế giới tại Tọa đàm. Ảnh Phạm Thắng

Cụ thể, khuyến nghị xử lý các mâu thuẫn chính sách trong dự thảo Luật Dân số thông qua nới lỏng các chính sách điều chỉnh mức sinh; tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế; ưu tiên các chính sách chống chuộng con trai; xử lý hậu quả lâu dài của lựa chọn giới tính.

Bên cạnh đó, tăng cường bảo hiểm xã hội để chống chuộng con trai thông qua tăng tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội cho nhóm người cao tuổi; tăng chi cho an sinh xã hội; mở rộng bảo hiểm xã hội sang khu vực phi chính thức; thu hẹp khoảng cách giới về tuổi nghỉ hưu.

Ngoài ra, tăng phối hợp chính sách và hợp tác liên ngành thông qua thành lập cơ chế phối hợp liên ngành, tăng cường thực thi ở địa phương, thống nhất các thông điệp, tăng ngân sách phòng chống lựa chọn giới tính khi sinh.

Kết luận tại Tọa đàm, Phó Tổng cục trưởng Phạm Vũ Hoàng đề nghị các cơ quan của Liên Hợp Quốc, các Bộ, ngành, các học viện, nhà trường, chuyên gia, báo chí tăng cường phối hợp với Tổng cục Dân số, Bộ Y tế cùng chung tay giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh để từng bước đưa về mức cân bằng tự nhiên, vì sự phát triển của quốc gia, dân tộc.

Tía tô, loài rau giá rẻ như cho với tác dụng thần kỳ ít người biết

Nguyễn Mai