Mặt tối trên các du thuyền hạng sang

Sau một đêm giải trí với đội thành viên du thuyền tại St. Thomas, Elaine thức giấc khi nhận ra một nhân viên trên du thuyền đang cố gắng cởi quần áo của cô. Sự việc xảy ra vào tháng 1/2016, trên một chuyến du thuyền mà cô phục vụ.

"Anh ta cố đè tôi xuống sàn tại buồng cho nhân viên. Tôi van nài "Dừng, dừng lại, dừng nó lại", nhưng anh ta vẫn tiếp tục". Cô Elaine, 33 tuổi, yêu cầu được đổi tên thành Elaine thay vì tên thật vì sợ bị đưa vào danh sách đen của ngành, chia sẻ với Business Insider.

Cô Alaine đấm vào mặt kẻ tấn công để lao về phía một nhân viên bảo vệ du thuyền kêu cứu. "Tôi ngoái lại nhìn, thậm chí còn thấy hắn ta đuổi theo mình", cô sợ hãi thuật lại.

Elaine khẳng định đây không phải là lần đầu tiên nhân viên du thuyền này tấn công tình dục cô. Hắn ta từng xé ga trải giường của cô khi ngủ và lùng sục Elaine trên khắp du thuyền. Cameron Bellia, một nhân viên pha chế địa phương, cho biết đã nhiều lần nghe Elaine tâm sự về những vụ việc này. "Cô ấy sợ hãi điều gì đó có thể xảy ra với mình", Bellia nói.

Ba tháng sau khi Elaine báo cáo sự việc cho trưởng nhóm, bất ngờ thay cô bị sa thải. "Tôi không biết phải làm gì. Tôi cảm thấy như một con chó đi lạc”, cô nức nở nói. “Tôi làm việc trong ngành này chưa lâu và muốn giữ tên tuổi cho mình. Tôi không muốn trở thành người lúc nào cũng kêu cứu", Elaine buồn bã nói.

Các du thuyền hạng sang thể hiện cuộc sống giàu có, đẳng cấp của giới thượng lưu. Ảnh: Imperial Yatch.

Elaine không phải là trường hợp duy nhất bị tấn công tình dục khi làm việc trên các du thuyền. Ngành công nghiệp du thuyền, nơi người ta vẫn nghĩ là một nghề nghiệp đáng mơ ước khi làm việc trên những con tàu hào nhoáng trị giá hàng triệu USD, tồn tại một bí mật đen tối. Vấn nạn quấy rối tình dục tràn lan đã và đang tiếp tục nhức nhối và làm tổn hại thể xác, tinh thần của các nhân viên.

Bí mật ồn ào nhất boong tàu

Theo khảo sát từ Hiệp hội Du thuyền năm 2018, có khoảng 65% thành viên thủy thủ đoàn cho biết họ từng chứng kiến hoặc nghe nói về quấy rối tình dục trên tàu. Gần 40% trong số 870 người được hỏi trong cuộc khảo sát tại Triển lãm Du thuyền Monaco cho biết họ đã trải qua những va chạm cơ thể không mong muốn khi làm việc, 50% nhận được những bình luận khiếm nhã về tình dục hoặc giới tính.

Tuy vậy, chỉ 22% số người từng bị quấy rối tình dục trong các ca làm việc trên du thuyền báo cáo vụ việc. Gần 80% còn lại lựa chọn im lặng cho qua.

Business Insider đã phỏng vấn 15 thuyền viên đang hoặc từng phục vụ trên du thuyền. Trong số họ, có 11 người trực tiếp tố cáo về quấy rối tình dục khi làm việc. Bốn thành viên khác từng bị lạm dụng bằng lời nói, bắt nạt hoặc phân biệt đối xử trên tàu. Nhiều nhân viên yêu cầu được giấu tên vì sợ sẽ ảnh hưởng đến công việc.

10 chuyên gia trong ngành du thuyền từng làm việc tại các công ty quản lý du thuyền và luật mà Business Insider trao đổi cũng miêu tả du thuyền là ngành công nghiệp có tình trạng lạm dụng vô tận. Các chuyên gia cho biết nguyên nhân chính của vấn nạn ngành du thuyền là thiếu phương tiện để báo cáo hành vi quấy rối tình dục. Mặt khác, nhiều nạn nhân lo sợ bị trả thù nếu tố cáo các hành vi này.

"Nếu bạn lên tiếng, công việc của bạn trong ngành này coi như xong", một chuyên gia nói.

Được trả tiền để du lịch - lời mời mọc quyến rũ

Elaine bước chân vào ngành công nghiệp du thuyền sau khi gặp thuyền trưởng tại một quán bar ở Fort Lauderdale, Florida vào tháng 3/2012. “Anh ấy giới thiệu cho tôi cuộc sống tốt đẹp đến điên cuồng này. Tôi có thể vừa đi du lịch vừa được trả tiền”, cô nói.

