Mỹ hủy khinh hạm lớp Constellation: lý do và hệ quả

Ngày 25/11, Bộ trưởng Hải quân John Phelan tuyên bố dừng kế hoạch mua khinh hạm lớp Constellation, một hạng mục từng được coi là then chốt để Hải quân Mỹ theo kịp tốc độ mở rộng hạm đội của Trung Quốc. Quyết định được nêu nhằm tránh chi tiêu không trực tiếp tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu và năng lực chiến thắng, đồng thời tái định hình cách xây dựng và triển khai hạm đội, theo phát biểu công khai của ông.

Bản vẽ mô phỏng khinh hạm lớp Constellation, FFG 62. Ảnh: Hải quân Mỹ

Tổng quan quyết định và bối cảnh

Theo CNN, chương trình khinh hạm lớp Constellation bị đánh giá không mang lại hiệu quả tương xứng dù có quy mô hàng tỷ USD. Trang USNI News dẫn lời một quan chức quốc phòng cấp cao cho biết Washington cần phát triển hạm đội nhanh hơn để đáp ứng các mối đe dọa trong tương lai. Hải quân Mỹ trước đó đã ký hợp đồng với Fincantieri Marine Group để đóng sáu tàu và từng đặt mục tiêu tổng cộng 20 chiếc, với giá khoảng 1,1 tỷ USD mỗi tàu.

Trên trang thông tin của Hải quân, lớp Constellation được giới thiệu là “tàu chiến mặt nước cỡ nhỏ thế hệ tiếp theo”, linh hoạt và đa nhiệm vụ, có thể hoạt động ở cả đại dương lẫn vùng ven bờ nhằm duy trì hiện diện tiền phương đáng tin cậy.

Vị trí kỹ thuật trong đội hình mặt nước

Với lượng giãn nước khoảng 7.200 tấn, Constellation được thiết kế để lấp khoảng trống giữa tàu khu trục tên lửa dẫn đường lớp Arleigh Burke (10.000 tấn) – xương sống hạm đội – và tàu tác chiến ven biển (LCS) 3.500 tấn. Hải quân Mỹ không còn khinh hạm trong biên chế kể từ khi USS Simpson ngừng hoạt động năm 2015.

Áp lực cạnh tranh từ hạm đội Trung Quốc

Trong giai đoạn Hải quân Mỹ chật vật bổ sung tàu mặt nước, các nhà máy đóng tàu Trung Quốc tăng sản lượng nhanh. Theo ước tính của Lầu Năm Góc, Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc có thể đạt khoảng 400 tàu vào cuối năm nay. Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế cho biết khoảng 50 trong số này là khinh hạm.

Ý kiến chuyên gia và bài học chương trình LCS

Không ít chuyên gia cho rằng việc chấm dứt Constellation là cần thiết. Nhà phân tích Carl Schuster, cựu thuyền trưởng Hải quân Mỹ, nhận định các tàu Constellation “lãng phí tiền bạc lớn” và “sẽ không đáp ứng được các yêu cầu nhiệm vụ của Hải quân”, thậm chí kém hiệu quả trước UAV, máy bay, tên lửa và tàu nhỏ. Theo ông, mẫu tàu này “sẽ không trụ được lâu trong một cuộc chiến đối với mối đe dọa cấp độ Houthi”.

Nhà phân tích hải quân Sal Mercogliano, giáo sư tại Đại học Campbell, xếp Constellation vào nhóm chương trình gây tranh cãi cùng LCS. Một cuộc điều tra năm 2023 của ProPublica gọi LCS là “một trong những khoản lãng phí tồi tệ nhất” trong lịch sử mua sắm vũ khí đắt đỏ nhưng kém hiệu quả. Từ năm 2008, Hải quân đã đưa vào sử dụng 35 tàu LCS, hai chiếc khác còn đang đóng; tổng chi phí có thể lên đến 100 tỷ USD. Nhiều tàu LCS thường xuyên gặp trục trặc, không đạt tính linh hoạt phân nhiệm như kỳ vọng và đã bị cho nghỉ hưu sớm, có chiếc chỉ phục vụ khoảng năm năm.

Tác động kỹ thuật – tác chiến

Việc dừng Constellation đồng nghĩa Hải quân Mỹ thiếu một nền tảng khinh hạm cỡ trung để bổ trợ cho khu trục hạm hạng nặng và bù đắp hạn chế của LCS. Vai trò mà Constellation được quảng bá – linh hoạt, đa nhiệm, hiện diện tiền phương – vẫn là nhu cầu thực tế trong tác chiến mặt nước, nhất là khi phải cân bằng giữa hoạt động đại dương và ven bờ.

Theo tuyên bố của Bộ trưởng Hải quân, hướng đi tiếp theo là “định hình lại cách thức xây dựng và triển khai Hạm đội” nhằm ưu tiên hiệu quả sẵn sàng chiến đấu. USNI News dẫn nguồn quốc phòng khẳng định mục tiêu là phát triển hạm đội nhanh hơn, phù hợp quỹ thời gian đe dọa. Điều này cho thấy trọng tâm sẽ chuyển sang các phương án cho phép bổ sung năng lực nhanh, cắt giảm hạng mục không chứng minh được hiệu quả nhiệm vụ.

Trong bối cảnh Trung Quốc tăng quy mô hạm đội, khoảng trống năng lực ở phân khúc khinh hạm có thể ảnh hưởng đến khả năng duy trì hiện diện tiền phương và phân tầng nhiệm vụ mặt nước. Tác động cụ thể sẽ phụ thuộc vào lựa chọn thay thế và tiến độ đóng mới các nền tảng đáp ứng tiêu chí hiệu quả chiến đấu mà Hải quân Mỹ đặt ra.

CTVX