Mỹ - Ukraine đưa 'bóng' trở lại sân Nga và lựa chọn của Moscow
Sau khi Ukraine đồng ý với đề xuất của Mỹ về lệnh ngừng bắn tạm thời trong 30 ngày, Mỹ cho biết họ sẽ chuyển đề xuất này cho Nga, đưa 'bóng' trở lại sân của Moscow và giảm bớt áp lực đang gia tăng đối với Kiev.
Đưa bóng trở lại sân của Nga
Bằng cách đồng ý với lệnh ngừng bắn của Washington, Ukraine đã đạt được một số mục tiêu ngắn hạn quan trọng, ít nhất là cứu vãn mối quan hệ tan vỡ với Tổng thống Donald Trump mặc dù các vấn đề cốt lõi trong cuộc xung đột với Nga vẫn chưa được giải quyết. Washington đã nối lại viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Kiev vào 11/3 sau hơn 8 giờ đàm phán tại thành phố Jeddah của Saudi Arabia về việc chấm dứt xung đột.
Sau khi Ukraine đồng ý với đề xuất của Mỹ về lệnh ngừng bắn tạm thời trong 30 ngày, Mỹ cho biết họ sẽ chuyển đề xuất này cho Nga, đưa quả bóng trở lại sân của Moscow và giảm bớt áp lực đang gia tăng đối với Kiev.
Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters
Cuộc gặp song phương trên là cuộc gặp đầu tiên kể từ cuộc đấu khẩu căng thẳng giữa ông Zelensky và ông Trump tại Phòng Bầu dục vào tháng trước.
Phái đoàn Ukraine tham gia đàm phán với một số lập trường nhất định, trong đó có ý tưởng về một thỏa thuận ngừng bắn ban đầu bao gồm lệnh ngừng bắn trên không và trên biển, Ihor Zhovkva, một quan chức cấp cao của Ukraine tham gia đàm phán cho biết.
Trong cuộc họp, các quan chức Mỹ đã đề xuất một lệnh ngừng bắn rộng hơn, quan chức này cho hay. Ukraine đã nhất trí khoảng nghỉ để đàm phán nhằm cho phép các phái đoàn tham vấn với các lãnh đạo của họ, ông Zelensky nói với các phóng viên hôm 12/3.
"Đối với chúng tôi, điều rất quan trọng là phải hiểu rằng lệnh ngừng bắn sẽ đi kèm với 2 điều rất quan trọng. Đó là ngay lập tức dỡ bỏ lệnh tạm dừng hỗ trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo. Nó đã được thực hiện ngay lập tức”, ông Zhovkva, cố vấn về các vấn đề đối ngoại của Tổng thống Zelensky, trao đổi với Reuters, đồng thời mô tả những bước đi này là một trong những "kết quả quan trọng nhất" của các cuộc đàm phán và tuyên bố chung.
Ông đã ca ngợi bầu không khí "mang tính xây dựng" chung của cuộc họp mà ông cho rằng đã vượt xa việc sửa chữa quan hệ song phương để điều phối hành động giữa hai bên đối tác bình đẳng. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán không đề cập đến vấn đề lãnh thổ và theo đó, lệnh ngừng bắn sẽ là bước đầu tiên trong tiến trình hòa bình. Nga hiện kiểm soát gần 1/5 lãnh thổ Ukraine.
"Ukraine sẽ không bao giờ nhượng lại bất kỳ lãnh thổ nào. Điều này rất đơn giản. Bạn không thể đưa ra tuyên bố và không ai có thể vì cần phải thay đổi hiến pháp", ông Zhovkva nói.
Những nút thắt chưa được tháo gỡ
Ông Andriy Zagorodnyuk, một nhà phân tích quân sự từng là Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine từ năm 2019 đến năm 2020, đã lưu ý đến sự cải thiện đáng kể trong quan hệ với Mỹ. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng những vấn đề cơ bản đầy thách thức vẫn chưa được giải quyết, vài tuần sau khi Mỹ bắt đầu tham gia ngoại giao trực tiếp với Nga và đảo ngược chính sách của Washington về xung đột ở Ukraine.
"Chúng tôi vẫn chưa hiểu Nga muốn gì để đổi lấy hòa bình. Chúng tôi vẫn chưa biết liệu Mỹ sẽ đứng về phía Ukraine hay cho rằng ý kiến của Ukraine về cơ bản không quan trọng bằng ý kiến của Nga", ông Andriy Zagorodnyuk cho hay.
Keir Giles, một cố vấn cấp cao tại chương trình Nga và Âu Á tại tổ chức nghiên cứu Chatham House có trụ sở tại London, đã nêu rõ điều đó và những rủi ro khác.
