Mèo rửa mặt – Bài quyền độc đáo trong gia tài võ thuật cổ truyền Việt Nam

Độc đáo “quyền Miêu”

Chúng tôi được dịp “chiêm ngưỡng” bài quyền Miêu tẩy diện (hay còn gọi là “Mèo rửa mặt”) tại Trung tâm huấn luyện võ thuật cấp cao của môn phái Bình Định Gia tại Hà Nội vào một ngày cuối năm. Từng đợt gió rít của tiết trời đông Bắc Bộ không làm giảm đi “sức nóng” tỏa ra từ võ đường uy nghiêm.

Nhắc đến Bình Định, có lẽ mỗi người dân Việt đều gợi lên niềm cảm mến sâu sắc về một vùng đất thượng võ lâu đời, đã hun đúc nên khí chất anh hùng bất khuất của dân tộc. Võ Bình Định không chỉ là cái nôi của nhiều môn phái võ thuật cổ truyền Việt Nam, mà còn mang một giá trị nhân văn cao đẹp của một dân tộc thượng võ “lưng đeo gươm, tay mềm mại bút hoa”.

Bài quyền Miêu tẩy diện dựa theo các động tác tấn công, tự vệ của mèo mà tạo thành một bài võ

Hướng dẫn bài quyền Miêu tẩy diện cho chúng tôi là Võ sư Nguyễn Mạnh Toàn - Huấn luyện viên trưởng môn phái Bình Định Gia. Vừa uốn nắn từng động tác cho võ sinh, võ sư Nguyễn Mạnh Toàn vừa giải thích, mèo (hay là “Miêu”) là loài động vật rất gần gũi với con người, đứng thứ tự số 4 trong 12 con giáp. Do đặc tính di chuyển nhẹ nhàng, động tác khoan thai, vô cùng nhanh nhạy trong phản xạ và vận động, trông hiền lành nhưng lại vô cùng dũng mãnh nên Mèo là nguồn cảm hứng cho các bậc thầy võ thuật sáng tác những bài quyền, đòn thế. Võ sư nhắc lại, chúng ta để ý con mèo khi ngủ dậy, nó "rửa mặt" bằng cách lấy đôi chân trước vuốt mặt thật điêu luyện. Động tác đó đã trở thành một trong những tuyệt chiêu võ học!

Võ sư lí giải, bài quyền Miêu tẩy diện dựa theo các động tác tấn công, tự vệ của mèo mà tạo thành một bài võ đầy đủ các thế liên hoàn, biến hóa linh diệu, phối hợp nhịp nhàng thủ pháp, cước pháp. “Những đặc tính vốn có của loài mèo gần như đã được thể hiện rõ nét trong bài quyền: hết sức nhẹ nhàng mà biến hóa khôn lường, di chuyển không nghe tiếng động, khinh thân như lá vàng bay…, nhưng khi tấn công xuất ra là đòn hiểm” - Võ sư Nguyễn Mạnh Toàn chỉ ra.

Tuyệt chiêu Miêu tẩy diện chủ yếu sử dụng bộ tay, khi ra đòn cực nhanh, mạnh và dứt khoát, ra đòn chuẩn, trúng vào các huyệt tử của đối phương. Cùng kết hợp với sự di chuyển nhẹ nhàng uyển chuyển làm cho đối phương khó có thể theo kịp để phòng thủ và trả đòn. Chính phong thái nhẹ nhàng làm nên đặc trưng tấn trụ linh hoạt cho người tập luyện.

Võ sư Nguyễn Mạnh Toàn - Huấn luyện viên trưởng môn phái Bình Định Gia hướng dẫn bài quyền Miêu tẩy diện

Miêu tẩy diện khi tấn công thì sử dụng đòn trảo như mèo, như hổ, khi dùng đến ngón thì điểm chỉ vào tử huyệt đối phương. Để học được tuyệt chiêu này, theo võ sư Nguyễn Mạnh Toàn, người học cần luyện để thân thể nhẹ nhàng, di chuyển thanh thoát từ từng bước đi, kết hợp với đôi tay nhanh nhẹn, lả lướt. Đặc biệt, khi ra đòn phải nhắm thẳng vào tử huyệt, sau đó dùng nội công ra đòn chớp nhoáng. Như vậy, bài quyền mới đạt được đến tuyệt kỹ cả hình thức lẫn tính hiệu quả chiến đấu.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, Miêu tẩy diện là một tuyệt kỹ công phu đầy ảo diệu, ẩn đằng sau những chiêu thức hết sức đơn giản. Để lĩnh ngộ được nó người học cần rất nhiều yếu tố và thời gian. Vì thế, theo võ sư Toàn, người học võ, điều đầu tiên và cốt lõi là phải thuộc và tinh thông bài quyền của môn phái trước khi luyện những chiêu thức đơn lẻ.

