Mong mỏi nghỉ hưu trước tuổi, không bị trừ lương?

Theo Bộ luật Lao động 2019, tuổi nghỉ hưu và tuổi hưởng lương hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình từ 60 tuổi cho đến khi đủ 62 tuổi đối với lao động nam vào năm 2028 và từ 55 tuổi cho đến khi đủ 60 tuổi đối với lao động nữ vào năm 2035.

Thừa năm đóng BHXH nhưng lại thiếu tuổi để nghỉ hưu

Từ năm 2021, mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với lao động nam và 4 tháng đối với lao động nữ. Theo đó, năm 2024 độ tuổi nghỉ hưu và tuổi hưởng lương hưu của lao động nam sẽ là 61 tuổi, lao động nữ sẽ là 56 tuổi 4 tháng.

Nhiều người lao động dù chưa đến tuổi rất mong nhận được lương hưu.

Tuy vậy, nhiều người lao động đi làm khi tuổi đời còn rất trẻ, đã thừa năm đóng BHXH để được hưởng 75% nhưng lại thiếu tuổi nghỉ hưu nên khi về hưu sớm họ phải nhận mức lương hưu thấp. Từ thực tế này, có ý kiến đề xuất hoán đổi năm đóng BHXH thừa cho số năm nghỉ hưu còn thiếu để người lao động có thể nghỉ hưu sớm.

Luật hiện hành lẫn dự thảo sửa đổi quy định lao động nam đóng đủ 35 năm BHXH, nữ 30 năm và đủ tuổi nghỉ hưu mới được hưởng tối đa 75% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội. Lao động về hưu sớm trước tuổi quy định bị khấu trừ 2% mỗi năm trong khi đóng vượt khung tối đa chỉ được trợ cấp bằng 0,5 lần bình quân tiền lương đóng BHXH cho mỗi năm thừa.

Thực tế, nhiều công nhân đi làm lúc đôi mươi, nay thừa năm đóng BHXH để hưởng tối đa 75% lương hưu nhưng lại thiếu tuổi đời; hoặc nghỉ sớm bị khấu trừ 2% khiến mức hưởng rất thấp. Tuổi hưu tăng theo lộ trình khiến nhiều người đuối sức khi theo đuổi lương hưu tối đa 75%.

Bà Nguyễn Thị Nhàn đang làm việc tại một công ty may ở Hưng Yên cho hay đã đi làm từ năm 20 tuổi, đến nay đã gần 30 năm đóng BHXH để đạt được tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa nhưng do tuổi hưu tăng thêm nên bà phải chờ 5 năm nữa mới được nghỉ hưu. Vì vậy, bà Nhàn cho nguyện vọng mong muốn được về hưu sớm hơn quy định và được hoán đổi thời gian đóng BHXH dôi ra với tuổi nghỉ hưu.

Nguyên nhân là giờ tuổi cao, mắt kém, sức khỏe yếu nên bà Nhàn không thể ngồi máy may thời gian kéo dài, cùng với đó năng suất lao động giảm dần, thu nhập kém đi.

Đề xuất hoán đổi năm đóng BHXH thừa cho số năm nghỉ hưu còn thiếu

Thống kê giai đoạn 2016-2021, cả nước có 435.000 lao động nghỉ hưu nhận trợ cấp một lần vì thừa số năm đóng BHXH tối đa, chiếm gần 66% số người nghỉ. Bình quân 3 người nghỉ hưu thì có hai người được hưởng mức tối đa 75%.

Vì vậy, công đoàn cơ sở tiếp tục đề xuất lao động đóng bảo hiểm xã hội trên 30-35 năm được hoán đổi thời gian dôi dư cho tuổi đời còn thiếu để nghỉ hưu sớm mà không bị trừ 2%.

Bà Nguyễn Thị Thúy Hà, Phó chủ tịch Liên đoàn lao động tỉnh Vĩnh Phúc, nhấn mạnh Luật BHXH sửa đổi cần tính toán kỹ để lao động không thiệt thòi. Nếu đề xuất được thực thi, số người rút BHXH một lần sẽ giảm. Thậm chí nếu thôi việc, họ sẽ cân nhắc đóng BHXH tự nguyện để chờ hưu trí.

