Microsoft: Nửa thế kỉ vươn mình thành đế chế nghìn tỉ

Chủ sở hữu và nhà sáng lập Microsoft, Bill Gates chụp ảnh cùng với chiếc máy tính xách tay đầu tiên của Microsoft vào năm 1986.

Vào ngày 4/4/2025, Microsoft kỷ niệm 50 năm thành lập, một cột mốc đánh dấu sự ra đời của vô số tỉ phú, triệu phú và tác động văn hóa sâu rộng, cũng như sự thay đổi mang tính cách mạng đối với nền kinh tế toàn cầu nhờ phần mềm của hãng.

1975-1985: Chuẩn bị cất cánh

Khi Bill Gates (19 tuổi) và Paul Allen (22 tuổi); họ đã chung tay nhau để thương mại hóa chương trình Altair BASIC cho MITS Altair 8080. Mục tiêu nhắm đến một thị trường nhỏ nhưng đầy đam mê.

Cuối năm 1975, Micro-Soft, công ty non trẻ của Gates, báo cáo doanh thu hơn 16.000 đô la (tương đương khoảng 96.000 đô la vào năm 2025) - một thành tích đáng nể đối với hai thanh niên bỏ học đại học và khởi nghiệp công nghệ chỉ với một nhân viên duy nhất.

Sau vài năm khó khăn, công ty đã đạt doanh thu hàng năm hơn 100 triệu đô la trong vòng một thập kỷ, đồng thời chuyển đến Seattle (Hoa Kỳ) và mở rộng đội ngũ nhân viên lên hơn 1.000 người.

Khi IBM ra mắt chiếc PC đầu tiên vào năm 1981, số lượng nhân viên của Microsoft bắt đầu tăng mạnh.Biểu đồ của Ed Bott

Những sản phẩm đầu tiên của Microsoft là các ngôn ngữ lập trình dành cho dân chuyên trên các máy như MITS Altair 8080, được tạo ra bởi các lập trình viên để hỗ trợ lập trình viên.

Năm 198, sự ra mắt của IBM PC trở thành yếu tố then chốt đưa Microsoft từ một nhóm nhỏ thành một tập đoàn toàn cầu ở Tây Bắc Thái Bình Dương.

Microsoft thu tiền bản quyền từ IBM cho mỗi bản PC-DOS. Đáng chú ý, thỏa thuận này cho phép Microsoft tiếp tục bán MS-DOS, phiên bản riêng của họ, tăng doanh thu từ các nhà sản xuất máy tính tương thích như Compaq và Leading Edge.

1986-1999: Những năm phát triển như "tàu tên lửa"

Ngày 13/3/1986 đánh dấu đợt IPO đầu tiên của Microsoft. Dấu mốc này đã được Goldman Sachs mệnh danh là "IPO của năm", và huy động được 61 triệu đô la (tương đương 163 triệu đô la vào năm 2025).

Nhu cầu mạnh mẽ của thị trường đã thúc đẩy Microsoft vào một giai đoạn tăng trưởng vượt bậc. Đến cuối năm 1987, Bill Gates đã trở thành tỉ phú nhờ giá cổ phiếu tăng vọt, phần lớn nhờ doanh thu từ MS-DOS, PC-DOS và bộ ứng dụng Microsoft Office. Đây chính là ví dụ điển hình về "đường cong tăng trưởng hình gậy khúc côn cầu" mà các nhà phân tích tài chính thường nhắc đến.

Từ 0 đến 20 tỉ trong 24 năm? Quá nhanh và mạnh mẽ.

Thập kỷ này là một chuỗi những chiến thắng lớn đối với Microsoft.

Trong báo cáo thường niên năm 1990, Microsoft nhấn mạnh sự bùng nổ của thị trường PC, từ 1 triệu người dùng năm 1980 lên 50 triệu năm 1990. Hơn 90% sử dụng PC chạy hệ điều hành và ứng dụng (Word, Excel) của Microsoft.

Cũng trong năm đó, Microsoft thành lập nhóm tư vấn doanh nghiệp, hợp tác với các nhà tích hợp hệ thống, khẳng định vị thế là nhà cung cấp dịch vụ điện toán hàng đầu cho các tập đoàn lớn.

