Một bệnh ung thư dẫn đầu ca mắc ở TP.HCM, chuyên gia chỉ ra lý do

Phụ nữ có nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp cao hơn nam giới. Ảnh: Msn.

Theo dữ liệu GLOBOCAN 2022 của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), Việt Nam ghi nhận hơn 180.400 ca mắc mới và 120.000 ca tử vong do ung thư. Con số này không chỉ cho thấy gánh nặng bệnh tật ngày càng lớn mà còn phản ánh sự dịch chuyển đáng lo ngại trong xu hướng mắc bệnh của người dân Việt Nam.

Tại TP.HCM, Bệnh viện Ung Bướu đang chứng kiến sự gia tăng liên tục về số ca bệnh trong những năm gần đây.

TS.BS Diệp Bảo Tuấn, Giám đốc Bệnh viện Ung Bướu TP.HCM, cho biết tỷ lệ mắc ung thư trên 100.000 dân tại đơn vị đã tăng từ 141 ca năm 2020 lên 151 ca vào năm 2022. Sự gia tăng này, theo bác sĩ, đang đẩy bệnh viện vào tình trạng quá tải mang tính hệ thống, khi nhu cầu khám - tầm soát - điều trị đều tăng nhanh vượt dự báo.

Năm 2025, số lượt bệnh nhân đến khám tại bệnh viện lần đầu vượt mốc 1 triệu lượt, tăng 22% chỉ trong vòng một năm. Bác sĩ Tuấn lý giải sự gia tăng này đến từ nhiều yếu tố: niềm tin vào chuyên môn của bệnh viện, điều kiện kinh tế - xã hội cải thiện khiến người dân quan tâm hơn đến sức khỏe và hạ tầng giao thông thuận lợi giúp bệnh nhân từ các tỉnh đổ về thành phố nhiều hơn trước.

Ung thư tuyến giáp vươn lên đứng đầu

Trong tổng số hơn 42.000 ca mắc mới được Bệnh viện Ung Bướu TP.HCM ghi nhận năm 2025, ung thư tuyến giáp chiếm 23,2%, cao nhất trong các loại ung thư. Xếp ngay sau là ung thư vú với 18,1%. Đây được xem là sự dịch chuyển đáng chú ý trong mô hình bệnh tật, phản ánh thay đổi về lối sống, yếu tố môi trường, cũng như thói quen tầm soát sức khỏe của người dân.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Tuấn cho biết dù chiếm tỷ lệ cao, nguyên nhân chính xác gây ung thư tuyến giáp đến nay vẫn chưa được xác định hoàn toàn. Tuy vậy, giới chuyên môn đã khoanh vùng được các nhóm nguy cơ điển hình.

Số ca bệnh ung thư tăng cao, khiến Bệnh viện Ung bướu TP.HCM luôn trong tình trạng quá tải. Ảnh: Duy Hiệu.

Đáng chú ý nhất là tiền sử tiếp xúc với bức xạ vùng cổ, đặc biệt khi tiếp xúc từ nhỏ; yếu tố di truyền như gia đình có người mắc bệnh lý tuyến giáp, hoặc mang các hội chứng như MEN 2. Tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cũng cao gấp 3 lần nam giới.

Bác sĩ Tuấn cho hay i-ốt đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe tuyến giáp. Thiếu i-ốt làm tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp thể nang, trong khi ăn quá nhiều i-ốt, lại liên quan đến sự gia tăng của ung thư tuyến giáp thể nhú, loại phổ biến nhất hiện nay.

"Chìa khóa là cân bằng, không thiếu nhưng cũng không lạm dụng thực phẩm bổ sung i-ốt một cách thiếu kiểm soát", bác sĩ Tuấn nhấn mạnh.

Hầu hết bệnh nhân ung thư tuyến giáp được phát hiện tình cờ, qua khám sức khỏe định kỳ vì bệnh thường không gây triệu chứng rõ ràng. Ung thư tuyến giáp thường không gây triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm, nhưng người bệnh vẫn có thể nhận biết một số dấu hiệu nếu quan sát kỹ cơ thể.

Dấu hiệu phổ biến nhất là sự xuất hiện của một khối cứng ở vùng cổ, di động theo nhịp nuốt và không gây đau. Một biểu hiện quan trọng khác là nổi hạch cổ. Trong khi hạch viêm thông thường gây đau và tự biến mất sau vài ngày, những hạch cứng, không đau, lớn dần và không đi kèm ổ viêm như đau răng hay viêm họng lại là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng, đòi hỏi phải thăm khám ngay.

Ở giai đoạn tiến triển hơn, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như khàn tiếng kéo dài, nuốt nghẹn hoặc khó thở, cho thấy khối u có khả năng chèn ép khí quản và cần được can thiệp y tế kịp thời.

