Mẹ kế có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

Vụ cháu bé 13 tuổi nghi bị bạo hành

Hình ảnh ghi lại cảnh một phụ nữ cầm điện thoại đánh vào đầu bé trai. Ảnh cắt từ clip

Bức thư kêu cứu

Liên quan đến vụ việc nghi bạo hành trẻ em, xảy ra tại phường Kiến Hưng, Hà Nội, ngày 14/9, ông Hà Đình Bốn, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Quyền trẻ em Việt Nam, khẳng định, đây là vụ việc bạo hành trẻ em. Tuy nhiên, tính chất mức độ của vụ việc như thế nào còn tùy thuộc vào kết quả điều tra của cơ quan công an. Ông Hà Đình Bốn cũng cho biết, Hội Bảo vệ Quyền trẻ em Việt Nam kịch liệt lên án, phản đối hành vi xâm hại trẻ em. Thời gian qua, hành vi xâm hại trẻ em xảy ra nhiều nơi, tại nhiều tỉnh, TP, nhất là trong những gia đình bố mẹ tan vỡ hôn nhân, trong đó, có những vụ đã tước đi mạng sống các em.

Liên quan đến vụ việc này, ngày 14/9, Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Hà Nội cho biết, sau khi nắm bắt được thông tin, Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Hà Nội đã yêu cầu các cấp hội kiểm tra, xác minh và hỗ trợ, động viên gia đình. Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Hà Nội cũng đề nghị cơ quan công an xác minh, làm rõ và xử lý nghiêm theo quy định các đối tượng liên quan đến vụ việc bạo hành trẻ em.

Trước đó, ngày 12/9, trên mạng xã hội Facebook đăng tải bài viết “Hãy cứu con khỏi dì ghẻ độc ác" kèm video và bản viết tay phản ánh vụ việc có dấu hiệu bạo hành trẻ em, xảy ra tại phường Kiến Hưng, Hà Nội. Cụ thể, bài đăng chia sẻ 3 đoạn video và 5 trang nhật ký của bé trai ở Hà Nội, kể lại quá trình sống cùng bố và mẹ kế. Trong thư kêu cứu, bé trai kể bị mẹ kế đánh bằng điện thoại, chai thủy tinh, thìa... Một trong những video trích xuất từ camera kèm theo bài đăng cũng ghi lại hình ảnh một người phụ nữ dùng điện thoại đánh vào đầu bé trai và có những yêu cầu như bắt bé đứng, cúi mặt xuống bàn, không được ngồi ghế... Bức tâm thư của cháu bé cùng cảnh bạo hành trẻ trong đoạn video khiến người xem phẫn nộ. Bài đăng được chia sẻ rộng rãi trên khắp các diễn đàn mạng sáng 13/9.

Ngay sau khi tiếp nhận thông tin, lãnh đạo CATP Hà Nội đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ phối hợp Công an phường Kiến Hưng xác minh, làm rõ vụ việc. Bước đầu xác định vụ việc xảy ra tại chung cư Văn Phú – Victoria, phường Kiến Hưng, Hà Nội. Các đơn vị nghiệp vụ CATP Hà Nội đã phối hợp Công an phường Kiến Hưng làm việc với những người liên quan xác minh, làm rõ vụ việc. CATP Hà Nội sẽ điều tra, giải quyết triệt để vụ việc và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em theo quy định pháp luật.

Chế tài xử lý?

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Hồng Thái, Giám đốc Công ty Luật TNHH Quốc tế Hồng Thái và Đồng nghiệp, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em. “Những hành vi như đá, đấm, tát… hay dùng hành động tác động trực tiếp đến nạn nhân ảnh hưởng đến sức khỏe nạn nhân là bạo lực thể xác”, luật sư Nguyễn Hồng Thái nói.

