Trung học nghề là hướng đi mới, nếu chuyển đổi cần tích hợp mục tiêu giáo dục suốt đời

Phát biểu tại Hội nghị học tập, triển khai Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo vừa qua, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, việc triển khai mô hình mới “trung học nghề”, các địa phương cần hiểu rõ đây là mô hình phân luồng, hướng nghiệp cho học sinh sau trung học cơ sở, không phải mô hình thay thế trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên.

Theo lãnh đạo một số trung tâm giáo dục thường xuyên và trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, việc hợp nhất và chuyển đổi thành mô hình trung học nghề là bước đi cần thiết, phù hợp với chủ trương tinh gọn và sáp nhập hiện nay, song điều này cũng có thể gây ra một số hệ lụy nếu triển khai không linh hoạt.

Khái niệm "trung học nghề" chưa tồn tại về mặt pháp lý

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Trương Minh Vũ - Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên Đông Hà (tỉnh Quảng Trị) cho rằng, việc hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành trung học nghề tương đương cấp trung học phổ thông trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo để cung ứng dịch vụ sự nghiệp công theo khu vực liên phường, xã là điều cần thiết, phù hợp với chủ trương sáp nhập hiện nay.

Tuy nhiên, việc hợp nhất để hình thành mô hình "trung học nghề" còn đặt ra một số thách thức. Bởi thực tế, mô hình trung học nghề hiện nay vẫn chưa được định hình một cách cụ thể, khái niệm về mô hình này chưa tồn tại về mặt pháp lý.

Ảnh minh họa: Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên Đông Hà (tỉnh Quảng Trị).

Trung học nghề thiên về đào tạo nghề cho đối tượng học sinh chính quy, toàn thời gian và mô hình này tích hợp kiến thức văn hóa phổ thông nền tảng với kỹ năng nghề, hướng tới đạt trình độ sơ cấp hoặc trung cấp. Điều này khó có thể đáp ứng được nhu cầu của những người lao động và các đối tượng khác ngoài xã hội, vốn chỉ có nhu cầu học tập và muốn có kiến thức ngắn hạn.

Trong khi đó, bản chất của trung tâm giáo dục thường xuyên là để phục vụ xóa mù chữ, bồi dưỡng kiến thức cho người lao động, đặc biệt là người lớn tuổi và các chương trình giáo dục cộng đồng. Nếu hợp nhất hai mô hình này, thì nhóm người học chính của giáo dục thường xuyên sẽ giảm đi cơ hội học tập.

Cùng chung quan điểm, thầy Lê Đình Cương - Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Lào Cai bày tỏ, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên so với trung học nghề là hai mô hình có chức năng, nhiệm vụ khác nhau.

Nếu hợp nhất hai mô hình này, sẽ dẫn đến các chức năng, nhiệm vụ của giáo dục thường xuyên như: xóa mù chữ, bồi dưỡng kỹ năng mềm, ngoại ngữ, tin học và các hoạt động liên kết đào tạo có thể sẽ bị bỏ ngỏ, chưa rõ trách nhiệm đơn vị, cá nhân đảm đương.

Mặt khác, việc chuyển đổi theo hướng máy móc có thể gây ảnh hưởng đến tâm lý giáo viên và học sinh. Bởi khi ấy, những người đang quen với hệ thống học tập hiện hành sẽ phải làm quen với cơ chế mới của hai mô hình khác nhau.

Ông Lê Đình Cương, Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Lào Cai. Ảnh: website trung tâm.

Còn theo thầy Nguyễn Xuân Ninh - Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên Cam Lộ (tỉnh Quảng Trị), hiện nay trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên đang thực hiện vai trò kép, vừa dạy văn hóa, vừa liên kết với các đơn vị khác để đào tạo nghề trình độ sơ cấp và trung cấp cho học sinh sau trung học cơ sở. Việc hợp nhất là một hướng đổi mới phù hợp, đảm bảo tính chất phân luồng trong giáo dục.

