Mỹ chuẩn bị đóng cửa nhà máy điện Mặt Trời lớn nhất thế giới

Nhà máy năng lượng mặt trời Ivanpah từ trên không vào năm 2014. Ảnh tư liệu: Los Angeles Times

Nhà máy Ivanpah được xây dựng với chi phí 2,2 tỷ USD, sử dụng 173.500 tấm gương phản chiếu được điều khiển bằng máy tính để tập trung ánh sáng Mặt Trời lên 3 tòa tháp cao 140 mét. Nhiệt lượng cực lớn tại các tháp này được dùng để đun nóng chất lỏng, tạo hơi nước vận hành tuabin, từ đó phát điện. Nằm gần biên giới California-Nevada, cách Las Vegas khoảng 195km về phía Tây Nam, các tòa tháp phát sáng của nhà máy này nổi bật như một số sòng bạc trên phố Strip.

Chuyên gia năng lượng thay thế Edward Smeloff giải thích: “Ý tưởng là dùng ánh sáng Mặt Trời để tạo nguồn nhiệt. Các gương phản chiếu ánh sáng lên bộ thu trên đỉnh tháp, đun nóng chất lỏng, tạo hơi nước quay tuabin hơi truyền thống. Nhưng hệ thống này quá phức tạp”.

Khởi công từ năm 2010, dự án được chính quyền Tổng thống Barack Obama hậu thuẫn mạnh mẽ. Bộ Năng lượng Mỹ đã cấp 1,6 tỷ USD dưới hình thức 3 khoản bảo lãnh vay liên bang, khi đó Bộ trưởng Năng lượng Ernest Moniz ca ngợi Ivanpah là “tấm gương về cách Mỹ trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về năng lượng mặt trời”. Đến năm 2014, khi chính thức đi vào vận hành, Ivanpah được công nhận là nhà máy điện mặt trời lớn nhất thế giới, trở thành niềm hy vọng để California đạt mục tiêu giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch và mở rộng năng lượng sạch.

Thế nhưng, kỳ vọng nhanh chóng sụp đổ. Trong suốt gần 11 năm hoạt động, Ivanpah không bao giờ đạt mức sản lượng như dự kiến, lại tiêu tốn chi phí bảo trì khổng lồ, trở thành biểu tượng cho việc chi tiêu hoang phí của chính phủ và những canh bạc thiếu khôn ngoan vào các công nghệ lỗi thời, kém hiệu quả. Các chuyên gia năng lượng xanh cho rằng công nghệ tháp gương tập trung này “không thể mở rộng quy mô” và đã bị vượt xa bởi công nghệ quang điện (solar photovoltaic) - vốn đơn giản hơn, hiệu quả hơn và chi phí thấp hơn nhiều. Công nghệ mới sử dụng vật liệu bán dẫn để chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành năng lượng theo một quy trình hợp lý. Các tấm pin mặt trời trên nhiều mái nhà dân dụng hoặc xếp thành hàng dài bất tận trên sa mạc đều dựa vào công nghệ này.

Ông Smeloff thẳng thắn nhận xét: “Ivanpah giờ là một công nghệ lỗi thời, không thể cạnh tranh với năng lượng Mặt Trời hiện đại”.

Jason Isaac, Giám đốc điều hành của Viện Năng lượng Mỹ, một tổ chức vận động năng lượng của Mỹ, phát biểu với Fox News vào tháng 2 vừa qua: “Ivanpah là minh chứng cho sự lãng phí và kém hiệu quả của các chương trình năng lượng được chính phủ trợ cấp. Nó chưa bao giờ thực hiện được lời hứa, sản xuất ít điện hơn dự kiến, trong khi vẫn phải dựa vào khí đốt tự nhiên để duy trì hoạt động”.

Ngoài vấn đề kỹ thuật và chi phí, nhà máy còn vướng bê bối môi trường nghiêm trọng. Các tổ chức bảo vệ thiên nhiên, trong đó có một tổ chức của Mỹ báo cáo rằng Ivanpah có thể là nguyên nhân gây ra cái chết của ít nhất 6.000 con chim mỗi năm. Nhiệt lượng mạnh từ các chùm sáng phản chiếu khiến chim bay ngang qua bị thiêu cháy ngay trên không trung.

Từng được xem là minh chứng cho “tương lai năng lượng tái tạo” của Mỹ, Ivanpah nay trở thành bài học đắt giá về rủi ro khi chính phủ vội vàng đổ tiền vào công nghệ chưa hoàn thiện. Việc đóng cửa nhà máy không chỉ là thất bại của riêng California, mà còn là lời cảnh tỉnh cho những nỗ lực chuyển đổi năng lượng xanh khi mục tiêu chính trị vượt khả năng thực tiễn của công nghệ.

Đoàn Hùng (P/v TTXVN tại Washington)