Mỹ mới phê duyệt tiêm mũi ba nhưng nhiều người đã tiêm liều thứ năm

Nếu được yêu cầu xuất trình thẻ tiêm chủng, Stacey Ricks có thể chọn một trong số ba thẻ mà bà có. Kháng thể trong cơ thể bà Ricks - 49 tuổi, người ghép thận dùng thuốc ức chế miễn dịch - đã không phát triển sau hai mũi tiêm Moderna.

Vào tháng 6/2021, bà Ricks đã giấu chuyện này và tiêm thêm một liều Johnson & Johnson, trước cả khi quan chức y tế liên bang chấp thuận mọi đối tượng tiêm mũi thứ 3, theo New York Times.

Quy trình tiêm mũi thứ 4 và thứ 5 của bà phức tạp hơn nhiều. Tháng 7/2021, hồ sơ y tế ở khu vực Houston - nơi bà sống - ghi nhận thông tin những mũi tiêm trước đó. Giơ tờ giấy xác nhận của bác sĩ cho thấy cơ thể chưa phát triển kháng thể, bà Ricks thuyết phục một dược sĩ tiêm thêm 2 mũi vaccine Pfizer/BioNTech trong mùa hè.

“Người dược sĩ liên tục nói là chưa có dữ liệu lâm sàng cho chuyện này”, bà Ricks nhớ lại. “Và tôi nói: ‘Tôi chính là dữ liệu lâm sàng đây còn gì’”.

Bà Ricks là một trong số nhiều người có hệ thống miễn dịch suy giảm ở Mỹ bỏ qua hướng dẫn của chính phủ và tiêm mũi vaccine chưa được phê duyệt.

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cùng Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) là cơ quan chịu trách nhiệm phê duyệt khi nào nên sử dụng liều tăng cường. Một số bác sĩ và bệnh nhân cảm thấy các cơ quan liên bang đã hành động quá chậm để bảo vệ những người dễ bị tổn thương.

NBC News đưa tin CDC đã cập nhật hướng dẫn vào cuối tháng 10/2021 và tuyên bố những nhóm suy giảm miễn dịch sẽ đủ điều kiện tiêm liều thứ tư sáu tháng sau khi nhận liều thứ 3. Nếu như tuân thủ đúng quy định, họ sẽ tiêm liều thứ tư sớm nhất vào cuối tháng 2.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của biến chủng Omicron và tỷ lệ tiêm chủng thấp ở nhiều khu vực khiến những người có hệ miễn dịch yếu lo lắng. Và họ phải tiêm thêm vaccine trong khi không chắc điều này có an toàn và hiệu quả.

3 tờ giấy chứng nhận tiêm chủng của bà Ricks. Ảnh: New York Times.

Tiêm hơn số liều khuyến cáo có phạm luật?

Thông thường, các bác sĩ có quyền quyết định sử dụng các loại thuốc đã được phê duyệt mà không cần tuân theo khuyến nghị. Vì vậy, với một loại vaccine đã được phê duyệt hoàn toàn như Pfizer, họ có thể kê đơn cho bệnh nhân nếu cảm thấy cần thiết.

Tuy nhiên, để nhận và quản lý vaccine Covid-19, các nhà cung cấp phải ký thỏa thuận pháp lý với CDC. Nếu vi phạm các quy tắc, họ có nguy cơ bị loại khỏi chương trình tiêm chủng và có thể bị truy tố.

CDC trước đây cũng cảnh báo nếu cung cấp các mũi tiêm vaccine Covid-19 chưa được chấp thuận, phía nhà cung cấp có thể không được bảo vệ khỏi các khiếu nại pháp lý trong trường hợp bệnh nhân gặp vấn đề.

Các chuyên gia pháp lý cho biết chính phủ không nỗ lực để đảm bảo phía nhà cung cấp tuân thủ theo các quy định và không có chế tài trừng phạt nếu họ vi phạm.

