Một bộ sách giáo khoa thống nhất từ năm học 2026-2027: Giáo viên chia sẻ kỳ vọng

Chủ trương một bộ sách giáo khoa thống nhất cả nước dự kiến sẽ được thực hiện từ năm học 2026-2027. Được biết, hiện tại, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tích cực chuẩn bị đề án xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất. Liên quan đến vấn đề này, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã ghi nhận ý kiến từ giáo viên chia sẻ xung quanh chủ trương này.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Phạm Thị Thêu - giáo viên môn Lịch sử, Trường Trung học phổ thông Phước Thiền (Đồng Nai) cho biết: Trong những năm qua, việc triển khai song song nhiều bộ sách giáo khoa tuy mang đến sự đa dạng trong lựa chọn, tạo cơ hội cho giáo viên chủ động hơn trong giảng dạy, nhưng thực tế cũng bộc lộ không ít bất cập, đặc biệt trong khâu tổ chức, quản lý và đảm bảo tính thống nhất trong nhà trường.

Hiện nay, việc lựa chọn sách giáo khoa được giao cho tổ chuyên môn và giáo viên. Điều này dẫn đến tình trạng ngay trong cùng một trường, thậm chí cùng một khối lớp có thể tồn tại từ hai đến ba bộ sách giáo khoa khác nhau.

Việc mỗi tổ chọn một bộ riêng khiến nội dung bài học, cấu trúc chương trình và phương pháp tiếp cận không đồng nhất, gây khó khăn trong quá trình giảng dạy, xây dựng kế hoạch, cũng như trong việc phối hợp giữa các tổ chuyên môn.

Không những vậy, sự đa dạng về bộ sách còn khiến việc cung ứng và sử dụng sách trong thực tế gặp nhiều trở ngại. Thông thường, vào đầu năm học, các trường sẽ đặt sách trực tiếp từ nhà xuất bản để đảm bảo nguồn sách chính thống cho học sinh. Tuy nhiên trong quá trình học, nếu học sinh làm mất hoặc cần bổ sung sách, việc tìm đúng bộ sách tương ứng là điều không đơn giản.

“Nhiều em phải ra ngoài tự mua, dẫn đến nguy cơ mua phải sách lậu, sách in sai nội dung”, cô Thêu nêu thực tế.

Ảnh minh họa: Mộc Hương

Từ thực tế giảng dạy, cô Thêu cho rằng, việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất dùng chung trên toàn quốc là bước đi phù hợp và cần thiết. Khi sử dụng chung một bộ sách, giáo viên có thể thống nhất về nội dung, phương pháp, chuẩn đầu ra và cách đánh giá học sinh. Đồng thời giảm thiểu đáng kể áp lực phải thay đổi tài liệu, điều chỉnh giáo án mỗi năm học.

Bên cạnh đó, phụ huynh và học sinh cũng được hưởng lợi khi tiết kiệm chi phí, có thể tái sử dụng sách qua nhiều năm, tránh lãng phí không cần thiết.

Trước yêu cầu chuẩn bị và triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất từ năm học 2026 – 2027, cô Phạm Thị Thêu cho rằng giáo viên hoàn toàn có thể thích ứng, bởi hằng năm Bộ và Sở Giáo dục và Đào tạo đều ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể để hỗ trợ nhà trường trong công tác giảng dạy. Nhờ vậy, đội ngũ giáo viên sẽ có căn cứ để điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp với chương trình và đối tượng học sinh, bảo đảm việc triển khai diễn ra thuận lợi, thống nhất.

Trong khi đó, theo cô Quang Thị Hảo - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tam Thái (Nghệ An), việc sử dụng chung một bộ sách giáo khoa trên phạm vi toàn quốc sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người dạy lẫn người học, khi không chỉ góp phần đảm bảo tính thống nhất trong giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, mà còn giúp tiết kiệm đáng kể kinh phí xã hội, nhất là đối với những địa phương còn khó khăn, vùng sâu, vùng xa hay các gia đình có điều kiện kinh tế hạn hẹp.

Cụ thể, khi toàn hệ thống giáo dục cùng sử dụng một bộ sách, tình trạng mỗi địa phương chọn một bộ khác nhau sẽ được khắc phục, từ đó giảm bớt những bất cập trong quá trình học tập của học sinh. Với một bộ sách thống nhất, các em sẽ không còn gặp trở ngại khi chuyển trường hoặc thay đổi nơi sinh sống, bởi nội dung học tập được giữ nguyên, giúp việc tiếp nối kiến thức diễn ra liền mạch, tự nhiên.

