Một thập kỷ bảo vệ và phát huy di sản kéo co

Cách đây tròn 10 năm, vào ngày 2/12/2015, tại phiên họp của Ủy ban Liên chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, Nghi lễ và trò chơi kéo co của Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc và Philippines đã được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây không chỉ là niềm tự hào chung của các quốc gia trong hồ sơ đa quốc gia, mà còn là nguồn khích lệ to lớn đối với các cộng đồng thực hành di sản tại Việt Nam nói riêng.

Đối với người dân ở phường Long Biên (Hà Nội), kéo co không chỉ là trò chơi dân gian, mà là nghi lễ tín ngưỡng thiêng liêng gắn với Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ và Đức Thánh Linh Lang Đại vương – những vị thần tượng trưng cho sức mạnh, lòng nhân ái và sự che chở của thiên nhiên. Mỗi mùa lễ hội, nghi lễ này được thực hành theo lối xưa, thể hiện ước vọng của cộng đồng dân cư trong việc trị thủy, chống lũ, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Anh Phạm Huy Đông, phường Long Biên, cho biết: “Mình cảm thấy tinh thần rất lâng lâng, tự hào và cực kỳ thoải mái khi được cùng anh em trong đội kéo co ra sân thi đấu.”

Ông Vũ Hồng Phi, Phó tiểu ban quản lý di tích Đền Trấn Vũ, phường Long Biên, cho hay: “Mong muốn của tôi là các con, cháu sẽ gìn giữ, phát huy và bảo tồn được nghi lễ kéo co truyền thống này.”

Suốt một thập kỷ qua, di sản kéo co được tổ chức thực hành, giới thiệu, quảng bá thường xuyên trong cộng đồng; truyền dạy cho thế hệ trẻ; nhiều địa phương đã chủ động kết nối, giao lưu giữa các cộng đồng kéo co trong nước tạo nên mạng lưới di sản sống. Từ chỗ chỉ có 6 cộng đồng được đưa vào hồ sơ năm 2015, đến nay đã có thêm 4 cộng đồng nữa được phát hiện, nghiên cứu và sẽ đề xuất để bổ sung. Cộng đồng di sản kéo co Việt Nam ngày một phát triển, lớn mạnh, lan tỏa giá trị và những ý nghĩa tích cực trong cuộc sống.

TS Lê Thị Minh Lý, Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, chia sẻ: “Sự phát triển của đô thị đôi khi làm mất đi không gian thực hành di sản. Chính vì thế, chúng ta rất cần sự chung tay của cộng đồng và sự hỗ trợ để gìn giữ những không gian dành cho thực hành nghi lễ. Thứ hai, lớp trẻ ngày nay lớn lên, đi học xa, nên việc tìm người truyền dạy ngày càng khó khăn. Việc tạo ra các thế hệ kế cận cũng vì vậy mà gặp nhiều trở ngại. Do đó, cần đặc biệt chú ý đến công tác truyền dạy để duy trì và phát huy di sản.”

Nhìn lại một thập kỷ bảo vệ và phát huy di sản nghi lễ và trò chơi kéo co, cộng đồng quốc tế và Việt Nam đã cùng nhau trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đánh giá những kết quả đạt được, khó khăn, thách thức và định hướng cho sự hợp tác trong giai đoạn mới. Đồng thời, tìm kiếm, đề xuất những giải pháp hữu ích, góp phần đưa di sản Nghi lễ và trò chơi kéo co tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đương đại, khẳng định vai trò của văn hóa trong kết nối cộng đồng và xây dựng hòa bình, hợp tác giữa các dân tộc.

Sự ra đời của câu lạc bộ mạng lưới cộng đồng di sản kéo co Việt Nam là ví dụ điển hình cho sự kết nối và bền vững của kéo co Việt Nam. Mạng lưới này phản ánh tinh thần của Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, đó là thúc đẩy tôn trọng đa dạng văn hóa, tăng cường đối thoại giữa các cộng đồng và bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể như một nền tảng cho hòa bình và phát triển bền vững.

Thanh Hồng