Mục tiêu khí hậu đang 'chết yểu'

Người dân xếp hàng lấy nước khi nhiệt độ tăng cao trong đợt nắng nóng và hạn hán ở Bulawayo, Zimbabwe. Nguồn: Reuters.

Triển vọng ảm đạm

Các nhà khoa học khí hậu đã kết luận một cách ảm đạm rằng, mục tiêu giữ nhiệt độ thế giới tăng dưới 1,5 độ C được quốc tế nhất trí hiện đã "chết yểu", khi năm 2024 gần như chắc chắn là năm đầu tiên vượt ngưỡng này, ngay cả khi các nhà lãnh đạo thế giới đang tập hợp để thảo luận về cách duy trì khí hậu trong ranh giới này.

3 trong số 5 nhóm nghiên cứu hàng đầu theo dõi nhiệt độ toàn cầu nhấn mạnh, đây là năm ấm nhất trong lịch sử, phá vỡ kỷ lục được thiết lập vào năm ngoái. 10 năm liên tiếp vừa qua đã là 10 năm nóng nhất từng được ghi nhận.

Mặc dù một năm duy nhất trên 1,5 độ C không báo hiệu sự diệt vong của khí hậu hoặc phá vỡ thỏa thuận Paris năm 2015, nhưng các nhà khoa học đã cảnh báo rằng, khát vọng này thực chất đã bị dập tắt mặc dù các nhà lãnh đạo hiện đang nhóm họp tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc ở Azerbaijan đã kêu gọi hành động vì khí hậu.

Ông Zeke Hausfather - người đứng đầu nghiên cứu khí hậu tại Stripe và là nhà khoa học nghiên cứu tại Berkeley Earth cho biết: "Mục tiêu tránh vượt quá 1,5 độ C đã chết. Gần như không thể tránh được vào thời điểm này vì chúng ta đã hành động quá chậm chạp. Chúng ta đang vượt qua ranh giới 1,5 độ C một cách nhanh chóng và điều đó sẽ tiếp tục cho đến khi lượng khí thải toàn cầu ngừng tăng".

Theo ông Hausfather, năm ngoái nóng đến mức đáng ngạc nhiên, khiến các nhà khoa học khí hậu phải "tự vấn lương tâm". Trong những tháng gần đây, nhiệt độ vẫn liên tục tăng mặc dù El Nino - một sự kiện khí hậu định kỳ làm trầm trọng thêm nhiệt độ vốn đã tăng cao do đốt nhiên liệu hóa thạch đã suy yếu.

“Năm nay sẽ là năm nóng nhất với biên độ lớn ngoài mong đợi. Nếu thời tiết tiếp tục ấm như hiện nay thì nó là một dấu hiệu đáng lo ngại. Việc vượt qua 1,5 độ C trong năm nay mang tính biểu tượng rất cao và là dấu hiệu cho thấy chúng ta đang tiến gần hơn đến dấu mốc nguy hiểm” - ông Hausfather nói.

Các nhà khoa học về khí hậu nhìn chung kỳ vọng rằng mục tiêu 1,5 độ C sẽ trở nên rõ ràng trong thập kỷ tới. Mặc dù các quốc gia đã đồng ý chuyển hướng khỏi nhiên liệu hóa thạch, nhưng năm nay sẽ đạt kỷ lục mới về lượng khí thải làm nóng hành tinh và ngay cả khi các cam kết hiện tại được các quốc gia thực hiện, thế giới vẫn đang trên đà nóng lên 2,7 độ C, có nguy cơ gây ra các đợt nắng nóng thảm khốc, lũ lụt, nạn đói và bất ổn.

Tuy nhiên, các cuộc đàm phán Cop29 tại Baku vẫn duy trì lời kêu gọi hành động để giữ mức dưới 1,5 độ C. “Chỉ có bạn mới có thể đánh bại thời gian ở mức 1,5 độ C” - Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã thúc giục các nhà lãnh đạo thế giới vào ngày 19/11, đồng thời thừa nhận rằng, hành tinh này đang trải qua “lớp học chính về sự hủy diệt khí hậu”.

Mục tiêu 1,5 độ C hiện có vẻ chỉ là một mục tiêu khoa học, chứ không phải là mục tiêu có thể đạt được, trừ khi loại bỏ một lượng lớn carbon trong tương lai từ các công nghệ chưa được chứng minh. “Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng 1,5 độ C là một mục tiêu có thể hình dung được. Tôi hoàn toàn không ngạc nhiên khi chúng ta đang vượt qua mục tiêu này một cách nhanh chóng. Nhưng nó lại mang ý nghĩa thúc đẩy. Nó có thể hữu ích vì mọi người cần những mục tiêu bất khả thi. Điều quan trọng là chúng ta phải giảm phát thải. Khi chúng ta ngừng làm nóng hành tinh, thì mọi chuyện sẽ tốt hơn cho con người và hệ sinh thái" - ông Gavin Schmidt, một nhà khoa học về khí hậu tại NASA chia sẻ.

Hy vọng mong manh

Các nhà lãnh đạo trên thế giới đang không ngăn chặn được tình trạng nóng lên toàn cầu nguy hiểm, thêm vào đó, Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump sẽ sớm tham gia, người dự kiến sẽ phá bỏ các chính sách về khí hậu và do đó, sẽ làm nhiệt độ thế giới tăng thêm ít nhất 0,04 độ C nữa, theo ước tính từ báo cáo của Climate Action Tracker (Cat).

Tuy nhiên, bất chấp triển vọng ảm đạm này, một số người chỉ ra rằng, bức tranh vẫn tươi sáng hơn nhiều so với trước khi có thỏa thuận Paris, khi nhiệt độ tăng thảm khốc 4 độ C trở lên là điều có thể thấy trước. Năng lượng sạch giá rẻ và dồi dào đang phát triển với tốc độ nhanh chóng, với nhu cầu dầu mỏ đạt đỉnh vào cuối thập niên này.

"Những cuộc họp như thế này thường được coi là những cuộc nói chuyện phiếm. Và đúng là những cuộc đàm phán căng thẳng này không bao giờ hoàn hảo, nhưng nếu bạn so sánh chính sách khí hậu hiện nay với một thập kỷ trước, chúng ta đang ở một thế giới khác” - Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh Cop29.

Nhưng khi thế giới vượt qua ngưỡng 1,5 độ C, vẫn còn những bất ổn đáng báo động dưới dạng "điểm tới hạn" khí hậu mất kiểm soát, một khi đã xảy ra thì không thể ngăn chặn được theo thang thời gian của con người, chẳng hạn như việc Amazon biến thành thảo nguyên, các tảng băng lớn ở 2 cực sụp đổ và lượng carbon khổng lồ thoát ra từ lớp đất đóng băng vĩnh cửu đang tan chảy.

Hà Anh