Đối với giáo viên khi sử dụng cùng một bộ sách, sẽ giúp đồng bộ hóa công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên. Điều này không chỉ tạo thuận lợi cho các trường trong tổ chức chuyên môn mà còn giúp nâng cao chất lượng giảng dạy, chia sẻ kinh nghiệm giữa các địa phương được thuận tiện hơn.

Bên cạnh đó, công tác quản lý, kiểm tra, đánh giá và biên soạn tài liệu bổ trợ cũng sẽ được thực hiện thống nhất, giúp các cấp quản lý dễ dàng điều phối, cập nhật, điều chỉnh nội dung khi cần thiết.

Cô Quang Thị Hảo - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tam Thái, xã Tam Thái, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Đào Hiền.

Chia sẻ về kỳ vọng đối với bộ sách giáo khoa thống nhất sắp tới, Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tam Thái (Nghệ An) cho rằng, việc biên soạn sách mới không nên làm mới hoàn toàn mà cần kế thừa và phát triển những tinh túy, điểm mạnh của các bộ sách hiện hành.

Theo cô, trong nhiều năm triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đội ngũ giáo viên và học sinh trên cả nước đã quen với cách trình bày, cấu trúc bài học và phương pháp tiếp cận của các bộ sách hiện nay. Đây là một nền tảng quý giá, nếu được kế thừa hợp lý, sẽ giúp bộ sách mới vừa mang hơi thở đổi mới, vừa giữ được sự thân thuộc, gần gũi với người dạy và người học.

Cô Hảo cũng nhấn mạnh, một bộ sách được xây dựng trên tinh thần kế thừa không có nghĩa là lặp lại, mà là chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt nhất từ các bộ sách đã triển khai, đồng thời loại bỏ những điểm còn chồng chéo, bất cập. Khi đó, bộ sách thống nhất sẽ có chất lượng cao hơn, phản ánh đúng yêu cầu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đồng thời tạo sự thuận lợi tối đa trong quá trình triển khai.

Mặt khác, khi có sự kế thừa về cấu trúc và cách tiếp cận, giáo viên sẽ giảm được gánh nặng phải làm quen lại từ đầu, tránh tình trạng lúng túng trong phương pháp giảng dạy hoặc soạn giáo án. Điều này cũng đồng nghĩa với việc công tác tập huấn, bồi dưỡng giáo viên sẽ đơn giản và tiết kiệm hơn, giúp các nhà trường chủ động trong việc triển khai dạy học theo sách mới.

Đối với học sinh, việc kế thừa hợp lý còn giúp duy trì sự liền mạch trong quá trình tiếp thu kiến thức, giúp các em dễ dàng thích nghi, không bị bỡ ngỡ khi tiếp cận sách giáo khoa mới.

Giáo viên mong một bộ sách giáo khoa chung, kế thừa điểm mạnh các bộ hiện hành

Theo thầy Lê Đình Khương - Phó Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Yên Dũng số 2 (Bắc Ninh), điều cốt lõi của quá trình dạy và học không nằm ở việc có bao nhiêu bộ sách giáo khoa hay mỗi bộ khác nhau như thế nào, mà nằm ở năng lực sư phạm và cách truyền đạt của người thầy.

Bởi lẽ, khi giáo viên có chuyên môn vững vàng, biết cách truyền cảm hứng và dẫn dắt học sinh, thì “một bộ hay nhiều bộ sách cũng không còn quá quan trọng”. Quan trọng nhất vẫn là người thầy biết chọn lọc, khai thác và tận dụng những giá trị tinh túy nhất từ mỗi cuốn sách để hỗ trợ học sinh phát triển năng lực, hình thành phẩm chất toàn diện.

Trên thực tế, sách giáo khoa chỉ là một nguồn học liệu mang tính định hướng, giúp giáo viên xác định nội dung trọng tâm của bài học, chứ không phải là khuôn mẫu cứng nhắc buộc phải theo từng dòng, từng chữ. Nếu người giáo viên có năng lực nghề nghiệp tốt, họ hoàn toàn có thể linh hoạt, sáng tạo trong cách tổ chức dạy học, biết mở rộng, liên hệ thực tế hoặc vận dụng nhiều nguồn tài liệu khác nhau để làm phong phú thêm bài giảng.