Một trường hợp bác sĩ Tuấn từng tiếp nhận là bệnh nhân nữ 45 tuổi, phát hiện cổ to nhưng nghe người quen hướng dẫn đắp lá nam suốt 2 năm. Khi đến bệnh viện, khối u đã xâm lấn khí quản và thực quản, khiến phẫu thuật rất phức tạp, không thể bảo tồn giọng nói, chất lượng cuộc sống giảm sút nghiêm trọng.

"Nếu người bệnh siêu âm sớm 2 năm trước, câu chuyện đã hoàn toàn khác", bác sĩ Tuấn chia sẻ.

Không nên lạm dụng CT/MRI

Theo TS.BS Diệp Bảo Tuấn, với dân số chung, siêu âm là phương pháp tầm soát ung thư tuyến giáp hiệu quả, đơn giản và chi phí thấp. Những người thuộc nhóm nguy cơ cao như từng phơi nhiễm tia xạ, có người thân mắc bệnh tuyến giáp hoặc có hội chứng di truyền cần trao đổi với bác sĩ để được theo dõi chặt hơn.

CT và MRI không được khuyến cáo cho mục đích tầm soát vì chi phí cao, có nguy cơ chịu thêm tia xạ (với CT), trong khi siêu âm lại đánh giá mô mềm tuyến giáp tốt hơn. CT/MRI chỉ dùng trong trường hợp khối u đã tiến triển và cần đánh giá mức độ xâm lấn.

CT và MRI không được khuyến cáo cho mục đích tầm soát vì chi phí cao, có nguy cơ chịu thêm tia xạ. Ảnh: Khương Nguyễn.

Tại Việt Nam cũng như thế giới, ung thư tuyến giáp thể nhú chiếm 80-90% tổng số ca. Đây là nhóm ung thư có tiên lượng rất tốt, tỷ lệ sống 10 năm đạt 90-95% nếu được điều trị đúng hướng.

"Nhiều bệnh nhân hoàn toàn khỏe mạnh và sống như người bình thường sau phẫu thuật và theo dõi lâu dài", bác sĩ Tuấn nói.

Các loại khác như thể nang, thể tủy ít gặp hơn, thể không biệt hóa hiếm nhưng tiên lượng xấu.

Bác sĩ Tuấn cho hay phẫu thuật là phương pháp điều trị quan trọng đối với ung thư tuyến giáp. Khi khối u lớn hơn 4 cm, xâm lấn vỏ bao, di căn hạch nhiều hoặc bệnh nhân có tiền sử tiếp xúc bức xạ, bác sĩ sẽ chỉ định cắt toàn bộ tuyến giáp.

Trong những trường hợp u nhỏ hơn 4 cm, chưa di căn và khu trú một bên, xu hướng điều trị hiện nay ưu tiên bảo tồn, do đó bệnh nhân chỉ cần cắt thùy chứa khối u.

Sau phẫu thuật, không phải ai cũng cần uống i-ốt phóng xạ I-131; phương pháp này chỉ dành cho nhóm có nguy cơ tái phát trung bình hoặc cao và người bệnh phải cách ly 3-7 ngày để hạn chế phơi nhiễm cho người xung quanh.

Hầu hết bệnh nhân sau phẫu thuật phải dùng hormone tuyến giáp Levothyroxine, vừa để thay thế hormone do tuyến giáp đã bị cắt bỏ, vừa để ức chế TSH, ngăn tế bào ung thư còn sót lại phát triển.

Nếu cắt toàn bộ tuyến giáp, họ phải uống thuốc suốt đời. Trong khi đó, người chỉ cắt một thùy có thể không cần dùng hoặc dùng liều thấp hơn. Liều lượng được điều chỉnh dựa trên xét nghiệm máu định kỳ mỗi 3-6 tháng.

Ung thư tuyến giáp có khả năng di căn đến hạch, phổi và xương. Tuy nhiên, với các thể biệt hóa, ngay cả khi di căn phổi, nhiều bệnh nhân vẫn có thể sống thêm 10-20 năm nhờ khả năng hấp thu i-ốt và hiệu quả điều trị bằng I-131.

Những trường hợp kháng i-ốt hoặc thuộc thể không biệt hóa có tiên lượng xấu hơn, nhưng y học hiện nay đã có nhiều thuốc nhắm trúng đích (TKI) giúp kéo dài thời gian sống và kiểm soát bệnh tốt hơn.

Về phòng ngừa, bác sĩ Tuấn khuyến cáo duy trì chế độ ăn cân bằng với lượng muối i-ốt hợp lý, tăng cường rau xanh và trái cây, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn. Đồng thời, người dân tránh tiếp xúc bức xạ không cần thiết, đặc biệt là hạn chế chụp X-quang hay CT vùng cổ cho trẻ em nếu không thật sự bắt buộc.

Người dân nên theo dõi sức khỏe thường xuyên, tự kiểm tra vùng cổ trước gương và đi khám định kỳ để phát hiện bệnh từ sớm.

Nguyễn Thuận