Ngành công nghiệp du thuyền được miêu tả là hào nhoáng, giàu sang và lương cao. Ảnh: Business Insider.

Theo Business Insider, nhiều nhân viên và cựu nhân viên du thuyền cũng tình cờ đến với ngành này thông qua người quen. Với họ lúc đó, có thể kiếm tiền trong khi được du lịch vòng quanh thế giới dường như là một công việc đáng mơ ước.

Hơn 15.000 chiếc du thuyền trên khắp thế giới cần thuyền viên. Quy mô một đoàn nhân viên du thuyền thường dao động từ 6-15 người cho một thuyền hạng trung. Nhân viên trong đoàn có thể kiếm được từ 2.500 USD/tháng nếu làm vị trí nhân viên trực boong đến 28.000 USD/tháng khi là thuyền trưởng trên du thuyền. Vì các nhân viên sinh hoạt, ăn và ngủ trực tiếp trên thuyền nên rất ít chi phí phát sinh.

Tuy nhiên, những đánh đổi cũng không hề nhỏ. Công việc phục vụ trên du thuyền rất vất vả, thời gian làm việc kéo dài 17 giờ mỗi ngày và phải đáp ứng mọi yêu cầu khắt khe của khách hoặc chủ sở hữu. Bạn có thể phải bật dậy chuẩn bị một bữa tiệc buffet vào lúc 3 giờ sáng. Các thành viên thủy thủ đoàn ngủ trong các cabin chung chật chội, kích thước chỉ bằng 1/4 phòng dành cho khách. Môi trường sinh hoạt nhỏ hẹp này tạo điều kiện cho hành vi lạm dụng thường xuyên xảy ra, như trường hợp của Elaine.

Elaine cho biết tất cả thuyền viên đều là cặp đôi trừ cô ấy và kẻ tấn công tình dục, vì vậy họ mặc định phải sống cùng phòng. Elaine nói với Business Insder rằng hắn ta thường gạ gẫm cô ấy ngủ với hắn. Elaine thường phải trốn ở nơi khác trên thuyền, đợi bạn cùng phòng ngủ say mới dám lẻn về chỗ ngủ. Một người bạn của Elaine chia sẻ cô thường nhận được tin nhắn và điện thoại từ Elaine về tình hình trên tàu, cho biết bạn cùng phòng quấy rối cô ấy và điều đó khiến cô lo sợ.

Sau đêm bị tấn công tình dục tại phòng ngủ, Elaine đã báo cáo với trưởng nhóm nhân viên trên thuyền. Tuy vậy, ngày hôm sau, cô bị sa thải. Người trưởng nhóm viện lý do Elaine đến muộn trong một nhiệm vụ và đuổi cô ấy. "Tôi hoàn toàn suy sụp. Họ sa thả tôi và giữ lại hắn ta", cô buồn bã.

Về lý thuyết, các nhân viên đoàn du thuyền có rất nhiều cách để thông báo tình trạng bị lạm dụng trong công việc. Tuy nhiên vì nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, lượng người im lặng vẫn chiếm con số đông, càng làm nhức nhối u nhọt trong ngành công nghiệp du thuyền suốt nhiều năm qua.

Khi cấp trên là kẻ xấu

Các thành viên thủy thủ đoàn đều được huấn luyện khóa học về an toàn (STCW). Theo hướng dẫn của khóa học này, họ phải báo cáo sự cố thông qua đường dây chỉ huy trên tàu. Trong hầu hết trường hợp, các nhân viên sẽ báo cáo với trưởng bộ phận hoặc thuyền trưởng. Họ cũng có thể báo cáo hành vi quấy rối và lạm dụng cho công ty quản lý giám sát du thuyền.

Hệ thống luật bảo vệ người lao động du thuyền trên thế giới còn lỏng lẻo. Ảnh: Business Insider.

Phụ lục của Công ước Lao động Hàng hải năm 2019 quy định các du thuyền phải chuẩn bị thủ tục khiếu nại quấy rối đầy đủ. Nhiều du thuyền khẳng định đã xây dựng hệ thống cần thiết để người lao động lên tiếng và bảo vệ quyền lợi cho họ.

Song, những quy định này cũng có khe hở. Nếu trưởng nhóm hoặc thuyền trưởng là kẻ quấy rối, hoặc công ty quản lý du thuyền thiên vị những người này, nhân viên ít khi dám lên tiếng. Hơn nữa, không phải tất cả du thuyền đều có công ty quản lý. Điều này làm người bị hại mất hẳn một đầu mối liên lạc khi bị lạm dụng.

“Công ước lao động hàng hải đề cập quấy rối tình dục là vi phạm các quyền cơ bản của con người, nhưng không có thủ tục bắt buộc nào để báo cáo hành vi quấy rối”, ông Michael Moore, luật sư hàng hải tại Moore & Co, cho biết.

