Mê muội vì 'mê hồn trận' hàng hóa buôn bán trên mạng

Theo Sở Công thương TP Hồ Chí Minh, tình trạng hàng hóa giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc ngày càng gia tăng trên các sàn thương mại điện tử, trang web cá nhân và mạng xã hội. Đáng lo ngại, nhiều sản phẩm là thực phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng - những mặt hàng có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Chỉ trong giai đoạn từ năm 2024 đến tháng 5/2025, lực lượng Quản lý thị trường TP Hồ Chí Minh đã kiểm tra và xử lý 393 vụ vi phạm liên quan đến TMĐT, tạm giữ gần 129.000 đơn vị sản phẩm với tổng giá trị trên 8,8 tỷ đồng, đồng thời xử phạt hành chính trên 8 tỷ đồng. Hàng vi phạm bao gồm vàng trang sức, mỹ phẩm, thực phẩm, quần áo… nhiều trong số đó được rao bán trên các nền tảng mạng với lời quảng cáo hấp dẫn, nhưng không rõ nguồn gốc, không hóa đơn chứng từ và sai sự thật so với thực tế.

Một số vụ việc điển hình như hơn 1 tấn khô bò không rõ nguồn gốc được phát hiện đang rao bán trên mạng, hay các sản phẩm yến sào, thực phẩm chức năng giả được giới thiệu trên website như hàng "cao cấp", "xách tay chính hãng".

Theo ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường, Sở Công thương TP Hồ Chí Minh, bức tranh thương mại trực tuyến, dù sôi động nhưng đầy rẫy những thách thức liên quan đến chất lượng và nguồn gốc hàng hóa.

Tình hình thực phẩm không đảm bảo an toàn, kém chất lượng và không rõ nguồn gốc, xuất xứ vẫn còn những diễn biến phức tạp. Các hành vi vi phạm trải dài trên nhiều mặt hàng đa dạng từ thực phẩm tươi sống đến thực phẩm bao gói sẵn. Những vi phạm này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng mà còn ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh lành mạnh.

Ông Nguyễn Quang Huy cho biết, hiện nay công tác quản lý chất lượng hàng hóa trên môi trường mạng còn gặp nhiều thách thức do tính ẩn danh, tính xuyên biên giới và sự phát triển nhanh của công nghệ. Một trong những trở ngại chính là bản chất khó nắm bắt của nhiều nhà cung cấp trực tuyến. Nhiều đối tượng kinh doanh không công khai địa chỉ, không đăng ký kinh doanh hoặc sử dụng tài khoản mạng xã hội, sàn TMĐT trung gian để chào bán hàng hóa, gây khó khăn trong việc xác định chủ thể và xử lý hành vi vi phạm.

Hơn nữa, những gì được quảng cáo trực tuyến thường không giống với thực tế sản phẩm nhận được, đặc biệt là các sản phẩm như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, hàng tiêu dùng nhanh, nhiều sản phẩm không có nhãn phụ, hóa đơn chứng từ hoặc nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Một số hành vi vi phạm trên môi trường mạng hiện nay vẫn chưa có quy định xử lý cụ thể hoặc mức xử phạt chưa đủ sức răn đe, dẫn đến tình trạng tái phạm.

Sở Công thương TP Hồ Chí Minh chỉ đạo đẩy mạnh đấu tranh, truy quét, ngăn chặn, đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ xuất xứ, vi phạm bản quyền, vi phạm sở hữu trí tuệ, xuất xứ hàng hóa. Sở cũng đang tích cực tham mưu hoàn thiện chính sách quản lý để bổ sung, sửa đổi các quy định pháp lý liên quan đến hoạt động TMĐT. Điều này bao gồm các đề xuất quản lý tài khoản ảo, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và tăng nặng chế tài xử phạt để đủ sức răn đe.

Lực lượng chức năng tiêu hủy hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Đối với các sản phẩm thực phẩm, đại diện Sở Công thương cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện các luật chuyên ngành về an toàn thực phẩm (ATTP) để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và phù hợp với tình hình thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội cũng như các cam kết quốc tế. Trọng tâm là các quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm, quản lý theo chuỗi cung ứng thực phẩm, điều kiện sản xuất kinh doanh đối với các loại hình mới và các chế tài xử lý vi phạm đủ sức răn đe. Mục tiêu là đảm bảo quản lý xuyên suốt toàn bộ quá trình từ sản xuất, chế biến, vận chuyển, kinh doanh đến tay người tiêu dùng.

Theo đại diện Sở Công thương, cuộc chiến chống gian lận thương mại trực tuyến không thể thắng lợi nếu chỉ hành động đơn lẻ. Do đó, cần thiết phải phối hợp chặt chẽ giữa các ngành và các tỉnh, thành. Trong đó, Chi cục Quản lý thị trường thành phố tiếp tục tăng cường phối hợp liên ngành với các lực lượng chức năng khác như: Công an, Y tế, An toàn thực phẩm... để tạo sức mạnh tổng hợp trong công tác đấu tranh, đẩy lùi tình trạng thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Bên cạnh đó, không thể chỉ trông chờ vào cơ quan chức năng, việc "làm sạch" môi trường TMĐT đòi hỏi người tiêu dùng phải nâng cao cảnh giác, không bị dụ dỗ bởi các quảng cáo thổi phồng, khuyến mãi ảo, giá rẻ bất thường. Trước khi đặt mua hàng trên mạng, người dân nên kiểm tra kỹ thông tin người bán, đọc kỹ đánh giá, kiểm tra mã vạch, chứng nhận nếu có. Khi phát hiện hành vi vi phạm, cần báo cho cơ quan chức năng qua các đường dây nóng, cổng thông tin tố giác.

Sở Công thương TP Hồ Chí Minh đề xuất đẩy mạnh việc công khai danh tính các cơ sở, cá nhân vi phạm, thông tin chi tiết về hành vi vi phạm và hình thức xử lý trên các phương tiện thông tin đại chúng và cổng thông tin điện tử của các cơ quan quản lý; tăng mức phạt tiền, đặc biệt đối với các hành vi vi phạm có tính hệ thống, tái phạm nhiều lần, hoặc có chủ đích thu lợi bất chính từ việc gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng; đối với các trường hợp vi phạm đặc biệt nghiêm trọng, gây ngộ độc thực phẩm hàng loạt hoặc gây hậu quả lâu dài đến sức khỏe cộng đồng, cần chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xem xét kiên quyết truy cứu trách nhiệm hình sự; hoặc xem xét rút giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, giấy phép hoạt động đối với các cơ sở cố tình vi phạm, không có biện pháp khắc phục hiệu quả hoặc tái phạm nhiều lần; thiết lập một hệ thống cơ sở dữ liệu tập trung về các tổ chức, cá nhân vi phạm ATTP và các quy định thương mại, có sự liên thông giữa các ngành (Công thương, Y tế, An toàn thực phẩm, Nông nghiệp, Công an, Thuế…) để quản lý, giám sát chặt chẽ hơn, ngăn chặn việc các đối tượng này tiếp tục vi phạm dưới các hình thức khác.

Nguyễn Cảnh