Một doanh nghiệp giáo dục 'rời sàn' trong tiến trình sàng lọc thị trường

Việc một doanh nghiệp bị hủy niêm yết không còn là câu chuyện hiếm trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên, trường hợp của Apax Holdings lại thu hút sự quan tâm đặc biệt khi gắn liền với một hệ sinh thái giáo dục từng mở rộng nhanh chóng, đồng thời đặt ra nhiều vấn đề về minh bạch tài chính, quản trị doanh nghiệp và kỷ luật thị trường.

Cổ phiếu IBC rời sàn UPCoM sau thời gian dài bị đình chỉ

Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội mới đây thông báo sẽ chấm dứt đăng ký giao dịch đối với cổ phiếu IBC của Công ty cổ phần Đầu tư Apax Holdings trên thị trường UPCoM.

Theo lộ trình, ngày giao dịch cuối cùng của mã này là 19/12, trước khi chính thức rời sàn từ ngày 22/12. Quyết định được đưa ra sau thời gian dài doanh nghiệp vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ công bố thông tin.

Thị trường vốn đang bước vào giai đoạn sàng lọc mạnh hơn về minh bạch và quản trị.

Trước đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã hủy tư cách công ty đại chúng của Apax Holdings, qua đó khiến cổ phiếu IBC không còn đủ điều kiện duy trì giao dịch trên thị trường chứng khoán. Việc mất tư cách pháp lý này được xem là hệ quả trực tiếp từ việc doanh nghiệp không đáp ứng các yêu cầu tối thiểu về minh bạch và quản trị theo quy định.

Apax Holdings là pháp nhân niêm yết duy nhất còn lại trong hệ sinh thái Egroup - tổ chức từng hoạt động mạnh trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là chuỗi trung tâm tiếng Anh Apax Leaders. Doanh nghiệp từng được thị trường chú ý trong giai đoạn đầu khi giáo dục tư nhân và đào tạo ngoại ngữ trở thành lĩnh vực thu hút dòng vốn đầu tư.

Tuy nhiên, kể từ năm 2022, tình trạng vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin của Apax Holdings ngày càng kéo dài. Doanh nghiệp không công bố báo cáo tài chính đã kiểm toán trong nhiều năm liên tiếp, đồng thời không tổ chức đại hội đồng cổ đông thường niên từ năm 2023 đến nay, đây là những vi phạm được xếp vào nhóm nghiêm trọng theo quy định của thị trường chứng khoán.

Hệ quả là cổ phiếu IBC bị đình chỉ giao dịch trong thời gian dài, khiến thanh khoản gần như đóng băng. Mức thị giá hiện tại quanh 1.700 đồng/cổ phiếu phản ánh tình trạng “đóng băng giá”, không còn khả năng hình thành giao dịch theo cung - cầu thị trường.

So với giai đoạn đỉnh cao đầu năm 2017, khi IBC từng giao dịch quanh vùng 26.000 đồng/cổ phiếu, giá trị thị trường của mã này đã sụt giảm mạnh. Diễn biến này song hành với sự suy yếu của hoạt động kinh doanh và những bất ổn ngày càng lớn trong hệ sinh thái mà Apax Holdings là một mắt xích quan trọng.

Việc hủy niêm yết IBC vì vậy không chỉ mang tính thủ tục, mà còn đánh dấu sự kết thúc vai trò của Apax Holdings trên thị trường vốn chính thức, đồng thời phản ánh cái giá phải trả khi doanh nghiệp không đáp ứng các chuẩn mực minh bạch tối thiểu.

Những hệ lụy dài hạn đối với doanh nghiệp và thị trường

Ở thời kỳ mở rộng mạnh mẽ, hệ sinh thái giáo dục xoay quanh Apax Holdings từng được xây dựng với tham vọng lớn, bao gồm chuỗi trung tâm tiếng Anh, trường mầm non và các lĩnh vực liên quan đến chăm sóc sức khỏe, thực phẩm hữu cơ. Mô hình này được triển khai thông qua nhiều pháp nhân khác nhau, với mục tiêu huy động nguồn lực xã hội để mở rộng nhanh quy mô hoạt động.

Tuy nhiên, theo kết luận từ cơ quan điều tra, phần lớn các pháp nhân trong hệ sinh thái chỉ đóng vai trò “vỏ bọc” nhằm tạo dựng hình ảnh kinh doanh sôi động, trong khi nền tảng tài chính thực tế không đủ để duy trì hoạt động dài hạn. Việc mở rộng hệ thống trung tâm, thuê mặt bằng và tuyển dụng giáo viên diễn ra trong bối cảnh dòng tiền phụ thuộc lớn vào hoạt động huy động vốn.

Khi áp lực chi trả lãi và nghĩa vụ tài chính ngày càng gia tăng, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh, hệ sinh thái này rơi vào trạng thái mất cân đối dòng tiền. Hoạt động huy động vốn dần mang tính xoay vòng, sử dụng nguồn tiền từ nhà đầu tư sau để chi trả cho các nghĩa vụ trước đó, thay vì được đưa vào hoạt động kinh doanh cốt lõi.

Theo cáo trạng, trong giai đoạn 2015 - 2023, hàng chục nghìn nhà đầu tư đã tham gia góp vốn vào các pháp nhân liên quan, với tổng số tiền lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Phần lớn dòng tiền được sử dụng để đảo nợ, trả lãi và phục vụ các nghĩa vụ tài chính cá nhân, thay vì tạo ra giá trị bền vững cho doanh nghiệp.

Từ góc độ thị trường vốn, trường hợp của IBC cho thấy cơ chế sàng lọc đang được thực thi ngày càng quyết liệt hơn. Việc hủy niêm yết không chỉ nhằm bảo vệ tính minh bạch của thị trường, mà còn là thông điệp cảnh báo đối với các doanh nghiệp coi nhẹ nghĩa vụ công bố thông tin và quản trị công ty.

Ở bình diện rộng hơn, câu chuyện Apax Holdings phản ánh những rủi ro tiềm ẩn khi doanh nghiệp mở rộng quá nhanh, dựa nhiều vào huy động vốn mà thiếu nền tảng tài chính và kiểm soát nội bộ phù hợp. Đây cũng là bài học cho nhà đầu tư cá nhân trong việc đánh giá mô hình kinh doanh, chất lượng quản trị và tính bền vững của dòng tiền, thay vì chỉ nhìn vào tốc độ tăng trưởng bề nổi.

Khi thị trường chứng khoán Việt Nam bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng, những trường hợp như Apax Holdings nhiều khả năng sẽ không còn là cá biệt. Kỷ luật thị trường, cùng với yêu cầu ngày càng cao về minh bạch và trách nhiệm giải trình, đang trở thành yếu tố then chốt quyết định doanh nghiệp nào có thể tiếp tục hiện diện trên sàn và doanh nghiệp nào buộc phải rời cuộc chơi.

Tiến Anh