Một bộ sách giáo khoa thống nhất: quyết tâm, đồng lòng vì tầm nhìn dài hạn

Giáo viên sẵn sàng thay đổi

Sau 5 năm triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với chủ trương “một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”, hệ thống giáo dục phổ thông đã tích lũy được những kinh nghiệm thực tiễn quan trọng. Trong bối cảnh đó, quyết định sử dụng thống nhất một bộ sách giáo khoa từ năm học 2026 – 2027 của Bộ GD&ĐT được nhìn nhận như một bước điều chỉnh cần thiết nhằm tạo sự ổn định cho giai đoạn tiếp theo.

Học sinh Trường Tiểu học Chất lượng cao Tràng An (Hà Nội) trong giờ học.

Thông tin về việc lựa chọn bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống làm sách giáo khoa thống nhất nhanh chóng được lan tỏa tới các nhà trường. Không ít giáo viên có nhiều năm liền gắn bó với các bộ sách khác nhưng khi đón nhận thông tin về một bộ sách dùng chung, hầu hết thầy cô đều có tâm thế chủ động và sẵn sàng thích ứng.

Nhà giáo Trần Thị Bích Liên - nguyên Hiệu trưởng Trường Tiểu học Chất lượng cao Tràng An (phường Hoàn Kiếm, Hà Nội) cho biết, nhà trường đang sử dụng song song hai bộ sách Cánh Diều và Kết nối tri thức với cuộc sống. Với môn toán, giáo viên đã quen với bộ Cánh Diều trong suốt 4 năm qua.

“Nếu chuyển sang sử dụng thống nhất một bộ sách, giáo viên chắc chắn sẽ phải đầu tư thêm thời gian cho việc nghiên cứu, tập huấn. Nhưng đó chỉ là khó khăn ở giai đoạn đầu. Khi đã nắm được cấu trúc, triết lý và cách tổ chức bài học của sách mới, việc dạy học sẽ nhanh chóng đi vào ổn định” - cô Trần Thị Bích Liên nhận định.

Tương tự, nhà giáo Vũ Thị Lan Anh - Hiệu trưởng Trường THCS Phú Thị (xã Thuận An, Hà Nội) cho rằng, sự thay đổi bộ sách ở một số môn học sẽ khiến giáo viên vất vả hơn đôi chút. Tuy nhiên, sau nhiều năm làm quen với việc nghiên cứu và triển khai nhiều bộ sách khác nhau, giáo viên hiện nay đã có đủ năng lực và kinh nghiệm để thích ứng.

Thực tế cho thấy, giai đoạn “một chương trình, nhiều bộ sách” đã mang lại những giá trị tích cực. Giáo viên không chỉ dạy theo một cuốn sách duy nhất mà buộc phải đọc, so sánh, tham khảo nhiều tài liệu. Quá trình đó giúp thầy cô nhìn nhận cùng một nội dung dưới nhiều góc độ, từ đó lựa chọn cách tiếp cận phù hợp nhất với học sinh.

Nhiều giáo viên thống nhất quan điểm: sách giáo khoa nào cũng là học liệu, phương tiện. Học sinh có thể học tốt với bất kỳ bộ sách nào nếu giáo viên nắm vững chương trình, biết khơi gợi hứng thú và tổ chức hoạt động học tập hiệu quả. Sự khác nhau giữa các bộ sách chỉ là khác con đường đi, còn mục tiêu và đích đến giống nhau, đó là phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Chính bởi vậy, việc chuyển sang sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất không tạo ra áp lực đối với đội ngũ giáo viên, mà chủ yếu đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tinh thần cầu thị trong giai đoạn đầu triển khai.

Học sinh, phụ huynh hưởng lợi

Nếu như giáo viên đối diện với yêu cầu thích ứng chuyên môn, thì với học sinh và phụ huynh, việc sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất lại mang đến thuận lợi rõ rệt.

Em Phạm Ngọc Minh, học sinh lớp 10, Trường THPT Lê Quý Đôn – Hà Đông bày tỏ sự hào hứng khi biết từ năm học tới sẽ học bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. “Em từng xem qua nhiều bộ sách khi đi nhà sách vào dịp Hè. Em thích bộ Kết nối tri thức với cuộc sống vì hình thức đẹp, nội dung trình bày dễ hiểu và cách tiếp cận bài học khá nhẹ nhàng. Khi cả nước cùng học một bộ sách, việc trao đổi bài với bạn bè ở các trường khác cũng thuận lợi hơn” - nữ sinh chia sẻ.

Với học sinh và phụ huynh, việc sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất lại mang đến nhiều thuận lợi.

Với các phụ huynh, sự thống nhất sách giáo khoa được nhìn nhận tích cực trước hết ở khía cạnh tiết kiệm và giảm lãng phí. Bà Nguyễn Thị Mai (phường Dương Nội, Hà Nội) cho rằng, nhiều năm qua, việc thay đổi và đa dạng sách giáo khoa khiến mỗi năm gia đình phải chi một khoản không nhỏ để mua sách mới, trong khi sách cũ hầu như không thể sử dụng lại.

“Khi dùng một bộ sách ổn định, sách giáo khoa có thể trở thành tài liệu dùng lâu dài, thậm chí truyền lại cho các em, các con trong gia đình hoặc họ hàng. Chỉ riêng điều này đã giúp tiết kiệm cho xã hội một khoản rất lớn” - bà Mai nói.

Lợi ích khác được nhiều phụ huynh nhắc tới là sự thuận tiện trong việc chuyển trường và hòa nhập học tập. Anh Nguyễn Vũ Hải (phường Cầu Giấy, Hà Nội) từng gặp khó khăn khi xin chuyển trường cho con do sự khác nhau về sách giáo khoa giữa các trường. Theo anh, khi cùng sử dụng một bộ sách, những vướng mắc kiểu này sẽ không tồn tại.

Phụ huynh này cho hay, khi cùng sách giáo khoa, cùng chương trình, cùng bài học, học sinh chuyển trường sẽ không bị hụt kiến thức hay phải làm quen lại từ đầu. Việc giao lưu, học hỏi giữa các trường, các địa phương cũng trở nên dễ dàng hơn.

Quan trọng hơn, sự thống nhất về sách giáo khoa không đồng nghĩa với việc áp đặt một cách dạy học cứng nhắc. Tinh thần xuyên suốt của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 vẫn được giữ vững: chương trình là pháp lệnh, còn sách giáo khoa là học liệu cơ bản. Điều này đòi hỏi giáo viên không lệ thuộc hoàn toàn vào sách, mà phải coi đó là một trong nhiều nguồn học liệu. Khi nắm chắc yêu cầu cần đạt của chương trình, giáo viên có thể linh hoạt thiết kế bài học, bổ sung tài liệu, tổ chức hoạt động phù hợp với trình độ và điều kiện của từng lớp học.

Bộ GD&ĐT cũng khẳng định quan điểm: sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất không làm giảm vai trò của giáo viên, mà ngược lại, càng đề cao vai trò chủ động, sáng tạo của người thầy trong tổ chức dạy học.

Nhìn ở tầm dài hạn, việc lựa chọn một bộ sách giáo khoa thống nhất sau giai đoạn sử dụng nhiều bộ sách tạo nền tảng ổn định cho hệ thống giáo dục; đồng thời mang đến lợi ích bền vững cho người học, người dạy và toàn xã hội. Đây cũng là cơ sở quan trọng để Nhà nước chủ động chỉnh lý, số hóa sách giáo khoa, phát triển kho học liệu số mở và lộ trình miễn phí sách giáo khoa cho học sinh theo mục tiêu đặt ra.

Nam Du