Miêu tẩy diện được mô phỏng theo thế đánh nhu nhuyễn, linh hoạt của con mèo, nổi tiếng khắp cả làng võ Bình Định

Đậm nét tinh hoa võ thuật dân tộc

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển trong không gian lịch sử - văn hóa, giữa các dòng võ, làng võ luôn có sự giao lưu, học hỏi lẫn nhau để rút ra cách khắc chế. Trên thực tế, môn phái Bình Định Gia đã có một hệ thống giáo trình luyện tập phong phú, với sự pha trộn các bài quyền, binh khí truyền thống của miền đất võ Bình Định và riêng biệt gia truyền dòng họ Trần của cố võ sư Trần Hưng Quang.

Theo Võ sư Nguyễn Mạnh Toàn, bài quyền Miêu tẩy diện nằm trong chương trình bắt đầu, sau bài khởi động. Cái hay của bài quyền là ở những bộ trửu (chỏ) thuộc bộ thủ (tay) và ra đòn rất nhanh nên phát huy thế mạnh khi cận chiến.

Đi sâu vào tìm hiểu, Bình Định Gia là một trong những môn phái võ cổ truyền, trực thuộc Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam. Sau gần 40 năm xây dựng và phát triển, đến nay Bình Định Gia đã có một hệ thống vững chắc các võ đường trên nhiều tỉnh, thành với số lượng đông đảo hàng chục ngàn võ sinh tham gia rèn luyện, thi đấu. Đây cũng là môn phái đầu tiên xây dựng Trung tâm huấn luyện võ thuật cấp cao tại Hà Nội.

Theo lịch sử môn phái, Bình Định Gia là một môn phái võ thuật cổ truyền Việt Nam thuộc hệ phái võ Bình Định. Sáng tổ của môn phái này là cụ Trần Đại Chí, một võ tướng dưới triều Thanh (Trung Quốc). Võ sư Nguyễn Mạnh Toàn cặn kẽ giải thích, chữ gia trong Bình Định Gia có ý nghĩa là gia tộc. Mặt khác, chữ “Gia” ở đây cũng mang ý nghĩa là gia đình, do môn võ này trước kia chỉ truyền dạy trong dòng tộc, không dạy ra bên ngoài. Bình Đình Gia hiện có lực lượng hùng hậu với rất nhiều đại võ sư, võ sư cao cấp, võ sư, huấn luyện viên tài năng trong làng võ cổ truyền.

Võ cổ truyền Bình Định được các chuyên gia đánh giá là mang đậm sắc thái độc đáo, tạo nên những nét đặc trưng của vùng đất được mệnh danh là cái "nôi" của võ cổ truyền dân tộc Việt Nam. Những năm qua, Bình Định Gia từng bước vươn ra quốc tế, thu hút ngày càng nhiều võ sinh ở các nước. Bình Định gia có tôn chỉ là “Võ đạo vị nhân sinh - Võ công khai trí tuệ” (tức là “Rèn luyện võ công để nâng cao sức lực, khai tâm, mở trí, tự tin vào bản thân và tự tôn dân tộc”). Bình Định gia truyền dạy tư tưởng "Dụng thủ vi công, thương tâm giả ác" (lấy tự vệ làm đòn công, lấy thiện tâm giải ác).

Võ sư Nguyễn Mạnh Toàn chỉ ra đặc trưng của môn phái Bình Định Gia nằm ở công phu chân tấn và cùi chỏ (trong phái gọi là cút). Các công phu cơ bản được sắp xếp thành những bài quyền ngắn và dễ hiểu, nhưng rất hiệu quả, như Trung bình tấn cút, Đinh tấn cút, Pháp cước, Ngũ hành quyền, Tứ tượng.

Ở mức độ Trung đẳng, Bình Định Gia chú trọng đào tạo các công phu nâng cao như Phản xạ, Chân lực, Nhãn pháp, tịnh tâm pháp và nội công… Đáng chú ý, quyền pháp Bình Định gia ở cấp độ trung đẳng chia thành ngũ hình: Hầu, Hạc, Hổ, Hùng, Xà nhưng còn thêm một bài Long Hoa đao pháp.

Trải qua thời gian, các bài võ cổ truyền chính là sự kết tinh, hòa quyện và chắt lọc cao độ tạo nên sức mạnh tổng hợp, hun đúc nên dòng võ đậm nét tinh hoa của dân tộc, nhưng vẫn có nét riêng biệt của từng môn phái. Và “Mèo rửa mặt” của Bình Định Gia chính là sự kết tinh ấy, trở thành một mảnh ghép không thể thiếu trong bức tranh võ cổ truyền dân tộc.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, Miêu tẩy diện là một tuyệt kỹ công phu đầy ảo diệu, ẩn đằng sau những chiêu thức hết sức đơn giản. Để lĩnh ngộ được nó người học cần rất nhiều yếu tố và thời gian. Đó được ví như, đi một bài quyền là thể hiện một tác phẩm nghệ thuật được ví như người nghệ sỹ chơi một bản nhạc. Mỗi bài quyền là tập hợp nhiều đòn thế tấn công phòng thủ tuân theo một quy tắc nhất định. Vì thế, theo võ sư Nguyễn Mạnh Toàn, người học võ, điều đầu tiên và cốt lõi là phải thuộc và tinh thông bài “quyền Miêu” của môn phái trước khi luyện những chiêu thức đơn lẻ.

Thùy Linh – Thu Trang