Mở không gian phát triển cho thị trường tài chính, công nghệ

Ông Mai Huy Tuần, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ số SSI (SSI Digital – SSID)

Ông Mai Huy Tuần, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ số SSI (SSI Digital – SSID)

Ông có thể chia sẻ góc nhìn về việc Chính phủ đang xây dựng khung pháp lý thí điểm cho thị trường tài sản mã hóa?

Đây là một tín hiệu rất tích cực, thể hiện sự quan tâm sát sao của Chính phủ đối với lĩnh vực công nghệ tài chính đang phát triển nhanh trên toàn cầu. Đây là một bước đi cần thiết và đúng thời điểm, đặc biệt trong bối cảnh nhiều quốc gia trong khu vực đã và đang triển khai cơ chế thử nghiệm đối với thị trường tài sản số.

Động thái này cho thấy Việt Nam đang chủ động tiếp cận những xu hướng công nghệ mới không chỉ để quản lý tốt hơn, mà còn để tạo điều kiện cho các mô hình kinh doanh số phát triển một cách thực chất và có định hướng.

Khung pháp lý thí điểm sẽ mở ra không gian để các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cùng nhau kiểm nghiệm chính sách, công nghệ và cách thức vận hành trong thực tiễn, từ đó từng bước xây dựng nền tảng pháp lý phù hợp với điều kiện thị trường trong nước, đồng thời tạo môi trường tin cậy để thu hút đầu tư và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Tài sản số là lĩnh vực có tính liên ngành cao, liên quan đồng thời đến tài chính, công nghệ, pháp luật và an ninh mạng

Theo ông, Việt Nam có thể tham khảo bài học, kinh nghiệm gì từ các thị trường phát triển trong xây dựng khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa?

Mỗi quốc gia có cách tiếp cận riêng nhưng điểm chung của các mô hình hiệu quả là xây dựng khung pháp lý với tinh thần thử nghiệm có kiểm soát, đi kèm với khả năng điều chỉnh linh hoạt theo diễn biến thị trường và công nghệ.

Tại Singapore, các sandbox được thiết kế theo từng lớp sản phẩm, giúp nhà quản lý đánh giá rủi ro cụ thể hơn, thay vì áp dụng một quy chuẩn chung. Nhật Bản chú trọng yếu tố minh bạch và cơ chế cấp phép rõ ràng, trong khi châu Âu tạo ra bộ khung pháp lý thống nhất trên toàn EU, tạo thuận lợi cho hoạt động xuyên biên giới.

Việt Nam có thể học hỏi cách tổ chức không gian thử nghiệm minh bạch, cách phân loại sản phẩm và thiết lập cơ chế phản hồi giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp từ các thị trường đi trước. Quan trọng nhất là bảo đảm rằng sandbox không chỉ là một hình thức hành chính, mà thực sự là nơi các sáng kiến công nghệ có thể được triển khai và đánh giá trong môi trường thực tế.

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay trong phát triển thị trường tài sản mã hóa là phân loại và định danh tài sản mã hóa. Ông có kiến nghị gì về việc xác định tính pháp lý của các loại token như tiền mã hóa, token tiện ích và token chứng khoán?

Phân loại tài sản số là nền tảng để xây dựng bất kỳ khung pháp lý nào. Nếu làm rõ được chức năng, quyền lợi và rủi ro gắn liền với từng loại token, chúng ta sẽ có cơ sở để thiết kế cơ chế quản lý phù hợp và hiệu quả hơn.

Theo tôi, cách tiếp cận phù hợp là phân loại dựa trên mục đích sử dụng, ví dụ token đại diện cho tài sản đầu tư, token phục vụ tiện ích trong hệ sinh thái, hay token gắn với thanh toán. Mỗi nhóm cần có cách tiếp cận riêng về pháp lý, nghĩa vụ công bố và kiểm soát.

Chúng ta có thể tham khảo các tiêu chí định danh đã được áp dụng tại châu Âu, Nhật Bản hoặc Hàn Quốc và điều chỉnh cho phù hợp với thực tế Việt Nam. Điều quan trọng là có được một khung tiêu chuẩn rõ ràng và ổn định, để doanh nghiệp có thể triển khai sản phẩm mà không phải lo ngại về rủi ro pháp lý trong quá trình vận hành.

Trong bối cảnh Việt Nam chưa công nhận tiền mã hóa là phương tiện thanh toán hợp pháp, việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa có dẫn đến xung đột pháp lý không?

Thị trường tài sản mã hóa rất rộng, trong đó chỉ một phần nhỏ liên quan đến chức năng thanh toán. Rất nhiều ứng dụng hiện nay xoay quanh token đại diện cho tài sản thực như bất động sản, trái phiếu, cổ phần, hoặc token tiện ích trong hệ sinh thái công nghệ.

