Một cú vuốt - một lệnh mua: Gen Z đầu tư chứng khoán bằng cảm xúc?

Một cú vuốt có thể quyết định danh mục đầu tư

Trên TikTok, các hashtag như: #chungkhoan, #dautu đã thu hút hàng trăm triệu lượt xem. Nhiều clip chỉ vài chục giây với biểu đồ nến đang đi lên, thêm lời kêu gọi “gom ngay kẻo lỡ sóng”, đủ khiến không ít người mạnh tay bấm nút mua cổ phiếu. Quyết định đầu tư không còn đến sau khi phân tích những báo cáo dày đặc số liệu, mà trở thành một phần của lối sống số, mang tính thời thượng và cảm xúc mạnh mẽ.

Theo khảo sát của YouGov năm 2025, hơn 68% nhà đầu tư Gen Z tại châu Á từng ra quyết định tài chính sau khi xem video trên mạng xã hội. Ở Việt Nam, xu hướng này ngày càng phổ biến. Khi công nghệ lên ngôi, AI và thuật toán đang dần đảm nhận vai trò “người dẫn đường” đầu tư mới.

Khác với báo chí hay chuyên trang tài chính, mạng xã hội không đánh giá nội dung theo độ chính xác, mà dựa vào mức độ tương tác. Video càng giật gân, càng dễ viral và càng được đề xuất rộng rãi. Hệ quả là thị trường đầu tư đang bị kéo sát vào “vùng cảm xúc”, nơi trend có thể quan trọng hơn bản chất doanh nghiệp.

Không ít cổ phiếu đã tăng nóng nhờ hiệu ứng mạng xã hội rồi nhanh chóng lao dốc khi trào lưu nguội tắt. Tại Mỹ, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) từng cảnh báo về finfluencer marketing, quảng bá cổ phiếu không công khai lợi ích, gây rủi ro lớn cho nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm.

Tại Việt Nam, những “room” tư vấn trên Telegram, group Facebook hay clip TikTok khoe “bí kíp đầu tư” vẫn bùng nổ mỗi ngày, biến ranh giới giữa kiến thức tài chính và chiêu trò quảng cáo trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Trên South China Morning Post (SCMP) - một tờ nhật báo tiếng Anh uy tín có trụ sở tại Hồng Kông, được thành lập vào năm 1903 và hiện nay là một trong những nguồn tin tức hàng đầu về khu vực và thế giới, câu chuyện của Alex Rawi Ruto là học sinh 17 tuổi tại Jakarta (Indonesia) cho thấy, thế hệ trẻ đã nhìn nhận đầu tư như một con đường độc lập tài chính. Alex theo dõi các video TikTok để học hỏi và đặt mục tiêu chuyển từ quỹ ETF sang cổ phiếu riêng lẻ để tăng lợi nhuận.

Không chỉ Indonesia, Gen Z khắp khu vực đều đang trở thành lực lượng nhà đầu tư mới. Một khảo sát của Tiger Broker cho thấy: 35% Gen Z đầu tư vào REIT và ETF; 45% chọn các cổ phiếu blue-chip như Apple, Boeing hay Carnival.

Các ứng dụng môi giới như Robinhood thậm chí còn miễn phí giao dịch, không yêu cầu số dư tối thiểu, giúp mọi người có thể đầu tư chỉ từ vài USD.

Samuel Rhee, Giám đốc Đầu tư Endowus (Singapore) nhận định: “Sự tiện lợi và ưu đãi chi phí thấp đã thu hút mạnh giới trẻ bước vào thị trường”.

Nhiều Finfluencer khẳng định họ muốn biến tài chính thành chủ đề dễ hiểu và vui vẻ: Yong (Singapore) có hơn 36.600 người theo dõi Youtube, chia sẻ kiến thức cơ bản về tài chính; Chin Yi Xuan (Malaysia) lên TikTok để trả lời câu hỏi về robot advisor và cổ tức; Nigel Ng (Singapore) dùng video để giải thích “Cổ phiếu là gì?” theo cách sinh động.

Từ nền tảng vốn sinh ra để hát nhép và giải trí, TikTok nay đã trở thành nơi dân chủ hóa kiến thức tài chính, đưa thuật ngữ đầu tư đến gần hơn với đại chúng.

Học đầu tư từ TikTok không sai, nhưng luôn cần tư duy phản biện.

Thông tin sai lệch có thể lan truyền chóng mặt. Nhà đầu tư trẻ dễ rơi vào bẫy tâm lý: mua vì sợ bỏ lỡ (FOMO), bán vì hoảng loạn, cuối cùng mất cả tiền lẫn cơ hội.

Một video viral có thể đưa một mã cổ phiếu lên cao trong vài ngày. Nhưng chỉ có dòng tiền và lợi nhuận bền vững mới giúp cổ phiếu giữ giá dài hạn.

Thuật toán có thể gợi ý, nhưng không thể chịu trách nhiệm thay nhà đầu tư.

Finfluencer và AI là xu hướng tất yếu trong quá trình số hóa tài chính. Nhờ đó, đầu tư trở nên gần gũi, phổ biến và hấp dẫn hơn với Gen Z. Nhưng trong thế giới nơi cảm xúc lan truyền nhanh hơn lý trí, khả năng tự đánh giá và kiểm chứng thông tin chính là kỹ năng sống còn.

Nhà đầu tư thông minh không quay lưng với TikTok hay công nghệ, mà học cách tận dụng đúng cách: Xem video để gợi ý, nhưng kiểm chứng bằng dữ kiện thật; Theo dõi xu hướng, nhưng hiểu rõ doanh nghiệp; Tận dụng tốc độ, nhưng bảo vệ lý trí.

Cuối cùng, trong mọi thời đại, bài học cốt lõi vẫn không đổi: Đầu tư là hiểu biết, không phải cảm xúc. Một cú vuốt có thể mở cơ hội, nhưng chỉ kiến thức mới giữ được tiền.

Bình Minh