Đối với vụ việc trên, để làm rõ người mẹ kế đã có hành vi ngược đãi, bạo hành đối với cháu bé hay không(?), các cơ quan chức năng sẽ xác minh, làm rõ hành vi diễn ra như thế nào qua việc ghi lời khai của cháu bé, lời khai của những người liên quan, trích xuất dữ liệu hoặc giám định dữ liệu hình ảnh từ camera an ninh, kiểm tra ban đầu dấu vết hoặc thương tích trên cơ thể cháu bé.

Theo luật sư Nguyễn Hồng Thái, trong trường hợp phát hiện có dấu vết thương tích có thể trưng cầu giám định về mức độ, tỷ lệ thương tật. Ngoài ra, nếu cháu bé có biểu hiện sang chấn tâm lý sau bạo hành, cơ quan chức năng có thể cho giám định pháp y tâm thần của cháu bé. Căn cứ kết quả xác minh của cơ quan chức năng có thể đánh giá được tính chất, mức độ hành vi của người mẹ kế, từ đó có thể áp dụng các chế tài phù hợp.

Về chế tài hành chính, luật sư Nguyễn Hồng Thái cho biết, hành vi ngược đãi, hành hạ con riêng của người mẹ kế có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo khoản 1 Điều 22, Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 10 - 20 triệu đồng đối với một trong các hành vi vi phạm: gây tổn hại về tinh thần, xúc phạm nhân phẩm, danh dự, lăng mạ, chửi mắng, đe dọa, cách ly ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em, cô lập, xua đuổi hoặc dùng các biện pháp trừng phạt để dạy trẻ em gây tổn hại về thể chất tinh thần của trẻ em... Ngoài ra, người vi phạm còn phải chịu mọi chi phí để khám bệnh, chữa bệnh cho nạn nhân (nếu có).

Về chế tài hình sự, trong trường hợp việc bạo hành trẻ em gây thương tích cho trẻ em, tùy thuộc vào kết quả giám định thương tật, người phạm tội sẽ bị xử lý hình sự về tội “Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác” với tình tiết quy định tại điểm c khoản 1 Điều 134, Bộ luật Hình sự năm 2015 là “Đối với người dưới 16 tuổi” với khung hình phạt đến 3 năm tù. Đối với trường hợp này, căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 155, Bộ Luật tố tụng hình sự hiện hành thuộc trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại. “Do vậy, nếu gia đình cháu bé không yêu cầu khởi tố, sẽ không có căn cứ để khởi tố vụ án”, luật sư Nguyễn Hồng Thái cho biết.

Trong vụ việc này, tại thời điểm thực hiện hành vi, người mẹ kế đã kết hôn với bố cháu bé, căn cứ quy định tại Điều 79, Luật Hôn nhân và gia đình, cha dượng, mẹ kế có các quyền và nghĩa vụ như cha mẹ đẻ của con. Chuyên gia pháp lý cũng cho rằng, nếu chứng minh được hành vi hành hạ, xúc phạm, ngược đãi con riêng của chồng, thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác và tinh thần, người mẹ kế có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội "Ngược đãi hoặc hành hạ con” được quy định tại Điều 185, Bộ Luật hình sự với khung hình phạt cao nhất đến 5 năm tù với tình tiết là “Đối với người dưới 16 tuổi” theo khoản 2 Điều 185, Bộ Luật hình sự năm 2015.

Luật sư Nguyễn Hồng Thái cho rằng, tình trạng bạo hành trẻ em hiện nay vẫn còn rất nhiều nhưng không dễ phát hiện; hoặc vì nhiều lý do gia đình không muốn làm "rùm beng". Vì vậy khi phát hiện trẻ bị bạo hành, việc đầu tiên và quan trọng nhất là tách trẻ ra khỏi môi trường tiêu cực, nơi chúng bị bạo hành. Trẻ cần có một thời gian để hồi phục tâm lý nên luôn cần có người chăm sóc trong thời gian đầu. Bên cạnh đó, gia đình cần đưa trẻ đi trị liệu tâm lý, thay đổi môi trường sống, học tập để sớm vượt qua những nỗi ám ảnh từ quá khứ.

Thái An