Mỹ: Trung Quốc 'thao túng dòng Mekong', thách thức cho ASEAN

Hôm 3-9, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương David Stilwell nói việc Trung Quốc "thao túng" dòng nước sông Mekong, khiến nó xuống mức thấp kỷ lục là một thách thức trực tiếp đối với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), tờ South China Morning Post đưa tin.

Bình luận của ông là bằng chứng mới nhất cho thấy con sông dài 4.350 km, nơi 60 triệu người Đông Nam Á sống phụ thuộc vào, đã trở thành mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung.

Hạn hán ở hạ nguồn sông Mekong. Ảnh: LILLIAN SUWANRUMPHA/AFP

Mặt trận mới của Mỹ và Trung Quốc?

Phát biểu trong hội thảo trực tuyến do Viện Hòa bình Mỹ và Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu của Singapore đồng tổ chức, ông Stilwell cho biết vấn đề dòng nước là một trong những "xu hướng đáng lo ngại" ở khu vực sông Mekong.

Theo ông, cuộc khủng hoảng đã "tàn phá mùa màng, đe dọa an ninh lương thực và lượng nước trong toàn khu vực" và tiềm ẩn nguy cơ bất ổn rất lớn. Ngoài ra, ông cũng cho biết Mỹ đang làm việc với các nước Mekong, Ủy ban sông Mekong và các đối tác quốc tế để đảm bảo Trung Quốc đáp lại lời kêu gọi minh bạch dữ liệu dòng nước.

"Một thách thức đặc biệt cấp bách là việc Trung Quốc thao túng các dòng chảy của sông Mekong vì lợi nhuận của chính họ nhưng người phải trả giá cho việc này lại là các nước hạ lưu" - ông Stilwell nói.

Để củng cố lập luận của mình, ông trích dẫn một báo cáo gần đây ghi lại rằng "Trung Quốc đã thao túng dòng nước sông Mekong trong 25 năm. Trong đó, sự gián đoạn lớn nhất trong dòng chảy tự nhiên trùng với việc xây dựng và vận hành đập lớn".

Trong những tháng gần đây, Bắc Kinh và Washington đã tiến hành nghiên cứu về tình trạng dòng chảy của sông ở năm quốc gia Đông Nam Á hạ lưu gồm Việt Nam, Lào, Myanmar, Thái Lan và Campuchia.

Theo báo cáo thực hiện dưới sự ủy quyền của Tổ chức Đối tác Cơ sở hạ tầng Bền vững của Liên Hợp Quốc và Sáng kiến Hạ nguồn sông Mekong, Tổ chức Eyes on Earth (Mỹ) kết luận các con đập của Trung Quốc đã giữ lại 47 tỉ mét khối nước.

Trong khi đó, một nghiên cứu từ phía Trung Quốc với sự hợp tác giữa Đại học Thanh Hoa và Viện Tài nguyên nước của Trung Quốc đã lập luận ngược lại.

Theo nghiên cứu, Trung Quốc nói rằng các con đập của nước này giúp giảm bớt các vấn đề hạn hán của khu vực sông Mekong nhờ việc giải phóng lượng nước tích trữ từ mùa mưa vào thời điểm dòng chảy thấp. Dựa vào số liệu thu được, Bắc Kinh cũng cho biết dòng chảy trên sông đang ở mức thấp kỷ lục trong năm thứ hai liên tiếp.

Vào cuối tháng 8, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã phát biểu tại Hội nghị Mekong - Lan Thương do Trung Quốc chủ trì bao gồm năm nước Đông Nam Á ở hạ lưu rằng Bắc Kinh sẽ chia sẻ dữ liệu thủy văn quanh năm của con sông này.

Sẽ đưa vào chương trình nghị sự?

Cũng trong thông báo hôm 2-9, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết có thể sẽ đưa vấn đề này vào bàn luận trong Hội nghị Bộ trưởng Đối tác Mekong-Mỹ với năm nước hạ nguồn khai mạc vào tuần tới.

Ông Stilwell bày tỏ hy vọng các nước ASEAN, trong đó có một số nước đang có tranh chấp với Trung Quốc trên Biển Đông sẽ sử dụng "tiếng nói tập thể mạnh mẽ" để thúc đẩy lợi ích của họ.

Khi được hỏi về việc khả năng các quốc gia thành viên ASEAN đang ngày càng bị buộc phải chọn một bên trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung, ông Stilwell cho biết ông "không hiểu tại sao một câu chuyện như vậy vẫn tồn tại".

KHÁNH NHƯ