Theo phó giáo sư Govind Persad tại Đại học Luật Denver Sturm, những người tiêm quá số liều vaccine quy định không làm điều gì bất hợp pháp. Họ có thể đối mặt với các vụ kiện dân sự từ phía cung cấp vaccine vì tội nói dối, nhưng điều đó rất khó xảy ra.

Hành động vì tuyệt vọng

Tiêm thêm vaccine có tác dụng với một số người. Sau lần tiêm thứ 5, bác sĩ cho biết cơ thể bà Ricks đã phát triển kháng thể ở mức “vừa phải”, nhưng vẫn chưa đạt mức thông thường. Bà tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng ngừa như thể chưa từng tiêm phòng.

Giới nghiên cứu cho biết một số người có hệ miễn dịch suy giảm có thể không bao giờ phát triển phản ứng, bất kể họ tiêm bao nhiêu mũi. Tuy nhiên, có người nói rằng Mỹ đang dư thừa vaccine, nên giải pháp tiêm thêm còn hữu ích hơn là để lãng phí.

Mức độ kháng thể cao có thể tỷ lệ thuận với khả năng bảo vệ trước virus. Tuy nhiên, giới khoa học vẫn không thể kết luận chắc chắn mức độ bảo vệ của từng loại kháng thể. FDA cũng không khuyến khích người dân sử dụng xét nghiệm kháng thể để đánh giá khả năng miễn dịch.

CDC ước tính có khoảng 7 triệu người Mỹ có hệ miễn dịch suy giảm, nhưng rất khó để biết các liều tăng cường sẽ giúp ích ai, theo tiến sĩ Robert Wachter - chủ nhiệm khoa Y tại Đại học California, San Francisco.

“Ở thời điểm này, đây (tiêm thêm vaccine) có lẽ mang tính ngẫu hứng hơn là khoa học”, ông nói.

Nhiều người chấp nhận tiêm thêm liều vaccine dù chưa rõ hiệu quả. Ảnh: Bloomberg.

Chris Neblett - sinh sống ở Indiana, Pennsylvania - đã tiêm mũi thứ 3 vào tháng 4/2021. Anh Neblett, 44 tuổi, không biết liệu điều này giúp ích gì cho mình. Những loại thuốc anh sử dụng để ghép thận đã ngăn cơ thể tạo kháng thể sau 2 mũi tiêm vaccine Pfizer.

“Chúng tôi đã lách luật, nhưng rồi kết quả là gì?”, anh nói. “Không là gì cả”.

Sau lần tiêm thứ 3, lượng kháng thể của Neblett vẫn thấp. Phải đến mũi thứ 4, lượng kháng thể mà anh tạo ra mới bằng mức của một người khỏe mạnh bình thường.

Neblett tin rằng sự liều lĩnh của mình sẽ mang lại lợi ích cho các nghiên cứu nên đã đăng ký tham gia một dự án của bệnh viện Johns Hopkins về phản ứng của bệnh nhân cấy ghép nội tạng với vaccine Covid-19.

Dữ liệu của anh và những người không tuân theo hướng dẫn đã thuyết phục CDC và FDA cho phép tiêm mũi thứ 3 cho nhóm dễ bị tổn thương, theo tiến sĩ Dorry Segev - bác sĩ phẫu thuật ghép tạng tại Đại học Johns Hopkins, tác giả nghiên cứu.

Ông cho biết hàng trăm bệnh nhân trong nghiên cứu đã phải tiêm lén lút.

“Họ hành động vì tuyệt vọng”, ông nói. “Tôi không xấu hổ vì hành động của họ, tôi muốn chỉ trích hệ thống vận hành mà chúng tôi tạo ra”.

"Sự linh hoạt có thể cứu sống tôi"

Tuy có một số rủi ro đối với các mũi tiêm tăng cường, chẳng hạn như kích thích quá mức hệ miễn dịch, tiến sĩ Segev cho biết các rủi ro này có thể được theo dõi cẩn thận. Nhìn chung, dữ liệu cho thấy liều vaccine tăng cường an toàn và hiệu quả trong một số trường hợp.