Mười hai trong số các nhân viên du thuyền nói với Business Insider rằng lý do họ ngại báo cáo các vụ việc trên do thiếu các kênh liên hệ cụ thể và quy trình bảo vệ nạn nhân và người bị hại. Năm trong số 15 người chia sẻ họ không thoải mái khi báo cáo sự việc với thuyền trưởng bởi họ không cảm thấy tin tưởng.

Một người trong nhóm này tiết lộ người quấy rối cô chính là thuyền trưởng. Cô Diana, tên đã được thay đổi theo yêu cầu của nhân vật, không dám tố cáo khi kẻ xấu lại chính là cấp trên của mình. Diana đã phải thôi việc sau 4 tháng vì không thể tiếp tục.

Nỗi sợ bị trả thù và mang tiếng xấu

Amanda Stickles, một nhân viên người Mỹ khác, cũng gặp tình huống tương tự. Cô bị lạm dụng bởi thuyền trưởng tạm thời trên du thuyền cập cảng ở Caribbe năm 2017. Stickles cho biết trên thuyền không có hệ thống liên lạc phù hợp nào để báo cáo hành vi quấy rối tình dục của người thuyền trưởng. Cô liều lĩnh tố cáo điều này với một thuyền trưởng khác trên thuyền. Stickles nói người này đã thuật lại với chủ du thuyền, nhưng mọi chuyện chỉ chìm vào im lặng.

“Tôi không dám lên tiếng vì sợ mang tiếng xấu trong ngành vì đã tố cáo thuyền trưởng. Thậm chí khi tôi nói ra, họ chỉ phớt lờ và phủ nhận nó. Họ muốn tin tưởng người đội trưởng đã làm việc cùng họ 15 năm hơn là cô gái chỉ làm ở đó một năm", Stickles bế tắc nói.

Trong số 11 nhân viên du thuyền từng bị quấy rối tình dục, có đến bảy người cho biết họ không báo cáo về việc này. Nạn nhân cảm thấy tủi nhục và xấu hổ. Mặt khác, đa số họ cho biết sợ bị trả thù hoặc tổn hại đến danh tiếng trong công việc.

“Nếu họ không tin, bạn có thể bị sa thải vì gây sự. Thậm chí, ngay cả khi họ tin bạn, họ cũng không làm gì để giúp bạn cả. Điều này còn kinh khủng hơn", một cựu nhân viên chia sẻ lý do cô không muốn lên tiếng về tình trạng bị lạm dụng của mình.

Nhiều nhân viên nữ trên du thuyền không dám lên tiếng vì sợ bị trả thù và mang tiếng xấu trong ngành. Ảnh: Business Insider.

Cần phá vỡ văn hóa im lặng

Nhiều nguồn tin cho biết các báo cáo về hành vi quấy rối trên du thuyền có dấu hiệu tăng trong những năm gần đây. Caitlin Vaughan, giám đốc dự án tại ISWAN, một tổ chức từ thiện phi lợi nhuận thúc đẩy phúc lợi của thuyền viên trong ngành vận tải biển và du thuyền, cho biết lượng cuộc gọi mà tổ chức nhận được từ các nữ nhân viên du thuyền đã tăng 4%. Khoảng 10% trong số đó cho biết có hành vi quấy rối tình dục hoặc bắt nạt.

Lucy Medd, đại diện của Burgess, một trong những công ty quản lý du thuyền hàng đầu, cho biết lượng khiếu nại quấy rối và lạm dụng tình dục tăng trong 5 năm qua. Medd ước tính rằng trong giai đoạn trước trung bình phải 2-3 tháng mới có một tố cáo lạm dụng. Tần suất này hiện tại là 1-2 trường hợp mỗi tháng.

Vào năm 2018, một nữ tiếp viên bị cưỡng bức bởi một nhân viên nam trên tàu Endless Summer, đã được công ty sở hữu chiếc du thuyền này bồi thường gần 70,6 triệu USD. Cô cáo buộc công ty không cung cấp các phương tiện bảo vệ thích hợp khi nạn nhân không có bộ đàm để kêu cứu. Vụ kiện thành công hy hữu này nổi lên như một thực tế đau lòng trong ngành công nghiệp du thuyền. Hiếm khi các nhân viên du thuyền thành công trong việc tố cáo và chống lại kẻ tấn công.

Khi các phong trào đòi công bằng xã hội bùng nổ trên khắp thế giới, giới lao động trên các du thuyền càng có động lực để kêu gọi sự thay đổi trong ngành. Với nhiều người, điều đó có nghĩa họ phải lên tiếng về những câu chuyện lạm dụng đang cất giữ.

“Văn hóa im lặng trong ngành du thuyền cần được phá bỏ”, Diana R. nói. “Đó là lý do tại sao tôi chia sẻ câu chuyện của mình hôm nay. Tôi nghĩ bước đầu tiên cần làm là bắt đầu lên tiếng”, cô cho biết.

Bùi Ngọc