Việc thí điểm những mô hình này hoàn toàn có thể triển khai mà không mâu thuẫn với quy định về phương tiện thanh toán hiện hành. Vấn đề cốt lõi là xác định rõ phạm vi thử nghiệm và đảm bảo rằng các sản phẩm được thí điểm không bị sử dụng sai mục đích.

Nếu thiết kế đúng, khung thí điểm không chỉ bảo đảm an toàn pháp lý mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp và nhà đầu tư khám phá tiềm năng công nghệ mới trong môi trường kiểm soát hợp lý.

Không ít ý kiến lo ngại rằng thị trường tài sản mã hóa dễ bị lợi dụng cho các hoạt động rửa tiền, trốn thuế hoặc lừa đảo tài chính. Theo ông, khung pháp lý thí điểm cần có những công cụ giám sát và kiểm soát rủi ro nào để bảo vệ nhà đầu tư và hệ thống tài chính quốc gia?

Lo ngại này là có cơ sở và cũng là lý do vì sao cần có một cơ chế giám sát hiệu quả ngay từ giai đoạn thí điểm. Tuy nhiên, thay vì giới hạn đổi mới, chúng ta nên chủ động trang bị những công cụ quản lý phù hợp với đặc thù của tài sản số.

Một số biện pháp khả thi có thể bao gồm: định danh người dùng (KYC) và tổ chức phát hành (KYB); cơ chế công bố thông tin minh bạch; công cụ giám sát giao dịch bằng công nghệ phân tích chuỗi khối và hệ thống cảnh báo sớm với các giao dịch bất thường.

Bên cạnh đó, cần quy định rõ nghĩa vụ bảo vệ tài sản người dùng, cũng như cơ chế xử lý rủi ro nếu xảy ra sự cố hệ thống hoặc hành vi gian lận. Khi thị trường thấy được sự chủ động và minh bạch từ cơ quan quản lý, niềm tin sẽ được củng cố và các hành vi sai phạm cũng sẽ bị thu hẹp đáng kể.

Theo ông, Việt Nam có cần thiết lập cơ quan quản lý riêng, hoặc đơn vị điều phối liên ngành cho thị trường tài sản số không?

Tài sản số là lĩnh vực có tính liên ngành cao, liên quan đồng thời đến tài chính, công nghệ, pháp luật và an ninh mạng. Vì vậy, việc thiết lập một đơn vị điều phối có sự tham gia của nhiều cơ quan quản lý là điều hợp lý và cần thiết. Đơn vị này không nhất thiết phải là một cơ quan mới, nhưng nên có tư cách pháp lý rõ ràng, cơ chế hoạt động linh hoạt và khả năng phối hợp giữa các bộ, ngành như Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tư pháp, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an, cùng với sự tham vấn của các chuyên gia và đại diện doanh nghiệp.

Chức năng chính của đơn vị này là điều phối sandbox, giám sát các hoạt động thí điểm và tổng hợp dữ liệu để phục vụ quá trình xây dựng chính sách. Đây sẽ là điểm kết nối giữa Nhà nước và thị trường, giúp hai bên hiểu nhau hơn và cùng hướng đến một hệ sinh thái phát triển an toàn, minh bạch và bền vững.

Nhìn từ góc độ cải cách chính sách, ông kỳ vọng gì vào tác động của khung pháp lý thí điểm đối với sự phát triển thị trường tài sản số, môi trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, cũng như khả năng thu hút vốn đầu tư quốc tế vào Việt Nam trong 5 năm tới?

Nếu được thiết kế đúng, khung pháp lý thí điểm sẽ là chất xúc tác tích cực cho nhiều lĩnh vực - không chỉ trong tài sản số, mà còn trong đổi mới sáng tạo, đầu tư mạo hiểm và tài chính công nghệ nói chung.

Nhiều startup công nghệ hiện nay đang tìm cách phát triển sản phẩm liên quan đến token hóa tài sản, thanh toán số, hay quản lý tài sản bằng blockchain, nhưng còn thiếu môi trường thử nghiệm hợp pháp. Sandbox sẽ giúp họ có không gian để triển khai ý tưởng và tiếp cận với nhà đầu tư.

Về phía các quỹ đầu tư nước ngoài, họ thường yêu cầu sự minh bạch và định hướng chính sách rõ ràng. Một khung thí điểm bài bản sẽ giúp Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các nhà đầu tư quốc tế, không chỉ vì tiềm năng thị trường mà còn nhờ sự ổn định trong cách quản lý và tinh thần hợp tác giữa các bên liên quan.

Trong 5 năm tới, nếu duy trì được định hướng này, Việt Nam hoàn toàn có thể hình thành một thị trường tài sản số lành mạnh, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong khu vực.

Phan Hằng thực hiện