Mỹ thống trị thị trường vũ khí toàn cầu, Ukraine nhập khẩu nhiều nhất
Theo nghiên cứu của SIPRI, Mỹ là nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất thế giới với 43% thị phần toàn cầu, trong khi Ukraine trở thành quốc gia nhập khẩu vũ khí nhiều nhất thế giới do xung đột với Nga.
Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) công bố ngày 9/3 cho thấy, xung đột Nga-Ukraine đã giúp Mỹ gia tăng vị thế thống trị trong ngành công nghiệp vũ khí toàn cầu. Xuất khẩu vũ khí của Mỹ trong giai đoạn 2020-2024 đã tăng hơn 20% so với 5 năm trước đó, chiếm 43% thị phần toàn cầu.
Trong suốt hai thập kỷ, trung bình thị phần xuất khẩu vũ khí của Mỹ là 35% và sự gia tăng gần đây là rất đáng chú ý.
Ukraine trở thành nước nhập khẩu nhiều vũ khí nhất thế giới trong giai đoạn 2020-2024. Ảnh: Reuters
Mỹ thống trị thị trường toàn cầu nhờ xung đột ở Ukraine
“Mỹ đang ở vị thế vô song khi nói đến xuất khẩu vũ khí. Với 43% thị phần toàn cầu, xuất khẩu vũ khí của Mỹ cao gấp bốn lần so với quốc gia xuất khẩu lớn thứ hai thế giới là Pháp”, ông Mathew George, Giám đốc chương trình chuyển giao vũ khí của SIPRI cho biết.
Lượng xuất khẩu vũ khí của Mỹ tương đương tổng thị phần của 8 quốc gia xuất khẩu lớn tiếp theo cộng lại.
Theo SIPRI, Ukraine là quốc gia nhập khẩu vũ khí nhiều nhất trong giai đoạn 2020-2024, chiếm 8,8% tổng lượng nhập khẩu toàn cầu. Số lượng vũ khí Ukraine nhập khẩu tong 5 năm gần đây tăng gần 100 lần so với giai đoạn 2015-2019. Gần một nửa số vũ khí mà Kiev nhập khẩu đến từ Mỹ.
Nhập khẩu vũ khí của các quốc gia châu Âu cũng tăng 155% trong cùng giai đoạn do lo ngại về các mối đe dọa từ Nga và áp lực từ Mỹ trong việc tái trang bị vũ khí. Mỹ cung cấp hơn 50% lượng vũ khí nhập khẩu của châu Âu trong giai đoạn 2020-2024.
Trong giai đoạn này, châu Âu đã vượt qua Trung Đông trở thành khu vực nhập khẩu vũ khí Mỹ nhiều nhất.
Các nước thành viên NATO tại châu Âu cũng tăng nhập khẩu vũ khí lên 105% so với 5 năm trước đó.
Nghiên cứu của SIPRI cho thấy, viện trợ quân sự cho Ukraine mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất vũ khí Mỹ. Phần lớn vũ khí của Mỹ gửi tới Ukraine được cung cấp thông qua quyền rút vốn của tổng thống (PDA), theo đó Mỹ gửi trang thiết bị từ kho dự trữ của mình, hoặc qua một chương trình khác sử dụng ngân sách để mua vũ khí trực tiếp từ các nhà sản xuất Mỹ.
Các quốc gia châu Âu cũng gửi viện trợ từ kho dự trữ của họ, việc tái bổ sung cho các kho dự trữ này cũng làm tăng nhu cầu đối với vũ khí của Mỹ.
Nghiên cứu của SIPRI dựa trên số lượng vũ khí gửi từ kho dự trữ dành cho xuất khẩu. Tác động của cuộc chiến ở Gaza đối với thương mại vũ khí toàn cầu trong dữ liệu của SIPRI là không rõ ràng, bởi SIPRI theo dõi việc chuyển giao vũ khí thực tế chứ không phải dựa trên các thông báo.
“Thường có một độ trễ tương đối giữa việc thông báo bán hay viện trợ với việc giao hàng thực tế”, ông George nói.
Ông George cũng cho biết nếu loại trừ giá trị xuất khẩu vũ khí của Mỹ tới Ukraine và Israel khỏi dữ liệu của SIPRI, xuất khẩu vũ khí của Mỹ vẫn chiếm 37% thị phần toàn cầu trong giai đoạn 2020-2024 và vẫn là quốc gia xuất khẩu vũ khí lớn nhất thế giới.
Xuất khẩu của Nga sụt giảm từ trước xung đột
Theo dữ liệu của SIPRI, xuất khẩu vũ khí của Nga đã giảm mạnh, giảm 64% trong giai đoạn 5 năm gần nhất. Mặc dù cuộc xung đột ở Ukraine khiến nước này bị cô lập ngoại giao và phải hứng chịu nhiều biện pháp trừng phạt kinh tế, nhưng SIPRI nhận thấy sự sụt giảm này có vẻ đã bắt đầu từ trước đó, với khối lượng xuất khẩu vũ khí của Moscow ở mức thấp nhất trong các năm 2020 và 2021.
“Hai trong số các mối quan hệ thương mại quốc phòng quan trọng nhất của Nga đã yếu đi từ trước năm 2022. Ấn Độ ngày càng đa dạng hóa nguồn cung ngoài Nga, trong khi Trung Quốc tự cung cấp vũ khí với ngành công nghiệp nội địa đang ngày càng phát triển”, ông Pieter Wezeman, nhà nghiên cứu cao cấp của SIPRI cho biết.
Mỹ kỳ vọng sẽ bán nhiều vũ khí hơn cho Ấn Độ. Tháng trước, Tổng thống Trump nói với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi rằng ông sẽ xem xét khả năng cung cấp máy bay chiến đấu F-35 cho New Delhi.
Theo SIPRI, các loại máy bay như F-35, chiến đấu cơ tiên tiến nhất của Mỹ, chiếm phần lớn trong danh mục xuất khẩu vũ khí của Mỹ, tiếp theo là tên lửa và các phương tiện bọc thép như xe tăng chiến đấu chủ lực.
Xu hướng xuất nhập khẩu vũ khí toàn cầu trong thời gian tới có thể thay đổi do nhiều yếu tố.
Mỹ hiện đang tạm dừng mọi viện trợ quân sự cho Ukraine. Trong khi đó, châu Âu được dự báo là sẽ tiếp tục tăng chi tiêu quốc phòng, điều này có thể đem lại nhiều hợp đồng hơn cho ngành công nghiệp vũ khí Mỹ. Mặt khác châu Âu cũng muốn tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào Washington và điều này có thể dẫn đến việc họ chi tiền vào các nguồn khác ngoài Mỹ.
“Có thể một số nước châu Âu sẽ tìm kiếm nguồn cung ngay trên chính lục địa của mình thay vì mua vũ khí của Mỹ sau những phát ngôn gần đây của ông Trump và quan điểm của ông với các đồng minh truyền thống”, ông William D. Hartung, một chuyên gia về thương mại vũ khí, nhận định.