Trong khi đó, ông Lưu Kim Hồng, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Nidec Việt Nam (Khu Công nghệ cao, TP Thủ Đức, TP HCM), bày tỏ trước đây, nếu người lao động nghỉ hưu sớm, mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi chỉ bị giảm 1% tỉ lệ hưởng lương hưu hằng tháng. Còn quy định hiện nay, mỗi năm nghỉ hưu sớm bị trừ 2%. Trong khi đó, số năm đóng BHXH lại tăng lên 5 năm, như vậy rất thiệt thòi cho người lao động.

Ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Chính sách - Pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ủng hộ đề xuất hoán đổi thời gian đóng BHXH với tuổi nghỉ hưu trong trường hợp thời gian tham gia BHXH đã vượt trần trong lúc tuổi nghỉ hưu chưa đủ so với quy định của pháp luật. "Đây là mong muốn rất chính đáng và thực tiễn, cần được nghiên cứu, xem xét nhưng trong quá trình sửa đổi Luật BHXH - ông Quảng nói.

Kiến nghị thêm vào dự thảo luật

Góp ý dự thảo Luật BHXH sửa đổi, BHXH Việt Nam Việt Nam đề xuất bổ sung vào dự luật điều kiện hưởng lương hưu theo hướng lao động nữ có đủ 30 năm đóng BHXH trở lên, lao động nam có đủ 35 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên, khi có yêu cầu được nghỉ và hưởng lương hưu thấp hơn tối đa 5 tuổi so với tuổi quy định chung, không bị trừ tỷ lệ lương hưu.

Như đã phân tích, Luật BHXH quy định, lao động nam muốn hưởng lương hưu tối đa 75% phải đóng đủ 35 năm, nữ đủ 30 năm tham gia bảo hiểm xã hội. Nếu đóng thừa thời gian, lao động nhận một khoản trợ cấp bằng 0,5 lần bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho mỗi năm thừa.

BHXH Việt Nam cho rằng, đề xuất trên nhằm phù hợp với nội dung cải cách là giảm quyền lợi hưởng một lần, tăng quyền lợi cho người bảo lưu đóng bảo hiểm xã hội để hưởng chế độ hưu trí.

Đề xuất trên cũng tăng hấp dẫn của chính sách hưu trí, khuyến khích người lao động tham gia BHXH sớm, duy trì đóng trong thời gian dài và cân nhắc không hưởng BHXH một lần để được nhận lương hưu sớm hơn.

Bên cạnh đó, cơ quan BHXH cho rằng, nữ đóng BHXH trên 30 năm, nam đóng trên 35 năm là nhóm tham gia sớm, thời gian đóng dài, đa số không hưởng BHXH một lần nên xứng đáng được hưởng sớm nếu có yêu cầu.

Ngoài ra, BHXH Việt Nam nhìn nhận, thời gian qua, người nghỉ hưu trước tuổi (nhưng không bị trừ tỷ lệ lương hưu) chỉ áp dụng với khu vực nhà nước, thông qua các chính sách, như: tinh giản biên chế, lao động dôi dư, chính sách cho người không đủ tuổi tái cử, hay khối lực lượng vũ trang… Chưa có chính sách nghỉ hưu trước tuổi mà không trừ tỷ lệ hưởng lương hưu áp dụng cho khu vực ngoài nhà nước.

Nếu áp dụng quy định trên, tác động không đáng kể đến cân đối quỹ hưu trí do những trường hợp đủ điều kiện có thời gian đóng BHXH đủ dài. Thực tế, các khảo sát gần đây cũng cho thấy, đa số người lao động mong được nghỉ hưu sớm. Do đó, giải pháp trên đáp ứng nguyện vọng của nhóm đã đóng BHXH rất sớm, có thời gian đóng dài.

Mặt khác, Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội cũng đã đề nghị Chính phủ bổ sung đánh giá tác động của mức trợ cấp một lần với lao động đóng thừa năm BHXH tối đa sao cho tương xứng nhằm khuyến khích họ gắn bó lâu dài với hệ thống an sinh. Song dự luật sửa đổi vẫn giữ nguyên mức hưởng.

Do vậy, nhiều người lao động kỳ vọng những mong mỏi của họ sẽ được đưa vào dự thảo Luật. Luật BHXH sửa đổi đã được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp tháng 10/2023, dự kiến thông qua tại kỳ họp tháng 5 tới và có hiệu lực từ 1/7/2025.

Minh Trang