Một bộ SGK thống nhất toàn quốc từ năm học 2026-2027: Làm sao để thực hiện thuận lợi?

Chính phủ ban hành Nghị quyết số 281/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22 tháng 8 năm 2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Trong đó, Chính phủ giao Bộ Giáo dục và Đào tạo rà soát, hoàn thiện Chương trình giáo dục phổ thông, tăng thời lượng các môn khoa học, công nghệ, tin học, nghệ thuật; bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027; thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.

Sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất giúp thuận tiện cho trường học, học sinh và phụ huynh

Liên quan đến nội dung trên, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, bà Tăng Thị Ngọc Mai - Đại biểu Quốc hội khóa XIV, nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh (nay là tỉnh Vĩnh Long) nhận định, việc bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất trên phạm vi toàn quốc từ năm học 2026-2027 được coi là một điểm mới quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi học sinh các địa phương đang sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa khác nhau.

Bà Tăng Thị Ngọc Mai - Đại biểu Quốc hội khóa XIV, nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh (nay là tỉnh Vĩnh Long). Ảnh: Nhân vật từng cung cấp

Theo bà Mai, Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 đã tạo cơ sở cho việc xã hội hóa biên soạn và phát hành sách giáo khoa. Trước đây, Nhà nước thực hiện toàn bộ việc biên soạn, in ấn và phát hành, nhưng hiện nay nhiều nhà xuất bản có cơ hội tham gia, góp phần làm phong phú và đa dạng lựa chọn cho người sử dụng. Chủ trương này mang lại nhiều mặt tích cực, song cũng dẫn tới thực tế là số lượng bộ sách gia tăng, gây khó khăn cho phụ huynh, giáo viên và nhà quản lý trong việc lựa chọn và sử dụng.

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất được coi là giải pháp nhằm khắc phục tình trạng phân tán, hạn chế sự so sánh giữa các bộ sách. Việc có một bộ sách thống nhất cũng góp phần giúp các trường học ổn định, không phải thường xuyên thay đổi hoặc chạy theo các bộ sách mới.

Tuy nhiên, việc triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất đặt ra một số vấn đề cần xem xét. Đó là trách nhiệm biên soạn thuộc về đơn vị nào, nguồn kinh phí thực hiện sẽ được phân bổ ra sao và đặc biệt là chất lượng bộ sách. Nếu chỉ tập trung vào tiến độ mà thiếu sự chuẩn bị chu đáo thì mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục sẽ khó đạt hiệu quả như mong muốn.

“Về phía phụ huynh, nhiều người bày tỏ nguyện vọng sử dụng sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là điều dễ hiểu. Bởi đơn vị này đã có lịch sử gần 70 năm hình thành và phát triển, có uy tín trên phạm vi toàn quốc, đồng thời sản phẩm của họ đã quen thuộc với giáo viên và học sinh ở nhiều vùng miền khác nhau, từ thành thị đến nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa.

Ngoài ra, giáo viên và học sinh cũng ghi nhận sách của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có ưu điểm ở nội dung sắp xếp mạch lạc, dễ tiếp cận, học sinh dễ hiểu và phù hợp với điều kiện dạy học hiện nay.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các bộ sách khác không được đón nhận. Khi được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt để xuất bản và phát hành, các bộ sách đều đã đáp ứng yêu cầu về chất lượng. Việc lựa chọn sử dụng bộ sách nào phụ thuộc vào sự phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng địa phương và từng nhóm học sinh. Bộ sách nào đáp ứng tốt nhu cầu giảng dạy và học tập sẽ được các cơ sở giáo dục ưu tiên lựa chọn. Trong bối cảnh có nhiều sự lựa chọn, phụ huynh, giáo viên và học sinh thường cân nhắc đến cả chất lượng chuyên môn lẫn uy tín của nhà xuất bản trước khi đưa ra quyết định”, bà Mai nêu quan điểm.

Cùng bàn vấn đề này, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội bày tỏ, để xây dựng một bộ sách giáo khoa dùng chung trên toàn quốc, hướng đi hiệu quả không phải bắt đầu biên soạn hoàn toàn mới mà là kế thừa, chọn lọc và chỉnh sửa từ ba bộ sách giáo khoa hiện hành. Bởi các bộ sách này đã trải qua quá trình biên soạn công phu, được thẩm định chặt chẽ, đưa vào giảng dạy trên diện rộng và nhận được phản hồi từ giáo viên, học sinh, phụ huynh. Đây là nguồn tư liệu quan trọng, nếu khai thác hợp lý sẽ giúp rút ngắn đáng kể thời gian biên soạn mà vẫn bảo đảm chất lượng.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội. Ảnh: Nhân vật từng cung cấp

Thực tế ở nhiều quốc gia như Nhật Bản hay Hàn Quốc cho thấy, việc biên soạn một bộ sách giáo khoa mới thường mất ít nhất từ 3-5 năm. Do đó, tận dụng nguồn lực sẵn có từ Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 và các bộ sách hiện nay được xem là giải pháp phù hợp, vừa tiết kiệm thời gian, vừa tránh lãng phí nguồn lực.

“Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cùng nhiều bộ sách giáo khoa đã ra đời từ định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục trong Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương. Tính đến nay, công cuộc đổi mới đã được triển khai gần 12 năm, do đó, hệ thống sách hiện hành đã tích lũy là nền tảng quan trọng để xây dựng một bộ sách thống nhất cho cả nước.

Để thực hiện hóa mục tiêu sử dụng một bộ sách giáo khoa dùng chung toàn quốc từ năm học tới, tôi cho rằng cần thành lập một Hội đồng quốc gia độc lập, gồm các chuyên gia, giáo viên, đại diện xã hội, để phản biện và giám sát. Nhà xuất bản và nhóm tác giả sẽ trực tiếp tham gia biên tập, còn giáo viên và nhà trường là lực lượng phản hồi thực tiễn”, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nêu quan điểm.

