Mùa thu và tình yêu đôi lứa

Tản mạn thu

Em giấu Thu trong phòng

Đường chỉ trùm oi nóng

Em ngẫm nghiền con chữ

Tạo mùa thu riêng mình?!

Muốn vần thơ tung tẩy

Bay trên miền núi cao

Bừng sắc hoa triền cúc

Vào ngày đông gió gào!

Vẫn nhớ bài em tặng

Trên thềm cỏ Tháp Rùa

Hai ta say trò chuyện

Quên cả tiếng chuông chùa!...

Quá vãng rồi chăng em?

Liễu đâu còn tha thướt

Nước hồ như cạn vơi

Chim bỗng ngừng tiếng hót?!

Em dồn vào trang viết

Hoàn thiện tập TÂN THU

Với bao điều tưởng tượng

Kinh dị và mộng mơ…

Lầm lẫn giữa thực - hư

Thế của người sáng tạo

Với điều CÓ và KHÔNG

Trong tình yêu tiếp nối

Em trốn Đời bằng thơ

Viết trong phòng, cửa đóng

Ngăn sao mùa thu đến

Cúc nở tươi trước thềm?!

Tháng 9/2023

Nguyễn Hồng Vinh

Đây là bài thơ dùng mùa thu để thể hiện tâm trạng của hai bạn trẻ từng đến với nhau rồi yêu nhau qua tình yêu thi ca. Nhưng qua trải nghiệm cuộc sống chứa đựng cả niềm vui và nỗi buồn đắng đót, họ nảy sinh những cách nhìn nhận, đánh giá hầu như trái ngược nhau về thi ca, về tình yêu đôi lứa con người nên dẫn đến mâu thuẫn không dễ tháo gỡ một sớm một chiều.

Với chàng trai, điều ấy là sự hụt hẫng, chán chường, tha thẩn dạo bộ Hồ Gươm, cảm thấy “Liễu đâu còn tha thướt/ Nước hồ như cạn vơi/ Chim bỗng ngừng tiếng hót”. Còn “em” trong bài thơ muốn “giải thoát” sự khác biệt và trở ngại trên chặng hành trình tiếp theo của tình yêu bằng cách “trốn Đời bằng thơ/ Viết trong phòng, cửa đóng”, để có tập thơ mang tên “TÂN THƠ” qua cách nhìn đời, nhìn cây lá, đất trời… với sự tưởng tượng “kinh dị và mộng mơ”. “Em” coi đó là sự “vượt thoát” để tạo ra một mùa thu hoàn toàn mới mẻ, khác những người đã viết về mùa thu trước đó. Nói cách khác, “em” không hợp với “anh” đang giữ “cách nhìn xưa cũ” khi viết những câu thơ đơn điệu về rặng liễu bên hồ; về cầu Thê Húc; và cả về bài thơ “em” viết tặng “anh” – thời điểm đánh dấu mối tình đầu bên bãi cỏ Tháp Rùa cổ kính!...

Sự trục trặc bất ngờ trong tình yêu làm cho “anh” ngỡ ngàng, đi từ giả thuyết này đến giả thuyết khác. Nhưng qua “tín hiệu” từ “em”, “anh” hiểu “em” đang muốn chối bỏ tình cảm vốn có bằng cách trốn cuộc gặp nhau giữa thu để “nghiền ngẫm con chữ” nhằm “tạo mùa thu riêng mình”. Em “nuôi hoài bão” có phần ảo vọng: “Muốn vần thơ tung tẩy/ Bay trên miền núi cao/ Bừng sắc hoa triền cúc/ Vào mùa đông gió gào!”.

Nghĩa là “em” muốn thay đổi cả quy luật thiên nhiên, mà xưa nay có nhà thơ đã sáng tạo câu thơ độc đáo đặc tả mùa thu nao lòng, được nhiều người cho là đặc sắc “Mùa thu vào hoa cúc/ Chỉ còn anh và em”. Nhưng “em” ở đây muốn hoa cúc phải nở “vào mùa đông gió gào”, thì thơ mới có thể “bay trên miền núi cao”. Và để có mùa thu đặc biệt của riêng mình, em đã dùng những hình ảnh “kinh dị và mộng mơ” để gây sự chú ý của người đọc!?

Đến đây, ta có thể hiểu nguồn cội của sự xa nhau giữa hai bạn trẻ này bắt nguồn từ cách tiếp cận nghệ thuật thi ca. Ai cũng biết, văn học cho phép người sáng tạo sử dụng phương cách hư cấu, dùng tưởng tượng bằng “hình tượng hóa”, “điển hình hóa”, “nhân cách hóa”, nhưng nếu thoát ly hẳn hiện thực cuộc sống, thì thi ca trở nên vô nghĩa. Văn nghệ sĩ với sứ mệnh cao cả là thông qua muôn vàn hiện tượng, tìm ra bản chất đời sống và phát hiện cái mới của thực tiễn, hướng con người đến Chân - Thiện - Mỹ. Trong bối cảnh bài thơ, ta càng hiểu “em” đang ngoảnh lưng với hiện thực cuộc sống, đặc biệt với mối tình hiện hữu, thì trên thực chất, đó là sự trốn tránh câu hỏi của thực tiễn lứa đôi đặt ra: “Điều có và không” trong chặng đường tiếp nối hành trình của tình yêu đôi lứa.

Nguyễn Hồng Vinh đã khéo léo khép lại sự éo le nan giải này bằng đoạn thơ nhẹ nhàng, nhưng hợp quy luật: “Em trốn đời bằng thơ/ Viết trong phòng, cửa đóng/ Ngăn sao mùa thu đến/ Cúc nở tươi trước thềm?!”. Dù em có thành công ra tập thơ mới chăng nữa, nhưng cuộc sống riêng sẽ đi vào ngõ cụt, mà chính mình dựng bức tường thành! “Em” đã biến cái “tôi” trữ tình thành cái “tôi” ích kỷ! Do vậy, “em” không thể tìm được sự giải thoát bế tắc khi sử dụng nghệ thuật thi ca đối lập với thực trạng tình yêu hiện hữu!

Mùa thu cứ đến với vàng tươi hoa cúc theo quy luật đất trời, dù “em” khăng khăng phủ nhận quy luật vận động của tình yêu và thiên nhiên qua tập thơ “TÂN THU”. Theo tôi, giá trị bài thơ này là sự cảnh tỉnh những bạn trẻ đang bước vào yêu đương nồng cháy và giàu khát khao sáng tạo, nhưng không tìm được hướng đi phù hợp quy luật của trái tim và quy luật của đời sống!