Tuy nhiên, thầy Ninh cũng băn khoăn, nếu hợp nhất và chuyển đổi thành trung học nghề không linh hoạt có thể dẫn đến việc mất đi vai trò then chốt của trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên trong việc thúc đẩy nhiệm vụ học tập suốt đời và giáo dục cộng đồng.

Bên cạnh đó, thách thức lớn sau khi hợp nhất các trung tâm và chuyển đổi thành trung học nghề chính là vấn đề nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất. Bởi để trung học nghề hoạt động đúng nghĩa, cần một khoản đầu tư lớn vào thiết bị thực hành nghề, xưởng, phòng thí nghiệm và đội ngũ giảng dạy đạt chuẩn.

Sắp xếp cần căn cứ tình hình thực tế của từng địa phương để đảm bảo hiệu quả

Cũng theo thầy Nguyễn Xuân Ninh, khi hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành trung học nghề, có thể sẽ giải quyết được bài toán thiếu giáo viên tại một số trung tâm trước đây.

Song, để chuyển đổi thành mô hình trung học nghề hiệu quả, cần tăng cường lực lượng giáo viên có khả năng dạy nghề chuyên sâu, cùng hệ thống máy móc thực hành, nhằm đáp ứng được nhu cầu của học sinh và sự phát triển của xã hội trong kỷ nguyên số hiện nay.

Trong khi đó, theo thầy Trương Minh Vũ, mô hình trung học nghề là một hướng đi mới để phân luồng, không phải để thay thế trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, sẽ cho phép hai mô hình cùng phát triển, trong đó trung học nghề tập trung vào đào tạo nghề, còn các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và trung tâm giáo dục thường xuyên thực hiện việc giáo dục học tập suốt đời.

Cũng theo thầy Vũ, có thể tiến tới hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành một trung tâm khu vực, có chức năng của trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên (vừa dạy văn hóa vừa dạy nghề trình độ sơ cấp). Đồng thời, tận dụng các trung tâm cũ trước sáp nhập thành các cơ sở, nhằm đảm bảo giữ được mạng lưới phục vụ đào tạo nghề và đào tạo văn hóa. Song, điều này cần căn cứ vào quy mô dân số, đặc điểm cụ thể của từng địa phương, vùng miền.

Chia sẻ thêm về phương án sắp xếp tại địa phương, thầy Vũ cho biết, tỉnh Quảng Trị dự kiến hợp nhất các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên nhằm cơ cấu lại các trung tâm, giảm đầu mối và hỗ trợ một số trung tâm hoạt động hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, hiện địa phương chưa có kế hoạch chuyển đổi toàn bộ các đơn vị hợp nhất thành trung học nghề.

Thầy Vũ cũng nhấn mạnh, để triển khai hợp nhất trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành trung học nghề hiệu quả, cần chú trọng giải quyết các vấn đề về cơ sở vật chất, chất lượng cán bộ quản lý và đặc biệt là giải quyết chế độ cho giáo viên, nhân viên dôi dư.

Trong khi đó, thầy Lê Đình Cương cho rằng, nếu chuyển đổi sang trung học nghề, không nhất thiết phải thay đổi tất cả các chức năng và nhiệm vụ của trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên.

Học viên tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Lào Cai. Ảnh: website trung tâm.

Hiện nay, chức năng, nhiệm vụ của trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên là xóa mù chữ, bồi dưỡng kỹ năng mềm, hay cấp văn bằng chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông,...

Theo thầy Cương, nên kế thừa chức năng của các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên thành "dạy trung học nghề". Trong đó, chương trình học của trung học nghề sẽ được xây dựng theo hướng cân đối giữa số tiết văn hóa và số tiết nghề, đảm bảo tương đương với bằng tốt nghiệp trung học phổ thông. Bằng cách này, việc chuyển đổi sẽ tránh xáo trộn lớn và vẫn đảm bảo được việc mở rộng cơ hội học tập cho mọi người, xây dựng xã hội học tập suốt đời.

Ngoài ra, nên cho phép địa phương căn cứ điều kiện cụ thể để lựa chọn mô hình phù hợp. Với một số địa phương, giải pháp hàng đầu là xây dựng các phân hiệu.

Mạnh Dũng