Mô hình điện mặt trời nông thôn góp phần thích ứng với biến đổi khí hậu

Giảm tác động của thời tiết khắc nghiệt

Sáng ngày 9/9, Ban Quản lý các Dự án Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp cùng Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức tổ chức cuộc họp khởi động Dự án “Canh tác Nông nghiệp kết hợp Điện mặt trời cho nông thôn Việt Nam” (Agri-PV).

Theo Ban Quản lý các dự án nông nghiệp, trong bối cảnh Việt Nam đang vươn mình phát triển, nhu cầu đảm bảo an ninh lương thực và an ninh năng lượng ngày càng trở nên cấp thiết, tạo ra áp lực cạnh tranh về tài nguyên đất. Đồng thời, với cam kết mạnh mẽ của Chính phủ tại COP26 nhằm đưa mức phát thải ròng về bằng 0 vào năm 2050, việc tìm kiếm các giải pháp sản xuất bền vững, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu là ưu tiên hàng đầu.

Nông nghiệp kết hợp điện mặt trời nổi lên như một giải pháp đột phá cho bài toán kép này, cho phép tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất khi có thể vừa sản xuất nông nghiệp, vừa tạo ra năng lượng sạch trên cùng một diện tích.

Các đại biểu ấn nút khởi động dự án Agri-PV.

Việt Nam sở hữu tiềm năng to lớn về điện mặt trời nhờ vị trí địa lý thuận lợi, với cường độ bức xạ cao và số giờ nắng kéo dài, đặc biệt ở các khu vực Tây Nguyên, Duyên hải Nam Trung Bộ và tỉnh ven biển Đồng bằng sông Cửu Long.

Mô hình điện mặt trời nông thôn không chỉ giúp các trang trại nông nghiệp, thủy sản chủ động nguồn điện, giảm chi phí sản xuất và áp lực lên lưới điện quốc gia mà còn có thể cải thiện năng suất cây trồng vật nuôi nhờ giảm tác động của thời tiết khắc nghiệt. Đây là cơ hội lớn để nông dân Việt Nam trở thành những tác nhân chủ chốt, vừa sản xuất lương thực, thực phẩm vừa cung cấp năng lượng, từ đó đa dạng hóa và gia tăng thu nhập.

Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình điện mặt trời nông thôn này tại Việt Nam đang đối mặt với không ít thách thức lớn. Về mặt chính sách, đang tồn tại một khoảng trống pháp lý khi mà chưa có quy định hay chính sách cụ thể nào được ban hành để thúc đẩy, phát triển cho điện mặt trời nông thôn . Điều này dẫn đến sự thiếu rõ ràng trong vai trò và trách nhiệm của các bộ ngành liên quan, gây chồng chéo trong quản lý.

Song song đó, các lỗ hổng về kiến thức và năng lực kỹ thuật cũng là một rào cản đáng kể: khái niệm về điện mặt trời nông thôn vẫn chưa rõ ràng, thiếu tính sự thống nhất; các nghiên cứu phân mảnh, thiếu hệ thống và thiếu dữ liệu thí điểm tin cậy; đồng thời, năng lực và hiểu biết của các bên liên quan về lĩnh vực này còn rất hạn chế. Thêm vào đó, dữ liệu toàn quốc về các mô hình hiện có cũng chưa được tổng hợp một cách có hệ thống.

TS. Nguyễn Thế Hinh, Giám đốc Dự án Agri-PV trình bày về dự án.

"Trước bối cảnh đó, Dự án Agri-PV được triển khai nhằm đẩy mạnh sự phát triển của các mô hình điện mặt trời nông thôn trong các hệ thống canh tác trên đất nông nghiệp ở Việt Nam theo hướng nâng cao bình đẳng giới và góp phần gia tăng thu nhập cho nông dân thông qua việc nâng cao hiểu biết về kỹ thuật cho các bên liên quan"- Ban Quản lý các Dự án Nông nghiệp cho biết.

