'Một chương trình - hai địa điểm': Kết nối giảng đường với doanh nghiệp

Sinh viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội thực hành tại bệnh viện. Ảnh: NTCC

Tuy nhiên, để mô hình này phát huy hiệu quả, cần hành lang pháp lý rõ ràng và cơ chế phối hợp bền chặt.

Hướng đi tất yếu để nâng cao chất lượng

Theo ông Nguyễn Thế Lực - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Dược Hà Nội, đào tạo gắn với doanh nghiệp là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước trong định hướng phát triển giáo dục nghề nghiệp, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Chủ trương này đã được thể chế hóa trong Luật Giáo dục nghề nghiệp cùng các nghị định, thông tư hướng dẫn, tạo cơ sở để các cơ sở đào tạo triển khai hiệu quả.

Đào tạo nghề theo mô hình “một chương trình - hai địa điểm” (học lý thuyết tại trường, thực hành tại doanh nghiệp) được xem là hướng đi tất yếu để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt trong các ngành sức khỏe. Trường Cao đẳng Dược Hà Nội là một trong những đơn vị tiên phong áp dụng mô hình này, từng bước khẳng định hiệu quả gắn kết giữa giảng đường và doanh nghiệp - bệnh viện.

Ông Nguyễn Thế Lực cho biết, ngay từ khi Chính phủ định hướng đổi mới đào tạo nghề theo hướng mở, linh hoạt, gắn kết doanh nghiệp (với ngành sức khỏe còn được cụ thể hóa theo Nghị định 111/2017/NĐ-CP về hướng dẫn tổ chức đào tạo thực hành), nhà trường xác định, đào tạo nghề không thể tách rời thị trường lao động

Đặc thù một số ngành nghề thuộc nhóm sức khỏe, sinh viên không chỉ cần kiến thức chuyên môn mà phải được trải nghiệm, thực hành trong môi trường chuẩn GMP (Good Manufacturing Practice), GPP (Good Pharmacy Practice); tiếp xúc với dây chuyền sản xuất thuốc, hoạt động kinh doanh các cơ sở bán lẻ và quản lý chất lượng thực tế đối với ngành Dược; đồng thời, tham gia thực hành quy trình điều trị, chăm sóc bệnh nhân tại cơ sở y tế với các ngành nhóm Y.

“Hiện nhà trường đã ký kết hợp tác chiến lược với hàng chục doanh nghiệp, nhà thuốc, bệnh viện, cơ sở sản xuất và kiểm nghiệm, hình thành mạng lưới cơ sở thực hành rộng khắp Hà Nội và vùng phụ cận. Sinh viên được học lý thuyết tại trường, sau đó thực tập, thực hành, trải nghiệm nghề nghiệp tại các đơn vị đối tác theo đúng kế hoạch trong chương trình đào tạo. Mục tiêu là đào tạo ra người học có năng lực hành nghề thực tiễn, có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp không cần đào tạo lại”, ông Nguyễn Thế Lực cho hay.

Nói về vấn đề này, ông Phạm Kim Thư - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hữu Nghị (Nghệ An) cho biết, kinh nghiệm các nước phát triển cho thấy, triển khai mô hình “một chương trình - hai địa điểm” mang lại hiệu quả rõ rệt khi có hành lang pháp lý chặt chẽ và cơ chế phối hợp hiệu quả giữa nhà trường - doanh nghiệp - Nhà nước.

Tại Đức, hệ thống đào tạo nghề kép (Dual System) quy định học sinh học lý thuyết tại trường nghề và thực hành tại doanh nghiệp. Doanh nghiệp trả lương thực tập, trường bảo đảm kiến thức nền và Nhà nước thông qua Phòng Công nghiệp - Thương mại giám sát chất lượng, cấp chứng chỉ.

Hàn Quốc cũng triển khai mô hình “Campus kết nối doanh nghiệp”, nơi các trường cao đẳng ký hợp tác với doanh nghiệp để sử dụng xưởng sản xuất làm nơi thực hành; toàn bộ chương trình, kiểm định và cấp bằng vẫn do trường phụ trách. Ở Úc, hệ thống TAFE cho phép một chương trình được tổ chức tại nhiều cơ sở vùng miền, nhưng chỉ những nơi đạt chuẩn về thiết bị, an toàn lao động và giảng viên mới được phép đào tạo.

Còn nhiều khó khăn, thách thức

Sự cần thiết, hiệu quả là không thể phủ nhận, nhưng ông Phạm Kim Thư cũng chỉ ra khó khăn khi triển khai mô hình “một chương trình - hai địa điểm”, cả về pháp lý, tổ chức, chất lượng và tài chính.

Trong đó, thách thức lớn nhất là khung pháp lý cho mô hình liên kết trong giáo dục nghề nghiệp chưa thật sự rõ ràng, dẫn đến sự lúng túng về trách nhiệm quản lý sinh viên, thu chi học phí, ký kết hợp đồng đào tạo hoặc xử lý rủi ro khi có sự cố xảy ra tại địa điểm liên kết.

Chất lượng đào tạo cũng dễ bị phân tán nếu điều kiện giảng viên, thiết bị, giáo trình tại địa điểm liên kết không đồng bộ với cơ sở chính. Việc giám sát chuyên cần, nền nếp học tập và thu thập minh chứng quản lý cũng gặp khó khăn khi phân tán lực lượng quản lý ra nhiều nơi.

