Mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp: 'Cú hích' cho thị trường điện cạnh tranh

Từ “thí điểm” đến mở rộng thị trường

Trong nhiều năm, cơ chế mua bán điện trực tiếp mới dừng lại ở phạm vi hẹp, chủ yếu giữa nhà sản xuất điện năng lượng tái tạo và một số khách hàng tiêu thụ lớn. Nghị quyết lần này đã mở rộng đáng kể đối tượng tham gia, cho phép các đơn vị bán lẻ điện trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, khu đô thị và thương mại tự do được ký hợp đồng mua điện trực tiếp từ nhà sản xuất theo cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA).

Theo TS. Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam, đây là bước đi phù hợp với xu thế quốc tế. Thị trường điện muốn phát triển lành mạnh thì phải có nhiều chủ thể tham gia, giá điện phản ánh đúng cung - cầu. Việc mở rộng DPPA không chỉ giảm độc quyền, mà còn tạo động lực đầu tư mới cho ngành năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo. Trong bối cảnh nhu cầu điện cho sản xuất công nghiệp tiếp tục tăng cao, nếu không đa dạng hóa nguồn cung và cơ chế giao dịch, áp lực lên hệ thống điện quốc gia sẽ ngày càng lớn.

Đối với các doanh nghiệp đầu tư điện gió, điện mặt trời, DPPA được coi là “chìa khóa” giải quyết bài toán đầu ra và dòng tiền cho dự án. Khi được phép ký hợp đồng trực tiếp với khách hàng hoặc thông qua đơn vị bán lẻ điện trong khu công nghiệp, nhà đầu tư có thêm lựa chọn ngoài cơ chế mua bán điện truyền thống.

Ông Phạm Văn Hùng, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Năng lượng Xanh Việt cho biết, một hợp đồng mua bán điện trực tiếp dài hạn với doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp giúp dự án dễ dàng tiếp cận vốn ngân hàng, đặc biệt là các nguồn vốn xanh quốc tế. Hiện tại, có khá nhiều tổ chức tài chính nước ngoài sẵn sàng tài trợ cho các dự án điện tái tạo tại Việt Nam, nhưng yêu cầu cao về tính minh bạch và khả năng kiểm soát rủi ro. DPPA chính là công cụ để đáp ứng những yêu cầu đó.

Hiện đã có khá nhiều khu công nghiệp triển khai điện mặt trời

Doanh nghiệp nhỏ và vừa được hưởng lợi trực tiếp

Không chỉ các nhà sản xuất điện, doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các khu công nghiệp, khu chế xuất cũng được hưởng lợi rõ rệt từ chính sách này. Khi có thêm nhiều nhà cung cấp điện, các doanh nghiệp này có thể tiếp cận nguồn điện đa dạng hơn, giá cả cạnh tranh hơn và phù hợp với quy mô sản xuất.

Bà Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Công ty TNHH May xuất khẩu An Phú (Bắc Ninh) chia sẻ, chi phí điện chiếm tỷ trọng không nhỏ trong giá thành. Nếu được lựa chọn nguồn điện ổn định, giá hợp lý và đặc biệt là điện xanh, doanh nghiệp nhỏ sẽ chủ động hơn rất nhiều. Khách hàng quốc tế hiện yêu cầu doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng phải sử dụng năng lượng tái tạo. Trước đây, điều này gần như ngoài tầm với của doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhưng nay, với cơ chế mới doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận điện xanh ngay trong khu công nghiệp.

Một điểm đáng chú ý khác là việc mở rộng nhà cung cấp điện sẽ tạo điều kiện để các khu công nghiệp phát triển theo hướng xanh và bền vững hơn. Các chủ đầu tư hạ tầng khu công nghiệp có thể tham gia sâu hơn vào thị trường năng lượng, từ bán lẻ điện, đầu tư điện mặt trời mái nhà đến hệ thống lưu trữ và quản lý năng lượng thông minh.

Theo chuyên gia kinh tế Lê Xuân Nghĩa, khu công nghiệp trong tương lai sẽ là hệ sinh thái sản xuất và dịch vụ hoàn chỉnh, trong đó năng lượng là yếu tố cốt lõi. Chính sách mới sẽ buộc các khu công nghiệp phải cạnh tranh bằng chất lượng hạ tầng, trong đó có năng lượng sạch.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất nằm ở khâu triển khai. Cơ chế giá điện, phí truyền tải, trách nhiệm các bên và xử lý tranh chấp cần được quy định rõ ràng, minh bạch.

TS. Nguyễn Quốc Thập cho rằng, nếu không có hướng dẫn cụ thể, doanh nghiệp sẽ e ngại rủi ro pháp lý. Khi chính sách đủ rõ, thị trường sẽ tự vận hành và phát triển.

Đức Hiền