Mỹ chạy đua ngoại giao, nỗ lực phá vỡ chu kỳ leo thang Iran-Israel

Trước nguy cơ một cuộc tấn công của Iran và lực lượng vũ trang Hezbollah (Lebanon) vào Israel để trả đũa vụ lãnh đạo chính trị Hamas - ông Ismail Haniyeh bị ám sát tại Tehran tuần qua, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết Washington đang tiến hành các nỗ lực để ngăn vòng xoáy căng thẳng giữa Iran và Israel thành cuộc chiến tranh toàn diện.

Vòng xoáy leo thang Iran-Israel

Căng thẳng giữa Iran và Israel đã âm ỉ nhiều thập niên qua, chủ yếu diễn ra trong bóng tối của các cuộc chiến tranh lớn hơn ở Trung Đông. Iran sử dụng lực lượng ủy nhiệm trên khắp Trung Đông để tấn công Israel, cung cấp vũ khí tiên tiến, đặc biệt tên lửa và máy bay không người lái (UAV), cho các nhóm vũ trang ở Dải Gaza, ở Iraq, Lebanon, Syria và Yemen.

Một tấm biển có hình lãnh đạo chính trị Hamas Ismail Haniyeh (trái), Tư lệnh lực lượng tinh nhuệ Quds thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) - Tướng Qasem Soleimani (giữa), và chỉ huy cấp cao của Hezbollah Fuad Shukr tại Lebanon. Ảnh: AFP

Tuy nhiên, cuộc xung đột giữa Israel và phong trào vũ trang Hồi giáo Hamas ở Gaza đã đẩy mối quan hệ giữa Tehran và Tel Aviv leo thang lên mức cao nhất trong nhiều năm qua. Sau khi xung đột Israel-Hamas bùng nổ vào ngày 7-10-2023, Lãnh đạo tối cao Iran - ông Ayatollah Ali Khamenei lên án Israel vì cuộc chiến ở Gaza và đe dọa sẽ có phản ứng, theo kênh Al Jazeera.

“Nếu tội ác của chế độ Do Thái [Israel] tiếp tục, người Hồi giáo và lực lượng kháng chiến sẽ trở nên mất kiên nhẫn và không ai có thể ngăn cản họ” - ông Khamenei từng cảnh báo về nguy cơ leo thang Iran-Israel.

Trong khi đó, các nhóm vũ trang được Iran hậu thuẫn, gồm Hezbollah (Lebanon) và Houthis (Yemen), đã tăng cường các cuộc tấn công nhằm vào Israel để thể hiện tình đoàn kết với người dân Gaza.

Tháng 12-2023, Israel được cho là đã tấn công tên lửa giết chết tướng lĩnh cấp cao Iran - ông Sayyed Razi Mousavi ở Syria. Ông Mousavi là cố vấn cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC). Israel từ chối bình luận về việc.

Đáp lại, tháng 1-2024, IRGC phóng tên lửa đạn đạo vào khu vực mà Iran nói là địa điểm nước ngoài của Cơ quan tình báo Israel (Mossad) ở Iraq.

Đầu tháng 4, leo thang Iran-Israel trở nên nghiêm trọng với màn "ăn miếng trả miếng” trực diện giữa hai nước. Cụ thể, ngày 1-4, Iran và Syria cáo buộc Israel vào Đại sứ quán của Tehran ở Syria khiến 2 tướng cấp cao và 5 cố vấn quân sự Iran thiệt mạng.

Iran đã phóng hàng trăm UAV và tên lửa vào Israel để đáp trả vụ tấn công. Israel chặn hầu hết vũ khí này. Không lâu sau đó, Israel đáp trả cuộc tấn công quy mô lớn của Iran bằng cách tấn công hạn chế vào căn cứ không quân Iran ở TP Isfahan (Iran).

Mới đây, vụ lãnh đạo chính trị Hamas bị ám sát ngay tại thủ đô Iran hôm 31-7 đã thổi bùng căng thẳng và làm gia tăng mức độ leo thang Iran-Israel, nguy cơ đẩy Trung Đông tới một cuộc chiến toàn diện. Các quan chức Iran tuyên bố sẽ trả đũa Israel vụ việc này.

Chu kỳ leo thang Iran-Israel có vẻ khó tránh khi Iran và các đồng minh trục kháng chiến đang cân nhắc phương án trả đũa Israel, trong khi đó, Israel chuẩn bị cho khả năng xảy ra một cuộc tấn công do Iran phát động bao gồm việc bắn tên lửa vào Israel trong nhiều ngày.

Mỹ cấp tập hành động ngăn chu kỳ leo thang Iran-Israel

Ba nguồn tin nói với hãng tin Axios hôm 4-8 rằng Ngoại trưởng Blinken đã nói với những người đồng cấp trong nhóm G7 rằng một cuộc tấn công của Iran và Hezbollah chống lại Israel có thể xảy ra trong vòng 24 giờ đến 48 giờ tới.

Ông Blinken cũng nói với những người đồng cấp G7 rằng Mỹ đang nỗ lực phá vỡ chu kỳ leo thang Iran-Israel bằng cách cố gắng hạn chế các cuộc tấn công của Iran và Hezbollah càng nhiều càng tốt và sau đó kiềm chế phản ứng của Israel.

Nhà ngoại giao hàng đầu Mỹ cũng kêu gọi các nước G7 gây sức ép ngoại giao lên Iran, Hezbollah và Israel để duy trì sự kiềm chế tối đa, ngăn chặn sự leo thang Iran-Israel.

Theo tờ The Times of Israel, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã điện đàm với người đồng cấp Israel - ông Yoav Gallant vào tối 4-8.

Trong cuộc điện đàm, hai bộ trưởng thảo luận về quyền tự vệ của Israel trước mối đe dọa của Iran và lực lượng ủy nhiệm, cũng như các bước để Mỹ tăng cường sự bảo vệ cho Israel và lực lượng Mỹ trong khu vực.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (bên phải) và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng (Mỹ). Ảnh: GETTY IMAGES

Theo hãng tin Reuters, Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ triệu tập cuộc họp với nhóm an ninh quốc gia tại phòng tình huống của Nhà Trắng vào hôm 4-8 (giờ địa phương) nhằm thảo luận về tình hình ở Trung Đông.

Trên thực địa, Lầu Năm Góc ngày 2-8 thông báo sẽ triển khai thêm máy bay chiến đấu và tàu chiến đến khu vực.

Bộ trưởng Austin đã ra lệnh cho nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln thay thế nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt (hiện đang hoạt động ở Vịnh Oman).

Các tàu khu trục, tàu tuần dương có khả năng phòng thủ tên lửa đạn đạo và một phi đội máy bay chiến đấu cũng sẽ được điều đến Trung Đông và Địa Trung Hải.

Kênh 12 (Israel) cho biết một liên minh quốc tế do Mỹ đứng đầu để ngăn chặn mọi cuộc tấn công đã hình thành và sẽ được chỉ đạo từ Bộ chỉ huy trung tâm (CENTCOM) của Mỹ tại Qatar.

THẾ VINH