Bên cạnh đó, khác biệt về văn hóa làm việc, kỷ luật nghề nghiệp và điều kiện sinh hoạt ở các địa phương, doanh nghiệp cũng ảnh hưởng đến tâm lý và kết quả học tập của học sinh, sinh viên. Cuối cùng, cơ chế tài chính và phân chia lợi ích giữa nhà trường, đối tác vẫn còn là vấn đề phức tạp, nếu không rõ ràng sẽ dễ dẫn đến thiếu công bằng hoặc chồng chéo trách nhiệm.

Còn theo ông Nguyễn Thế Lực, bên cạnh những thuận lợi đối với ngành sức khỏe nhờ được “tiêu chuẩn hóa” trong các quy định thực hiện, còn một số khó khăn, thách thức đối với các ngành nghề khác trong việc triển khai mô hình này. Khó khăn lớn nhất là đồng bộ chương trình đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Mỗi doanh nghiệp có quy trình, thiết bị, tiêu chuẩn riêng; trong khi nhà trường phải bảo đảm chuẩn đầu ra theo quy định. Bên cạnh đó, đội ngũ hướng dẫn viên tại doanh nghiệp chưa được đào tạo bài bản về sư phạm nghề, nên việc giảng dạy, đánh giá kỹ năng người học vẫn còn khác biệt.

Một thách thức khác là hệ thống quản lý, giám sát chất lượng đào tạo tại doanh nghiệp. Việc theo dõi tiến độ học tập, kiểm tra an toàn lao động, đánh giá năng lực sinh viên cần có công cụ số hóa và cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa hai bên. Sự “mặn mà” trong việc tiếp nhận sinh viên thực hành của doanh nghiệp nhiều khi còn chưa thực sự cao bởi việc này ảnh hưởng trực tiếp đến quy trình sản xuất của doanh nghiệp khi đang vận hành trơn tru.

Kiến nghị chính sách, hướng tới mô hình bền vững

Chia sẻ giải pháp để khắc phục khó khăn nói trên, ông Nguyễn Thế Lực cho biết, Trường Cao đẳng Dược Hà Nội đã thực hiện một số giải pháp trước mắt nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo khi tham gia thực hành, thực tập tại doanh nghiệp:

Thứ nhất, chuẩn hóa chương trình và khung hợp tác với doanh nghiệp. Mỗi chương trình đào tạo đều được thiết kế theo năng lực hành nghề, trong đó xác định rõ tỷ lệ lý thuyết - thực hành - doanh nghiệp. Doanh nghiệp được mời tham gia ngay từ khâu xây dựng chương trình, biên soạn giáo trình, đánh giá kỹ năng nghề.

Thứ hai, phát triển đội ngũ hướng dẫn viên kép. Nhà trường tổ chức tập huấn sư phạm nghề, cùng trao đổi với người phụ trách đào tạo tại doanh nghiệp; đồng thời cử giảng viên của trường thường xuyên phối hợp, giám sát, hỗ trợ quá trình học tập của sinh viên tại cơ sở. Đây chính là “cầu nối” bảo đảm sự thống nhất giữa hai môi trường đào tạo.

Thứ ba, xây dựng cơ chế về chi phí đào tạo và phân bổ rõ ràng, minh bạch với doanh nghiệp để họ chủ động và có động lực phối hợp với nhà trường trong công tác tổ chức đào tạo.

Đưa kiến nghị chính sách, ông Nguyễn Thế Lực cho rằng, Nhà nước cần có cơ chế tài chính đặc thù cho đào tạo liên kết, cho phép trường và doanh nghiệp cùng chia sẻ nguồn lực, được hưởng chính sách ưu đãi khi tham gia đào tạo nghề. Đồng thời, cần cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo cùng với nhà trường, doanh nghiệp coi đầu tư vào đào tạo là trách nhiệm xã hội và được thể chế hóa bằng Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Doanh nghiệp…

Ông Nguyễn Thế Lực nhấn mạnh việc nâng cao công tác phối hợp, đưa mô hình chuyển đổi số vào công tác đào tạo giữa doanh nghiệp và nhà trường trong quá trình đánh giá kỹ năng nghề, đánh giá kết quả đào tạo. Bên cạnh đó, Chính phủ cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về doanh nghiệp tham gia đào tạo nghề, để các trường dễ dàng kết nối, chia sẻ thông tin.

Cũng đưa giải pháp, ông Phạm Kim Thư cho rằng, các trường cần xây dựng một bộ quy chế riêng, quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của từng bên trong tổ chức đào tạo, quản lý người học, tài chính, bảo đảm chất lượng. Các trường phải chuẩn hóa giáo trình, bài giảng điện tử, ngân hàng đề thi và sử dụng chung trên cả hai địa điểm để bảo đảm tính thống nhất.

Tiếp đó, cần áp dụng các công cụ số như hệ thống quản lý học tập (LMS), phần mềm điểm danh điện tử, báo cáo tiến độ học tập và kết nối trực tuyến để giám sát từ xa. Việc kiểm định nội bộ, thanh tra học vụ, đánh giá định kỳ tại cơ sở liên kết phải diễn ra thường xuyên để phát hiện, điều chỉnh kịp thời sai lệch.

Đối với doanh nghiệp hoặc địa phương liên kết, các trường nên ký kết hợp đồng ba bên (trường - doanh nghiệp - người học). Trong đó, doanh nghiệp tham gia vào việc xây dựng chương trình, giảng dạy học phần thực hành, đánh giá kỹ năng nghề, bảo đảm an toàn lao động; bố trí đội ngũ quản lý lớp, hỗ trợ tâm lý, nội trú và an ninh tại địa điểm thứ hai để người học yên tâm học tập.

Hiếu Nguyễn