Ở chiều ngược lại, để giáo viên có thể phát huy được vai trò đó, sách giáo khoa thống nhất sắp tới cũng cần được xây dựng như một nguồn học liệu thực sự chất lượng, thân thiện, dễ khai thác. Theo thầy Khương, nhóm tác giả nên kế thừa và phát triển những ưu điểm, tinh túy của các bộ sách hiện hành, bởi thực tế, mỗi bộ sách đang được triển khai đều có những điểm mạnh riêng, thể hiện sự sáng tạo và tâm huyết của đội ngũ biên soạn. Khi kết tinh được những điểm hay đó, bộ sách thống nhất sẽ trở nên hoàn thiện hơn, đáp ứng tốt hơn yêu cầu đổi mới giáo dục.

Mặt khác, thầy Khương cũng nhấn mạnh rằng: “Đã gọi là sách giáo khoa phổ thông thì nội dung trong đó cần mang tính phổ quát, cơ bản và thống nhất trên toàn quốc. Kiến thức phổ thông phải là nền tảng chung để mọi học sinh dù ở miền núi hay đồng bằng, nông thôn hay thành thị đều có thể tiếp cận, nắm vững những chuẩn năng lực và phẩm chất cốt lõi mà chương trình giáo dục đặt ra”.

Bộ SGK thống nhất phải đảm bảo được khả năng tiếp cận của học sinh ở mọi vùng miền. Ảnh minh họa: Đào Hiền.

Đồng quan điểm, cô Phạm Thị Thêu cũng cho rằng, bộ sách giáo khoa thống nhất trong thời gian tới không chỉ cần khắc phục những hạn chế đã bộc lộ trong giai đoạn vừa qua, mà quan trọng hơn là phải kế thừa và phát huy những ưu điểm, tinh hoa từ các bộ sách hiện hành.

Theo cô, một bộ sách giáo khoa tốt trước hết phải đảm bảo tính khoa học, chính xác, đồng thời gần gũi, dễ hiểu, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh. Sách cần thể hiện tinh thần đổi mới nhưng không tách rời thực tiễn dạy học, để khi được áp dụng, giáo viên có thể thuận lợi triển khai, học sinh cũng dễ dàng tiếp thu và hứng thú với bài học.

Đặc biệt, cô Thêu nhấn mạnh, trong quá trình biên soạn, cần chú trọng đến yếu tố vùng miền, ngôn ngữ và điều kiện dạy học của từng địa phương, nhằm bảo đảm sự công bằng trong tiếp cận tri thức giữa các nhóm học sinh. Tuy vậy, bộ sách vẫn phải duy trì chuẩn chung về kiến thức và kỹ năng, để tất cả học sinh trên toàn quốc được học trong cùng một hệ thống giá trị, cùng hướng tới mục tiêu phát triển năng lực toàn diện.

Cô Quang Thị Hảo cho hay, hiện nay nhà trường đang giảng dạy chủ yếu theo bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Cô Hảo kỳ vọng bộ sách giáo khoa thống nhất sắp tới sẽ chắt lọc, kế thừa và phát huy những điểm mạnh của các bộ sách hiện hành, qua đó hình thành một bộ sách thật sự chất lượng, vừa đảm bảo tính khoa học, vừa gần gũi và phù hợp với thực tiễn mọi lớp học.

Lấy ví dụ từ bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, cô Hảo đánh giá cao cách sắp xếp nội dung logic, có tính sư phạm và tính thực tiễn cao. Cụ thể, kiến thức trong sách giáo khoa bộ Kết nối tri thức với cuộc sống được thiết kế từ trực quan đến khái quát, giúp học sinh tiếp cận tự nhiên, từng bước hình thành năng lực. Chưa kể nhiều bài học gắn liền với đời sống, dễ hiểu, dễ vận dụng, tạo điều kiện để giáo viên tổ chức các hoạt động học tập sinh động, hấp dẫn.

“Nhờ tính thực tế cao, học sinh học nhẹ nhàng mà vẫn hiệu quả, còn giáo viên cũng thuận lợi hơn trong việc mở rộng, liên hệ và tổ chức trải nghiệm cho học sinh”, cô chia sẻ.

Để việc triển khai bộ sách giáo khoa thống nhất trong thời gian tới đạt hiệu quả, cô Hảo cho rằng cần đặc biệt quan tâm đến công tác tập huấn, bồi dưỡng giáo viên. Bởi, việc tổ chức tập huấn đồng bộ, thống nhất trên phạm vi cả nước sẽ giúp giáo viên nhanh chóng làm quen với nội dung, phương pháp mới, từ đó chủ động xây dựng kế hoạch giảng dạy phù hợp với từng điều kiện địa phương, góp phần đưa bộ sách vào thực tế giảng dạy một cách hiệu quả và đồng bộ hơn.

ĐÀO HIỀN