“Tựu chung, để triển khai thành công chủ trương có một bộ sách giáo khoa thống nhất từ năm học 2026-2027, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần kế thừa và chọn lọc từ các bộ sách hiện hành, đồng thời thành lập Hội đồng quốc gia với sự tham gia của các chuyên gia, nhà xuất bản, giáo viên và các lực lượng liên quan. Đây được coi là giải pháp khả thi nhằm thực hiện mục tiêu lớn mà Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục đã đề ra”, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh.

Bộ sách giáo khoa của đơn vị 100% vốn Nhà nước sẽ có nhiều thuận lợi khi tiến tới miễn phí

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII, nguyên Chủ tịch Hội Hóa học Hà Nội bày tỏ, việc tiến tới cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất trên phạm vi toàn quốc từ năm học 2026-2027 là một chủ trương rất cần thiết, phù hợp với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII, nguyên Chủ tịch Hội Hóa học Hà Nội. Ảnh: Nhân vật từng cung cấp

Thực tế cho thấy, nhiều năm qua, khi chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa được thực hiện, đã có nhiều bộ sách giáo khoa khác nhau được đưa vào sử dụng trong các trường học. Sự đa dạng này phần nào tạo nên cơ hội để thầy cô có thêm nguồn tham khảo, phụ huynh và học sinh có thêm lựa chọn, tuy nhiên, mặt khác nó cũng kéo theo bất cập. Do đó, nếu có một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ góp phần đảm bảo đồng bộ về nội dung, nhất quán trong cách dạy và học, đồng thời giúp học sinh trên khắp mọi miền đất nước tiếp cận kiến thức cốt lõi giống nhau, tránh được tình trạng chênh lệch trong quá trình tiếp thu kiến thức.

“Theo tôi việc hình thành một bộ sách giáo khoa thống nhất là hoàn toàn khả thi. Lý do là bởi trong suốt thời gian qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có kinh nghiệm trong việc thẩm định, phê duyệt và triển khai nhiều bộ sách khác nhau. Trên cơ sở đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo hoàn toàn có thể lựa chọn, chắt lọc những ưu điểm, tinh hoa từ các bộ sách hiện hành, loại bỏ những bất cập để hình thành nên một bộ sách phù hợp nhất.

Điều quan trọng là bộ sách ấy phải bảo đảm truyền tải được những kiến thức cốt lõi, nền tảng một cách sâu sắc và thống nhất, đồng thời vẫn có khả năng mở rộng, phát triển, bổ sung theo từng chủ đề, từng vùng miền”, cô An nêu quan điểm.

Hiện nay, nhiều phụ huynh bày tỏ ý kiến ủng hộ đối với sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, cho rằng bộ sách này có ưu điểm trong quá trình học tập của con em mình. Sau khi trải nghiệm, không ít phụ huynh phản hồi rằng nội dung sách được trình bày mạch lạc, dễ hiểu và hạn chế tình trạng chồng chéo kiến thức.

Bày tỏ quan điểm về ý kiến trên, cô An cho rằng, với gần 70 năm tham gia vào hoạt động xuất bản sách giáo khoa, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, có đội ngũ chuyên môn sâu và hệ thống phát hành rộng khắp cả nước. Thực tế hiện nay, phần lớn các trường học đều sử dụng ít nhất một bộ sách do đơn vị này phát hành, cho thấy sự phổ biến và mức độ thực tiễn của sách trong hệ thống giáo dục. Nhiều phụ huynh và giáo viên cũng ghi nhận những ưu điểm nhất định, từ nội dung biên soạn tương đối chặt chẽ, dễ tiếp cận cho đến khả năng đáp ứng nhu cầu giảng dạy ở các điều kiện khác nhau.

Đặc biệt, trong bối cảnh Nghị quyết số 71 đặt mục tiêu đến năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh trên toàn quốc, việc giao nhiệm vụ cho một đơn vị có vốn nhà nước như Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có thể đem lại một số thuận lợi trong khâu tổ chức, sản xuất và phân phối.

“Tuy nhiên, việc lựa chọn bộ sách giáo khoa thống nhất không thể chỉ dựa trên uy tín hay quy mô của một nhà xuất bản, mà cần được quyết định bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trách nhiệm của cơ quan quản lý là lựa chọn bộ sách bảo đảm chuẩn mực, chất lượng cao, nội dung khoa học, súc tích, truyền tải đầy đủ và chính xác kiến thức, đồng thời phù hợp với mục tiêu phát triển giáo dục quốc gia. Việc lựa chọn này phải dựa trên tiêu chí khách quan, thông qua thẩm định chặt chẽ của hội đồng chuyên môn độc lập, đặt lợi ích của học sinh và của nền giáo dục lên hàng đầu.

Dù vậy, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam với bề dày lịch sử và kinh nghiệm vẫn có những lợi thế nhất định. Nếu Bộ Giáo dục và Đào tạo giao trọng trách cho Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, thì đồng thời cũng cần có cơ chế hỗ trợ phù hợp, giúp đơn vị này tiếp tục phát triển, phát huy thế mạnh truyền thống, đồng thời thích ứng với yêu cầu đổi mới và những nhiệm vụ mới trong giai đoạn tới.

Tôi tin nếu quá trình lựa chọn được tiến hành khách quan, minh bạch, khoa học, thì việc hình thành một bộ sách giáo khoa thống nhất trên cả nước không chỉ khả thi mà còn là giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục”, cô An nhấn mạnh.

Thu Thủy