Việt Nam có tiềm năng rất lớn về phát triển điện mặt trời

Tại cuộc họp, ông Jens Schmid-Kreye, Đại sứ quán Đức tại Việt Nam cũng đánh giá, dự án là một ví dụ điển hình cho sự hợp tác lâu dài giữa Chính phủ Đức và Việt Nam trong bối cảnh nhu cầu phát triển nông nghiệp bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu. Ngành nông nghiệp đang đối mặt với nhiều khó khăn do tác động của biến đổi khí hậu, trong khi nhu cầu về sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao ngày càng tăng. Dự án là cơ hội để tối ưu hóa sử dụng đất, xây dựng môi trường nông nghiệp bền vững và có khả năng chống chịu cao hơn.

Đức sẽ chia sẻ kinh nghiệm, bài học và tri thức trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ban, ngành Việt Nam sẽ đóng vai trò quan trọng để dự án đạt được kết quả thiết thực và góp phần phát triển bền vững ngành nông nghiệp Việt Nam, ông Jens Schmid-Kreye chia sẻ.

Trình bày bối cảnh hình thành dự án Agri-PV, TS. Nguyễn Thế Hinh - Giám đốc Dự án Agri-PV cho hay, Việt Nam có tiềm năng rất lớn về phát triển điện mặt trời - tổng cộng 963 GW. Điện mặt trời phát triển rất nhanh tại Việt Nam trong thời gian gần đây. Năm 2019 chỉ có 272 MW, năm 2023 tăng lên 16 GW và dự kiến 2030: 22 GW, 2050: 168 GW.

Phát triển nhanh của điện mặt trời dẫn đến một diện tích khá lớn đất nông nghiệp được sử dụng cho phát triển điện mặt trời nhưng chưa có những tiêu chí và mô hình kỹ thuật cụ thể để đảm bảo sản xuất nông nghiệp bền vững dưới các tấm pin của điện mặt trời. Hầu hết các tỉnh gặp khó khăn trong quản lý và phát triển các mô hình canh tác nông nghiệp kết hợp điện mặt trời đang phát triển tự phát trên đất nông nghiệp...

Các đại biểu tham gia phiên tọa đàm đa phương để cùng thảo luận về các cơ hội và thách thức phát triển điện mặt trời nông nghiệp tại Việt Nam.

Ông Hinh cũng cho biết, mục tiêu cụ thể của dự án là 65% trong tổng số 20 các nhà hoạch định chính sách và các tác nhân khác liên quan đến lĩnh vực điện mặt trời nông thôn được nâng cao kiến thức về hiện trạng phát triển điện mặt trời nông thôn tại Việt Nam và trên thế giới. 75% trong số 40 nhà đầu tư điện mặt trời nông thôn sử dụng được các thông tin và dữ liệu từ kết quả dự án để làm cơ sở ra các quyết định đầu tư điện mặt trời nông thôn (từ các nguồn lực công và tư nhân) tại Việt Nam.

Ít nhất 10 mô hình điện mặt trời nông thôn hiện có sẽ được lựa chọn để phối hợp triển khai và giúp gia tăng thu nhập cho người nông dân. Ít nhất 03 đề xuất kêu gọi tài trợ dự án phát triển điện mặt trời nông thôn tại Việt Nam được xây dựng và đề xuất với các tổ chức tài chính, tín dụng và các đơn vị tài trợ bởi Chính phủ Việt Nam để thu hút thêm nguồn lực phát triển điện mặt trời nông thôn .

Dự án có 4 hợp phần và thời gian thực hiện là 3 năm (2025 - 2027), tại các tỉnh có tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp trên cả nước. Dự án sẽ đóng góp thực hiện mục tiêu: “Phát triển mạnh tiềm năng sản xuất năng lượng tái tạo kết hợp nông nghiệp để giảm bớt sự phụ thuộc vào nguyên liệu hóa thạch, giảm phát thải các-bon” tại Quyết định số 150/QĐ-TTg năm 2022 phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050... Ngoài ra, dự án cũng sẽ đóng góp cho thực hiện NDC 3.0 của Việt Nam (Đóng góp do quốc gia tự quyết định của Việt Nam giai đoạn 2026-2035).

Khánh Linh