Mỹ chính thức từ bỏ Hiệp ước Bầu trời mở, cáo buộc bị Nga vi phạm

Mỹ chính thức rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở với Nga với cáo buộc nước này vi phạm - Ảnh: Getty

Chính quyền của Tổng thống Trump tuyên bố ý định rút khỏi Hiệp ước Bầu trời Mở vào tháng 5/2020, cáo buộc Nga vi phạm các điều kiện của mình. Nhưng Moscow đã bác bỏ các cáo buộc. Với việc Mỹ loại bỏ Bầu trời Mở, Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới - New START - hiện là thỏa thuận kiểm soát vũ khí lớn cuối cùng giữa Nga và Mỹ.

"Hôm nay đánh dấu sáu tháng kể từ khi Hoa Kỳ đệ trình thông báo rút khỏi Hiệp ước Bầu trời Mở. Chúng ta giờ không còn là một bên của hiệp ước này mà Nga đã vi phạm một cách rõ ràng trong nhiều năm. Chúng tôi rời khỏi các hiệp ước và thỏa thuận lỗi thời đã mang lại lợi ích cho đối thủ của chúng tôi nhưng phải trả giá bằng an ninh quốc gia của chúng tôi", Cố vấn An ninh Quốc gia Robert O'Brien nói.

Mỹ cho biết ý định từ bỏ Hiệp ước Bầu trời Mở vào ngày 22 tháng 5, cáo buộc Moscow vi phạm hiệp ước và sử dụng hình ảnh thu được trong các chuyến bay để hỗ trợ học thuyết nhắm vào cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự quan trọng của Mỹ và châu Âu, bằng các loại đạn thông thường dẫn đường chính xác.

Nga bác bỏ các cáo buộc và cho rằng lý do thực sự dẫn đến quyết định của Mỹ là khoảng cách năng lực từ 6 đến 7 năm của Washington trong các công nghệ liên quan đến hiệp ước.

Trước đó, Moscow đã chỉ ra rằng họ sẽ tìm cách cứu Hiệp ước Bầu trời mở, với các đồng minh NATO của Mỹ, cũng như Thụy Điển, Phần Lan, Belarus, Ukraine và một số quốc gia khác là thành viên còn lại.

Việc Washington chính thức rút khỏi hiệp ước trước đó là do Quốc hội nhiều lần đóng băng để hợp tác, khi chính quyền Mỹ bắt đầu đưa ra tuyên bố về những vi phạm bị cáo buộc của Nga vào năm 2017. Tin đồn rằng Mỹ có thể hủy bỏ Hiệp ước hoàn toàn bắt đầu vào cuối năm 2019.

Các nhà lập pháp đảng Dân chủ kêu gọi Tổng thống Mỹ không cắt bỏ hiệp ước - Ảnh: Josh Plueger

Hiệp ước Bầu trời Mở được ký kết vào năm 1992 ngay sau Chiến tranh Lạnh và bắt đầu hoạt động từ năm 2002, cho phép các bên tham gia thu thập thông tin hợp pháp về các lực lượng và hoạt động quân sự của nhau thông qua các máy bay được thiết kế và đánh dấu đặc biệt. Theo quy định, các chuyến bay của Nga và NATO được thực hiện qua lại.

Đầu năm nay, các nhà lập pháp cấp cao của đảng Dân chủ, thường đồng hành với bất kỳ chính sách quản lý nào có thể gây tổn hại đến quan hệ với Nga, đã kêu gọi Tổng thống không hủy bỏ hiệp ước, cho rằng làm như vậy sẽ cho phép Moscow tiếp tục thu thập thông tin về các hoạt động quân sự của Mỹ ở châu Âu trong khi Washington sẽ bị bỏ lại trong bóng tối.

Vào cuối tháng 5, Đại sứ Nga tại Mỹ Anatoly Antonov cho biết, Mỹ dường như muốn các đồng minh của mình thực hiện tất cả các hoạt động liên quan đến giám sát đối với Nga.

Chỉ còn lại một hiệp ước vũ khí chính

Việc chính quyền Trump rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở chỉ để lại một thỏa thuận lớn liên quan đến kiểm soát vũ khí giữa các siêu cường hạt nhân là Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới, hay New START.

Năm 2019, Mỹ rút khỏi Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung với cáo buộc tương tự, Nga vi phạm hiệp ước và rời khỏi Hiệp ước Chống Tên lửa đạn đạo vào năm 2002, khiến Moscow bắt đầu nghiên cứu tên lửa siêu thanh né tránh phòng không của mình, vốn đã được công bố trên thế giới vào năm 2018.

Washington cũng đe dọa sẽ không gia hạn Hiệp ước New START vốn sắp hết hiệu lực, đồng thời yêu cầu Trung Quốc và kho vũ khí hạt nhân của họ phải được cung cấp trong thỏa thuận năm 2010. Moscow và Bắc Kinh đều bác bỏ ý tưởng này.

Các cuộc đàm phán về New START vẫn tiếp tục và các quan chức Nga đã bày tỏ sẵn sàng gia hạn nó mà không cần điều kiện tiên quyết. Hiệp ước sẽ kết thúc vào tháng 2 năm 2021 nếu cả hai bên không đồng ý gia hạn đến năm 2026.