Mục đồng kể chuyện Tết bò

Trước khi trở thành cô giáo, xin thưa tôi là mục đồng, một mục đồng chính hiệu. Này nhé, từ lúc còn bú, mẹ đã ẵm theo chận bò. Mẹ kể đem con tới thổ, lót miếng vải dày dưới gốc cây, nghe tiếng bò gặm cỏ êm tai hay sao mà nằm ngủ ngon lành. Đến mùa hè năm học lớp 3, tôi chính thức nhận chức tổng quản đàn bò, buổi học, buổi chận bò. Cho mãi đến mùa hè năm cuối trường Cao đẳng Sư phạm, khi chuyển qua cầm phấn tôi mới chính thức gác roi!

Hồi ức vui vẻ và đáng yêu nhất trong đời mục đồng là những ngày trước và sau tết. Ban đầu cũng có chút áp lực vì tết là thời điểm trẻ con được vui chơi, nhưng với lũ mục đồng chúng tôi chỉ còn cách mang tết ra đồng vui vẻ cùng đàn bò. Mang tết ra đồng đúng cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Tay cầm roi, tay kia đằng nào cũng có món gì đó nhỏn được từ gian bếp của mẹ. Thích hơn nữa là cuối năm bà con xa quê về thăm mộ người thân thường rất hào phóng với mục đồng. Chúng tôi được kêu lại lì xì bánh mứt. Ngay từ hồi đó tôi đã thấy được điều tốt đẹp từ tục thăm mộ ngày tết.

Hồi ức mục đồng còn đọng mãi trong tôi là sáng sớm mùng ba tết, tôi phấn khởi nhìn ba mẹ sửa sang mâm lễ Tết bò. Để chuẩn bị mâm cỗ Tết bò, chiều mùng một mẹ sẽ ngâm nếp, bày lá chuối ra lau, cắt để mùng hai gói bánh. Bánh tét Tết bò có kiểu dáng riêng cho mỗi chú bò. Con đực là đòn bánh tét tròn, bò cái sẽ là bánh vuông, con choai bánh vừa phải, bê con sẽ là chiếc bánh nhỏ. Tôi thích mê những chiếc bánh tí hon đó. Nhìn nó, tôi nghĩ ngay đến vẻ mặt ngồ ngộ của con bê đang nghểnh cổ tập õm ò gọi chủ. Bánh mẹ gói xong, tôi nâng lên hạ xuống một cách nâng niu. Lúc bánh chín, đang nghi ngút khói, tôi chẳng ngại bỏng tay mà bốc nhanh những cái bánh nóng hổi đó đặt lên chiếc đĩa để chuẩn bị bê ra chuồng bò.

Tết bò không cầu kỳ nhưng chẳng thiếu trang trọng. Ba đặt chiếc bàn trước cửa chuồng bò, trên có lọ hoa, nải chuối xanh, đĩa cốm gạo muối và đĩa bánh tét đã cắt lát cùng những chiếc bánh nguyên. Lúc nào cũng vậy, tôi nín thở nép sau vách chuồng bò nhìn ba lâm râm khấn vái và trịnh trọng thắp hương. “Tiết mục” được tôi trông chờ nhất là cùng ba dán lên giữa trán những con bò tờ vàng mã lóng lánh.

Sáng đó, mục đồng tôi sẽ nôn nóng đi chận bò, cố tình lùa bò ra mương lớn, kề quốc lộ để khoe đàn bò lạ kiểu. Người đi đường sẽ có những biểu cảm khi nhìn những bạn bò của tôi. Tôi cá là chúng cũng rất phấn khởi nên ngẩng đầu đi rất ra dáng, khiến cô mục đồng còn thèm được mặc đồ mới đi coi bài chòi cũng thấy được an ủi. Có lần tôi hỏi tại sao lại có Tết bò, ba tôi bảo ở quê mình tục Tết bò đã có từ rất lâu đời và được giữ gìn đến tận ngày nay. Tết bò là thờ cúng ông Chuồng bà Chuồng, cầu mong ông bà Chuồng phù hộ cho đàn bò khỏe mạnh, sinh sôi nảy nở đầy chuồng…

Hồi đó nghe ba nói vậy thì biết vậy chứ tôi chưa hiểu được lời ba nói. Phải đến sau này, khi đã rời xa tuổi thơ mục đồng tôi mới hiểu Tết bò là một tập tục đẹp, rất đáng được gìn giữ và phát huy.

NGUYỄN THỊ BÍCH NHÀN