Mở rộng mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại thôn bản vùng dân tộc thiểu số

Tại nhiều xã vùng sâu vùng xa, việc tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, đặc biệt là chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em, vẫn còn nhiều rào cản: từ khoảng cách địa lý, thiếu nhân lực, phương tiện đến rào cản ngôn ngữ.

Trong bối cảnh đó, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại chỗ – ngay tại thôn bản – được triển khai nhằm đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân.

Thay vì chỉ tập trung tại trạm y tế xã, nhiều địa phương đã tổ chức các đội y tế cơ động, phối hợp cùng cán bộ y tế thôn bản để cung cấp viên sắt, hướng dẫn thực hành bữa ăn dinh dưỡng, cân đo đánh giá thể trạng định kỳ và tư vấn chăm sóc thai sản tận nơi cho các bà mẹ.

Mô hình này không chỉ giúp phụ nữ dân tộc thiểu số được tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ hơn, mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về dinh dưỡng – điều vốn còn rất hạn chế tại nhiều vùng.

Hướng dẫn chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ người dân tộc

Tăng cường tư vấn và hỗ trợ dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời

Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng: Ngành Y tế và chính quyền địa phương đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số, gồm:

• Bổ sung viên sắt/axit folic định kỳ hoặc viên đa vi chất (cho địa bàn xã nghèo, dân tộc thiểu số) cho phụ nữ mang thai và sau sinh tại tuyến xã.

• Tư vấn dinh dưỡng, chăm sóc thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ thông qua mạng lưới cán bộ y tế thôn bản.

Tổ chức lớp truyền thông dinh dưỡng, hướng dẫn thực hành nấu ăn cho bà mẹ dân tộc tại cộng đồng tỉnh Điện Biên

• Một số địa phương còn phối hợp với tổ chức quốc tế như Tầm nhìn thế giới, Save the Children thực hiện mô hình 'Câu lạc bộ dinh dưỡng', hỗ trợ thay đổi hành vi tích cực.

Tư vấn thăm hộ gia đình tại Hòa Bình với sự hỗ trợ của Tổ chức Tầm nhìn Thế giới

TS.BS Huỳnh Nam Phương cũng nhấn mạnh: "Việc triển khai vẫn gặp không ít khó khăn về nguồn lực, nhận thức cộng đồng và tính bền vững. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ liên ngành và đầu tư lâu dài để đảm bảo hiệu quả."

Đầu tư vào dinh dưỡng cho bé trong giai đoạn 1000 ngày đầu đời chính là sự đầu tư tốt nhất cho sự phát triển cả đời của bé

Cán bộ y tế thôn bản – Cầu nối quan trọng

Không thể phủ nhận, cán bộ y tế thôn bản giữ vai trò nòng cốt trong mô hình này. Họ là người đồng bào, hiểu ngôn ngữ, nếp sống và tập quán nên dễ dàng truyền đạt kiến thức dinh dưỡng và tư vấn sức khỏe một cách gần gũi, hiệu quả hơn.

Tại một số nơi, cán bộ y tế còn phối hợp với già làng, trưởng bản để lập danh sách phụ nữ mang thai, phụ nữ sau sinh và trẻ dưới 5 tuổi cần được theo dõi.

Những buổi truyền thông nhóm nhỏ tại nhà văn hóa bản, lớp nấu ăn mẫu ngay tại sân nhà dân, hay các hoạt động tư vấn dinh dưỡng "tận giường" tại hộ gia đình đang giúp lan tỏa kiến thức chăm sóc thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ đúng cách.

Từng bước nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe vùng dân tộc thiểu số miền núi

Tăng cường truyền thông và thay đổi hành vi

Bên cạnh các dịch vụ y tế trực tiếp, một trong những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chăm sóc dinh dưỡng là truyền thông thay đổi hành vi.

Nhiều bà mẹ người dân tộc thiểu số vẫn duy trì thói quen ăn uống đơn điệu, kiêng khem sai cách trong thai kỳ hoặc sau sinh, cho con ăn dặm sớm, dẫn đến thiếu vi chất nghiêm trọng.

Do đó, việc lồng ghép truyền thông về dinh dưỡng vào sinh hoạt cộng đồng là cách làm đang được một số tỉnh vùng cao triển khai hiệu quả.

Chẳng hạn, tại các buổi họp bản, hội phụ nữ hoặc phiên chợ vùng cao, cán bộ y tế có thể phát tài liệu hướng dẫn, kể chuyện dinh dưỡng bằng tiếng dân tộc, tổ chức trò chơi kiến thức để giúp người dân dễ nhớ, dễ làm theo.

Một số tỉnh còn phát sóng bản tin dinh dưỡng trên loa phát thanh xã hoặc qua hệ thống truyền thanh không dây tại thôn bản, giúp thông điệp tiếp cận được đến tận các hộ gia đình vùng sâu vùng xa.

Dù còn nhiều thách thức, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại bản đang chứng minh tính phù hợp với địa bàn vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn.

Việc đầu tư thêm nguồn lực, trang thiết bị di động và chính sách hỗ trợ cho cán bộ y tế thôn bản sẽ là yếu tố then chốt để mô hình này lan rộng, tạo nền tảng vững chắc cho chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số.

Minh Diễm