“Nếu 3 liều không có tác dụng, chúng ta nên cân nhắc điều gì đó khác biệt cho liều thứ 4”, ông nói.

Ông dẫn ví dụ có thể thử giảm hoặc ngừng kê thuốc ức chế miễn dịch trước khi tiêm liều tăng cường nếu tình trạng của bệnh nhân cho phép. Tiến sĩ là một trong số nhiều bác sĩ phàn nàn rằng hướng dẫn của CDC quá cứng nhắc và ngăn các chuyên gia y tế điều trị cho từng trường hợp bệnh nhân cụ thể.

Bác sĩ của Karen Pearce lưu ý bà phải tiêm liều tăng cường trước đợt truyền hóa chất tiếp theo - phương pháp bà thực hiện 6 tháng/lần để kiểm soát bệnh viêm mạch máu nguy hiểm.

Bà Pearce - 69 tuổi, đến từ Gettysburg, Pennsylvania - sẽ không đủ điền kiện để tiêm mũi thứ 4 cho đến tháng 2 - ngay sau khi bà truyền hóa chất lần tiếp theo. Vì thế, liều thứ 4 sẽ không có tác dụng gì. Mũi tiêm tăng cường trở nên quan trọng hơn khi Omicron xuất hiện, nhưng không có nhà cung cấp nào đồng ý tiêm cho bà sớm một tháng.

“Sự linh hoạt trong hướng dẫn có thể cứu sống tôi”, bà nói.

Nếu tuân theo quy tắc của CDC, những người có hệ miễn dịch suy giảm sẽ nhận liều thứ 4 sớm nhất vào cuối tháng 2. Ảnh: New York Times.

Các chuyên gia khác nói rằng có những giới hạn nhất định đối với mức độ linh hoạt của hướng dẫn. Theo Shane Crotty, giáo sư tại Trung tâm nghiên cứu bệnh truyền nhiễm và vaccine, tiêm liều bổ sung quá sớm có thể phản tác dụng.

Điều này là do trí nhớ dài hạn của hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn nếu có thể "nghỉ ngơi" giữa hai lần tiêm. Ông giải thích cơ thể mất nhiều tháng để hoàn thiện quá trình tạo kháng thể sau lần tiêm chủng đầu tiên.

Tiến sĩ Lianne S. Gensler, bác sĩ chuyên khoa thấp khớp tại Đại học California, cho biết giải pháp thay thế tiềm năng là sử dụng kháng thể đơn dòng để bảo vệ bệnh nhân.

Hầu hết phương pháp điều trị kháng thể đơn dòng chỉ được sử dụng như phương pháp điều trị, thay vì biện pháp phòng ngừa.

Tháng 12/2021, Reuters đưa tin FDA đã phê duyệt phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng phòng ngừa dành riêng cho đối tượng dễ bị tổn thương hoặc từng xuất hiện triệu chứng phụ nghiêm trọng khi tiêm vaccine Covid-19.

Tuy nhiên, thuốc chỉ được phép dùng cho người lớn và thanh thiếu niên. F0 hay F1 cũng không được sử dụng thuốc.

Trong khi đó, những người có hệ thống miễn dịch suy giảm lại suy nghĩ về những lựa chọn "không hoàn hảo".

Patrick VanHorn - 67 tuổi, ở Ventura, California - mắc bệnh bạch cầu mạn tính và cần thuốc ức chế miễn dịch để duy trì sự sống. Ông không có kháng thể sau khi tiêm liều vaccine Moderna thứ tư vào tháng 8/2021.

Ông đang thảo luận về mũi tiêm thứ 5 với các bác sĩ nhưng không chắc liệu có thực hiện được hay không.

"Giờ suy nghĩ của tôi là 'Tại sao phải bận tâm?'", ông nói. "Không có gì sau 4 lần tiêm. Tại sao mũi tiêm thứ 5 sẽ tạo ra điều khác biệt?".

Phương Linh