Miễn học phí là 'cú hích' giúp nâng cao chất lượng giáo dục

Theo thống kê, hiện cả nước có 23,2 triệu học sinh (chưa bao gồm học sinh học tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên), trong đó: 3,1 triệu học sinh mầm non dưới 5 tuổi; 1,7 triệu học sinh mầm non 5 tuổi; 8,9 triệu học sinh tiểu học; 6,5 triệu học sinh trung học cơ sở và 3 triệu học sinh trung học phổ thông.

Cùng với đó, học sinh trường dân lập, tư thục cũng sẽ được cấp bù học phí bằng mức học phí của trường công lập theo quy định. Phần chênh lệch học phí giữa trường công lập và dân lập, tư thục sẽ do gia đình học sinh chi trả.

Bộ Giáo dục và Đào tạo ước tính số tiền để thực hiện chủ trương miễn học phí cho học sinh là khoảng 30 nghìn tỉ đồng mỗi năm, sử dụng từ ngân sách nhà nước.

Miễn học phí giúp học sinh khó khăn giảm bỏ học, nâng cao dân trí

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Long Văn Phú - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Ngân Sơn (huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn) nhận định, chính sách miễn giảm toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến trung học phổ thông công lập cả nước là một quyết định quan trọng có tác động sâu rộng đến hệ thống giáo dục.

Theo đó, chính sách này thể hiện sự cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc đảm bảo quyền được học tập cho mọi học sinh, đặc biệt là những em nhỏ ở vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn.

Học sinh Trường Trung học phổ thông Ngân Sơn (huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn). (Ảnh: website nhà trường)

Thầy Phú cho biết, những năm qua, mặc dù Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ học sinh nghèo như cấp học bổng, hỗ trợ gạo, nhưng vẫn còn không ít trẻ em không thể đến trường vì gia đình quá khó khăn. Do vậy, khi học phí được miễn hoàn toàn, khoảng cách về cơ hội học tập giữa các nhóm học sinh sẽ được thu hẹp đáng kể, đảm bảo quyền được tiếp cận giáo dục của tất cả trẻ em.

“Hiện nay, tại các vùng nông thôn, miền núi, tỷ lệ học sinh bỏ học vẫn còn cao, đa số vì nguyên nhân điều kiện kinh tế gia đình còn khó khăn. Nhiều học sinh buộc phải bỏ học để lao động mưu sinh, phụ giúp gia đình. Bên cạnh đó, không ít gia đình có tư tưởng xem nhẹ việc học, coi đó là nặng gánh kinh tế mà chưa biết học xong nhằm phục vụ mục đích nào. Do đó, chính sách này cũng góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy bình đẳng trong giáo dục, đồng thời tác động tích cực đến tỷ lệ nhập học và duy trì sĩ số học sinh.

Tuy nhiên, chính sách miễn học phí cũng đặt ra một số thách thức, đặc biệt là về nguồn ngân sách và chất lượng giáo dục. Khi không còn nguồn thu từ học phí, các trường công lập sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách Nhà nước. Điều này đòi hỏi Nhà nước phải có kế hoạch chi ngân sách hợp lý, đảm bảo đủ nguồn lực để các trường có thể duy trì hoạt động ổn định. Nếu không có sự bù đắp ngân sách kịp thời, các trường có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt tài chính, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và cơ sở vật chất”, thầy Phú nêu quan điểm.

Bên cạnh đó, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Ngân Sơn (huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn) cho hay, khi trường công lập được miễn học phí có thể dẫn đến làn sóng chuyển dịch học sinh từ trường tư sang trường công, tạo ra áp lực lớn về sĩ số và cơ sở vật chất. Hiện nay, nhiều trường công lập ở thành phố lớn đã có sĩ số học sinh rất cao, nếu lượng học sinh tăng đột biến, chất lượng dạy và học có thể bị ảnh hưởng. Do đó, Nhà nước cần có chính sách điều tiết hợp lý để không gây ra sự mất cân đối giữa các loại hình trường học.

Hơn nữa, công tác truyền thông về chính sách này cũng rất quan trọng để phụ huynh, học sinh và xã hội hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của mình. Bởi một số phụ huynh có thể hiểu sai việc miễn học phí đồng nghĩa với việc không phải đóng bất kỳ khoản nào khác, trong khi thực tế, vẫn có những chi phí khác liên quan đến học tập mà gia đình cần đóng.

