Minh bạch hệ thống bảo đảm chất lượng giáo dục đại học

Giờ học tại Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng). Ảnh: NTCC

Chính sách này hướng đến nâng cao hiệu quả trong quản trị chất lượng giáo dục đại học; đưa công tác đánh giá, kiểm định chất lượng thực chất hơn.

Phát triển hệ sinh thái

Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đổi mới công tác bảo đảm chất lượng giáo dục đại học theo cách tiếp cận quản trị rủi ro và tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước đối với công tác bảo đảm chất lượng.

Theo bà Ngô Thị Phương Lan - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, chính sách này hướng tới chuyển đổi từ kiểm soát hành chính sang quản trị chất lượng dựa trên đầu ra; tập trung xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng định hướng kết quả, minh bạch, có trách nhiệm giải trình, thay vì chỉ thẩm định hình thức; hướng đến phát triển văn hóa chất lượng nội tại trong từng cơ sở giáo dục đại học. Cách làm này phù hợp với các mô hình chất lượng hiện đại.

“Nội dung và giải pháp trong dự thảo đã quy định rõ hai tầng đảm bảo chất lượng: Bên trong (IQA) và bên ngoài (EQA), trong đó nâng cao vai trò của hệ thống tự đánh giá nội bộ.

Bổ sung nội dung: Các cơ sở giáo dục đại học phải thiết lập đơn vị chuyên trách đảm bảo chất lượng nội bộ; công nhận kết quả kiểm định độc lập theo chuẩn khu vực/quốc tế; gắn kết quả kiểm định chất lượng với phân bổ ngân sách, xếp hạng đại học và thông tin công khai đến xã hội. Chuyển trọng tâm từ “kiểm tra tuân thủ quy trình” sang “đánh giá hiệu quả thực tế, năng lực cải tiến liên tục”, bà Ngô Thị Phương Lan cho hay.

Đưa ra một số góp ý, đề xuất điều chỉnh từ những hạn chế trong thực tiễn, bà Ngô Phương Lan cho biết: Một trong những tồn tại hiện nay là thiếu cơ chế pháp lý cho việc công khai hóa dữ liệu kiểm định. Việc đánh giá chất lượng còn thiếu tính minh bạch, người học và xã hội ít tiếp cận được thông tin. Do đó, cần bổ sung quy định: Kết quả kiểm định phải được công bố công khai trên Cổng thông tin chất lượng đại học quốc gia.

Ngoài ra, vai trò và tiêu chuẩn của các trung tâm kiểm định chưa được làm rõ. Chất lượng và năng lực các tổ chức kiểm định còn chưa đồng đều, có nơi chưa đảm bảo độc lập. Bởi vậy, cần quy định cụ thể điều kiện thành lập, năng lực, trách nhiệm pháp lý của tổ chức kiểm định trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, chúng ta chưa có khung hướng dẫn kiểm định đào tạo số, học trực tuyến. Sự phát triển mạnh mẽ của đào tạo từ xa, khóa học trực tuyến mở rộng rãi (MOOC)… chưa được kiểm định đúng chuẩn. Bởi vậy, cần thiết xây dựng khung kiểm định đào tạo trực tuyến quốc gia phù hợp với thông lệ khu vực.

Liên quan đến nội dung này, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cũng đề xuất phát triển hệ sinh thái đảm bảo chất lượng giáo dục đại học hiện đại: Kết nối dữ liệu giữa Bộ GD&ĐT - cơ sở - trung tâm kiểm định; ứng dụng công nghệ số trong giám sát và đánh giá chất lượng theo thời gian thực.

Ban hành khung xếp hạng đại học quốc gia gắn liền với kết quả kiểm định, công bố minh bạch để tạo động lực cạnh tranh lành mạnh. Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật cho các trường yếu về năng lực đảm bảo chất lượng, đặc biệt là các trường ngoài công lập, vùng sâu, vùng xa. Khuyến khích tham gia kiểm định quốc tế và liên kết công nhận chéo với các hệ thống AUN, ABET, QS Stars….

Hội nghị tập huấn cho đội ngũ bảo đảm và kiểm định chất lượng về tự đánh giá và đánh giá ngoài chương trình đào tạo. Ảnh: MOET

Có cơ quan độc lập về đảm bảo chất lượng

Khẳng định quản trị chất lượng là cách tiếp cận đúng, ông Phạm Hồng Quang - Chủ tịch Hội đồng Đại học Thái Nguyên đồng thời lưu ý 2 vấn đề quan tâm. Thứ nhất, không nên “hậu kiểm” trong đánh giá điều kiện đảm bảo chất lượng vì sản phẩm của giáo dục là nhân cách không thể bị lỗi.

Thứ hai, kết quả của kiểm định chất lượng (một công cụ của quản trị chất lượng) cần được sử dụng cho đối tượng được kiểm định, nhưng cần có tác động điều chỉnh từ phía quản lý Nhà nước, nhất là trong bối cảnh tự chủ giáo dục đại học hiện nay. “Cần điều chỉnh chính sách theo hướng khắc phục hiện tượng kiểm định chất lượng như “hổ không răng””, ông Phạm Hồng Quang cho hay.

Đồng tình với việc tiếp cận đảm bảo chất lượng dựa trên rủi ro và trách nhiệm chủ thể, hướng tới đảm bảo chất lượng thực chất hơn, ông Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đề nghị trong Luật cần làm rõ các biện pháp cụ thể.

Ví dụ, quy định rõ vai trò, quyền hạn của từng bên liên quan (Bộ GD&ĐT, các cơ sở giáo dục đại học, cơ quan kiểm định bên ngoài). Cần định nghĩa rõ “quản trị rủi ro” trong đảm bảo chất lượng và quy định phương thức đánh giá mới (không chỉ dựa trên hồ sơ, giấy tờ).

Ngoài ra, khuyến nghị quy định thành lập một cơ quan độc lập về đảm bảo chất lượng giáo dục đại học, có quyền kiểm tra, thanh tra thường xuyên và công bố kết quả đánh giá. Đồng thời, cần cơ chế công khai minh bạch thông tin đảm bảo chất lượng (kết quả kiểm định, báo cáo tự đánh giá), để sinh viên và xã hội giám sát.

“Đề nghị bổ sung quy định về chứng nhận chất lượng quốc tế (ví dụ ABET, AUN-QA) cho các ngành/chương trình đào tạo nhằm nâng cao chuẩn mực. Đồng thời, cần làm rõ lộ trình thực hiện, chẳng hạn giai đoạn đầu giảm tần suất bắt buộc kiểm định các chương trình đào tạo để các trường tập trung cải tiến nội bộ. Bổ sung chính sách hỗ trợ (đào tạo, tài chính) giúp các cơ sở giáo dục đại học cải thiện hệ thống đảm bảo chất lượng nội bộ và công bố báo cáo đánh giá uy tín”, ông Bùi Hoài Sơn góp ý thêm.

Hiếu Nguyễn