Windows 95 và Windows NT 4 được xây dựng cho những khách hàng khác nhau nhưng có chung giao diện người dùng.

Internet Explorer, ban đầu được phát hành vội vã như một phần bổ sung cho Windows 95, được tích hợp vào Windows năm 1996. Sau đó, nó nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần từ Netscape Navigator, trình duyệt từng thống trị trước đó, với đợt IPO năm 1995 định hình thập kỷ đó tương tự như cách Microsoft đã định hình những năm 1980.

Và rồi Internet Explorer xuất hiện, được ghép lại một cách vội vã và phát hành như một phần của gói bổ sung cho Windows 95. Nó được thêm vào Windows vào năm 1996 và bắt đầu chiếm lĩnh thị phần từ trình duyệt thống trị thời bấy giờ là Netscape Navigator, với đợt IPO vào năm 1995 đã định hình thập kỷ đó giống như Microsoft đã định hình những năm 1980.

2000-2014: Những năm tháng mất mát

Sự thống trị của Microsoft suy yếu từ thiên niên kỷ mới, đặc biệt sau khi Steve Ballmer lên làm CEO năm 2000. Một đối tác lâu năm đã bán hết cổ phiếu công ty vào đầu năm đó, dự đoán một thập kỷ trì trệ.

Sau các sự cố bảo mật nghiêm trọng năm 2002, Bill Gates đã viết bản ghi nhớ "Trustworthy Computing."

Tiếp sau thành công của Windows 7 là thất bại của Windows 8, một nỗ lực hợp nhất PC và máy tính bảng gây tranh cãi, dẫn đến việc Steven Sinofsky rời công ty.

Windows 10 sau đó khắc phục sai lầm bằng cách khôi phục menu Bắt đầu và loại bỏ giao diện cảm ứng chủ yếu của Windows 8. Microsoft cũng thất bại trong việc thâm nhập thị trường di động, từ Windows Mobile đến tham vọng mang Windows lên các thiết bị này.

2015-2025: Lên đám mây

Khi Satya Nadella nhậm chức CEO Microsoft đầu năm 2015, vốn hóa thị trường công ty đạt khoảng 269 tỉ đô la. Đến nay, con số này đã tăng vọt lên 2,9 nghìn tỉ đô la, gợi nhớ lại thời kỳ hoàng kim. Thành công này cũng có phần nhờ vào người tiền nhiệm Steve Ballmer, người đã đề bạt Nadella và dẫn dắt Microsoft đầu tư lớn vào Azure và Microsoft 365.

Khoản đầu tư của Microsoft vào các dịch vụ đám mây đã mang lại lợi nhuận lớn về mặt doanh thuBiểu đồ của Ed Bott

Mặc dù không còn được ưu tiên hàng đầu, Windows vẫn sinh lời cho Microsoft. Doanh số Office bản quyền giảm do người dùng chuyển sang Microsoft 365.

Đại dịch thúc đẩy tăng trưởng doanh số PC tạm thời. Điện thoại thông minh chiếm lĩnh thị trường cá nhân, vốn là điểm yếu của Microsoft, trong khi điện toán đám mây kéo dài vòng đời PC.

Tương lai của Microsoft: AI và hơn thế nữa

AI là trọng tâm định hình kỷ nguyên tiếp theo của Microsoft, thể hiện qua việc tích hợp Copilot vào mọi sản phẩm.

Microsoft đã đầu tư đáng kể vào OpenAI từ năm 2019, với tổng số tiền lên tới ít nhất 13 tỉ đô la, ngoài ra còn chi hàng tỉ đô la khác để xây dựng các trung tâm dữ liệu khổng lồ cần thiết cho khối lượng công việc AI. Riêng năm tài chính 2025, Microsoft dự kiến chi 80 tỉ đô la cho việc này.

Dưới thời CEO Satya Nadella, Microsoft đã chuyển đổi thành công sang mô hình ưu tiên đám mây với Azure là động lực tăng trưởng chính. Công ty tiếp tục mở rộng sang AI, công cụ năng suất và trò chơi, đồng thời tập trung vào tính bền vững và phát triển công nghệ có đạo đức. Nhờ đó, Microsoft định vị mình là người dẫn đầu về đổi mới sáng tạo.

Minh Phú