“Theo tôi, chính sách miễn giảm toàn bộ học phí từ năm học 2025-2026 là một bước đi đúng đắn, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với giáo dục và công bằng xã hội. Nếu thực hiện tốt, đây sẽ là một ‘cú hích’ quan trọng giúp nâng cao chất lượng giáo dục, tạo điều kiện cho mọi trẻ em Việt Nam được học tập trong môi trường tốt hơn, không bị rào cản kinh tế cản trở con đường đến trường”, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Ngân Sơn (huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn) bày tỏ.

Cùng bàn vấn đề này, thầy Nguyễn Công Hiếu - Trưởng phòng Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp nhận định, việc thực hiện chính sách miễn học phí cho toàn bộ trẻ mầm non đến trung học phổ thông công lập trên cả nước sẽ góp phần quan trọng làm tăng chất lượng giáo dục. Đây cũng là chính sách nhận được sự đồng thuận cao của xã hội, phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước đối với giáo dục và với xu thế chung của các nước phát triển.

Thầy Nguyễn Công Hiếu (bên phải) - Trưởng phòng Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. (Ảnh: Website Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp)

Trước hết, chính sách miễn học phí sẽ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các gia đình, đặc biệt là các hộ gia đình có thu nhập thấp, gia đình vùng sâu, vùng xa. Khi được miễn học phí, nhiều phụ huynh sẽ bớt lo lắng về vấn đề tài chính, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hơn cho con em đến trường đầy đủ.

“Chính sách này cũng góp phần đảm bảo công bằng trong giáo dục, giúp học sinh ở các vùng khó khăn có cơ hội tiếp cận giáo dục giống như học sinh ở thành phố. Việc được miễn học phí có thể khuyến khích các em duy trì việc học tập lâu dài hơn, hạn chế tình trạng bỏ học sớm do khó khăn kinh tế”, thầy Hiếu nêu quan điểm.

Cần giám sát chặt chẽ để ngăn các trường lạm thu không minh bạch

Theo thầy Nguyễn Ngọc Sơn - Phó Trưởng phòng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc nhận định, trên thực tế, học phí hiện nay chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng kinh phí hoạt động của các trường công lập. Trong khi đó, ngân sách Nhà nước đã cấp đủ để đảm bảo mọi hoạt động giảng dạy và đầu tư cơ sở vật chất.

Thầy Nguyễn Ngọc Sơn - Phó Trưởng phòng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc. (Ảnh: Cổng giao tiếp điện tử huyện Bình Xuyên)

Một số ý kiến lo ngại rằng khi miễn học phí, các trường có thể tìm cách thu thêm các khoản khác từ phụ huynh dưới danh nghĩa quỹ lớp, quỹ trường hoặc các khoản đóng góp tự nguyện.

Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, thầy Sơn cho biết: “Trên thực tế, mọi khoản thu trong các trường học đều phải tuân thủ quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các trường không thể tự ý đặt ra các khoản thu ngoài quy định mà không có sự đồng thuận của phụ huynh như quỹ lớp, các hoạt động tham gia trải nghiệm. Nếu có bất kỳ sự lạm thu nào, có nghĩa điều này xuất phát từ việc thiếu minh bạch trong quản lý tài chính của riêng tổ chức đó hơn là từ chính sách miễn học phí”.

Thầy Sơn bày tỏ, hiện nay một số hoạt động như trả lương cho giáo viên giảng dạy vượt định mức hay tổ chức khảo sát, kiểm tra chuyên môn vẫn gặp khó khăn về kinh phí, trong khi một số khoản chi khác có thể chưa thực sự tối ưu. Do đó, rất cần có kế hoạch phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo sự phát triển bền vững của giáo dục công lập.

"Bên cạnh đó, việc giám sát thu chi ở các địa phương cũng là một vấn đề cần chú trọng. Ở những địa phương có hệ thống quản lý tài chính tốt, việc triển khai chính sách sẽ thuận lợi hơn. Tuy nhiên, ở một số nơi, có thể phát sinh những khó khăn trong việc đảm bảo minh bạch, hiệu quả trong sử dụng ngân sách. Do đó, các địa phương cần có sự chỉ đạo sát sao từ cấp tỉnh để đảm bảo chính sách được thực hiện đúng mục đích và mang lại lợi ích thực sự cho học sinh.

Chính sách miễn học phí thể hiện tính nhân văn và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với ngành giáo dục nói chung và thế hệ tương lai của đất nước nói riêng. Đây được coi là một bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy bình đẳng giáo dục và hướng đến việc đảm bảo quyền học tập cho mọi học sinh. Tuy nhiên, để chính sách này đạt hiệu quả cao nhất, Nhà nước cần có sự giám sát chặt chẽ trong việc sử dụng ngân sách, đảm bảo các trường không lợi dụng để đặt ra các khoản thu không hợp lý”, thầy Sơn nêu quan điểm.

Thu Thủy