Miền Trung chìm trong mưa lũ giữa mùa hè: Chuyện bất thường gì đang xảy ra?

Giữa tháng Sáu, khi nắng nóng được cho là phải đạt đỉnh, thì miền Trung lại oằn mình trong mưa lớn và nước lũ. Những con phố bất ngờ biến thành sông, hàng nghìn ngôi nhà bị ngập sâu trong biển nước, còn người dân thì không khỏi sửng sốt trước hiện tượng thiên nhiên trái ngược với mọi dự đoán.

Một đợt mưa lũ chưa từng có tiền lệ vào thời điểm vốn dĩ là mùa khô đang đặt ra những dấu hỏi lớn về sự ổn định của thời tiết và khí hậu trong những năm tới.

Đường đi của bão số 1, cập nhật đến ngày 13/6.

Không cần một cơn bão đổ bộ trực tiếp, chỉ cần một vùng áp thấp nhiệt đới ngoài khơi, kết hợp với gió mùa Tây Nam và dải hội tụ nhiệt đới vắt ngang miền Trung, là đủ để tạo ra cơn mưa lịch sử. Toàn bộ khối ẩm từ biển bị hút vào dải đất hẹp, nơi địa hình dốc và hệ thống sông suối ngắn khiến lượng mưa lớn nhanh chóng chuyển thành lũ. Trạm đo tại Bạch Mã (Thừa Thiên Huế) ghi nhận tới 884mm mưa chỉ trong 24 giờ. Đây là con số vượt xa mọi kỷ lục trong tháng Sáu từ năm 1976 đến nay.

Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia - ông Mai Văn Khiêm, cho biết đây là một trong những trận mưa hiếm gặp, không chỉ vì cường độ mà còn vì thời điểm xảy ra. Theo ông Khiêm, hơn 30 trạm đo tại các tỉnh miền Trung ghi nhận lượng mưa vượt 200mm chỉ trong vòng 6 giờ, một điều rất hiếm thấy trong mùa hè. Nhiều sông ở khu vực này đạt đỉnh lũ vượt ngưỡng báo động ba, lần đầu tiên xảy ra trong tháng Sáu kể từ khi có số liệu quan trắc.

Hoàn lưu bão số 1 gây mưa lớn, ngập lụt nhiều nơi ở khu vực Trung Trung Bộ. Ảnh: VietNamNet

Theo nhận định của tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia khí hậu và cảnh báo thiên tai, đợt mưa lần này là ví dụ rõ ràng về hiện tượng lệch pha khí hậu. Ông Huy phân tích rằng cường độ mưa lớn không phải là điều lạ ở miền Trung, nhưng xuất hiện giữa mùa hè, vốn được xem là mùa khô lại là điều đáng quan tâm.

Tiến sĩ Huy cho rằng tâm bão ở xa nhưng tâm mưa lại đổ dồn vào đất liền, cho thấy sự bất thường trong phân bố khí quyển. Các tỉnh từ Quảng Nam đến Quảng Bình đều hứng lượng mưa vượt mức lịch sử trong tháng Sáu, điều chưa từng có trước đây.

Nguyên nhân sâu xa, theo các nhà khoa học, đến từ biến đổi khí hậu toàn cầu. Sự nóng lên của bề mặt đại dương khiến bầu khí quyển tích tụ nhiều hơi ẩm hơn, dẫn đến những đợt mưa có cường độ và phạm vi lớn hơn. Các hiện tượng như El Ninõ hay La Ninã cũng không còn tuân thủ các quy luật thời gian như trước, khiến thời tiết trở nên khó lường hơn bao giờ hết.

Mưa lũ khiến nhà dân ngập chìm trong biển nước. Ảnh: Thanh Niên

Không chỉ do tự nhiên, con người cũng góp phần khiến hậu quả mưa lũ nặng nề hơn. Miền Trung đã mất đi nhiều diện tích rừng đầu nguồn, trong khi các dòng sông bị khai thác cát sỏi quá mức dẫn đến biến dạng dòng chảy. Đô thị hóa diễn ra nhanh chóng nhưng hệ thống tiêu thoát nước lại không được đầu tư tương xứng. Nhiều hồ thủy điện vừa và nhỏ xả nước đột ngột mà thiếu cảnh báo, càng khiến tình hình nghiêm trọng hơn.

Ông Brian Eyler, Giám đốc chương trình châu Á tại Trung tâm Stimson của Mỹ, cảnh báo rằng người dân miền Trung cần chuẩn bị tâm thế sống chung với một dạng thiên tai mới. Theo ông, các trận mưa lũ bất ngờ, đến trái mùa và khó dự báo như hiện nay sẽ dần trở thành hiện tượng phổ biến hơn trong tương lai, thay vì là ngoại lệ.

Đợt mưa lũ giữa mùa khô này không đơn thuần là một tai biến tự nhiên. Đó là một lời cảnh báo về sự thay đổi sâu sắc trong khí hậu, thời tiết và môi trường sống. Điều đáng lo không chỉ là chuyện lũ đến bất thường, mà là câu hỏi lớn hơn về khả năng thích nghi của con người trước những biến động ngày càng khó đoán của tự nhiên.

Yến Nguyễn