"Việc củng cố tiền tuyến ở vị trí hiện tại mà không có bất kỳ cam kết dài hạn nào về việc đảm bảo xung đột thực sự kết thúc, có thể sẽ mang lại lợi ích cho Nga khi trao cho Moscow quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ và đóng băng xung đột thay vì giải quyết nó", chuyên gia Keir Giles nói.
Điện Kremlin cho biết hôm 12/3 rằng họ đang chờ thông tin chi tiết từ Washington về đề xuất ngừng bắn, trong khi các nguồn tin cấp cao của Moscow tiết lộ một thỏa thuận sẽ phải tính đến những tiến triển của Nga và giải quyết những lo ngại của nước này. Tuy nhiên một nguồn tin thân cận với chính phủ Ukraine thông báo, trạng thái đội ngũ của Tổng thống Zelensky sau các cuộc đàm phán rất lạc quan và có cảm giác rằng Nga đã bị bất ngờ trước đề xuất ngừng bắn.
Một cựu quan chức an ninh cấp cao giấu tên của Ukraine cho biết mọi thứ cho đến nay đã diễn ra theo dự đoán về một tiến trình hòa bình theo từng giai đoạn.
"Tuy nhiên, rất có thể Nga sẽ phá hỏng thỏa thuận và chúng ta sẽ phải theo dõi phản ứng của Mỹ. Nga có thể làm mất lòng ông Trump bằng những lời lẽ giận dữ của họ. Khi đó chúng ta sẽ có cơ hội nhận được sự hỗ trợ vũ khí mạnh mẽ", cựu quan chức trên nhận định.
Lựa chọn của Điện Kremlin
Đến chiều 12/3, Điện Kremlin dường như vẫn đang cân nhắc phản ứng của mình đối với các đề xuất. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova từ chối đi sâu vào chi tiết, nói rằng "việc định hình lập trường của Nga sẽ diễn ra bên trong nước Nga". Trong khi đó, Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đã né tránh vấn đề này.
"Chúng ta đừng vội vàng", ông Peskov nói, đồng thời cho biết Moscow đang "làm quen" với tuyên bố chung được đưa ra tại Jeddah.
Tổng thống Vladimir Putin chắc chắn đang cân nhắc kỹ lưỡng về việc có nên chấp nhận đề xuất ngừng bắn, bác bỏ hay yêu cầu sửa đổi đề xuất này hay không.
Giới quan sát nhận định, ý tưởng từ chối hoặc sửa đổi đề xuất ngừng bắn dường như đang thu hút được nhiều sự chú ý nhất.
"Nếu ông Putin chấp nhận đề xuất của Mỹ, điều đó sẽ dẫn đến một tình huống nguy hiểm", chuyên gia ủng hộ Điện Kremlin và là cựu trợ lý của Tổng thống Putin - ông Sergei Markov nói với BBC, lập luận rằng quân đội Nga hiện đang chiếm ưu thế ở tiền tuyến và có thể mất đi lợi thế đó.
Phía Nga cũng có những ý kiến lo ngại rằng Ukraine có thể sử dụng lệnh ngừng bắn kéo dài một tháng để tái vũ trang, do đó, Moscow có thể đưa ra một số điều kiện, chẳng hạn như yêu cầu chấm dứt nguồn cung cấp vũ khí của phương Tây cho Kiev.
"Điều kiện là trong thời gian này, cần áp lệnh cấm cung cấp vũ khí cho Ukraine. Châu Âu nên ủng hộ lệnh ngừng bắn ở châu Âu. Không phải bằng lời nói mà là bằng hành động", ông Markov nói với truyền thông Nga.
Mặc dù một số cuộc khảo sát gần đây cho thấy ngày càng có nhiều người Nga ủng hộ việc tiến hành các cuộc đàm phán hòa bình với Ukraine, nhưng vẫn chưa rõ liệu dư luận có ảnh hưởng đến quyết định của Tổng thống Putin hay không.
Cảm giác chung của nhiều nhà quan sát và nghị sĩ Nga là sự hoài nghi, đặc biệt là trước quyết định của Mỹ về việc tiếp tục gửi thông tin tình báo và vũ khí cho Kiev. Nghị sĩ Nga Viktor Sobolev nhận định, lệnh ngừng bắn tạm thời sẽ chỉ có lợi cho Ukraine vì nó sẽ cho phép họ "tập hợp lực lượng trong 30 ngày và bổ sung máy bay không người lái". Bên cạnh đó, trên chiến trường, cụ thể là ở khu vực Kursk, Nga ngày càng chiếm ưu thế.
Tổng thống Putin, giống như ông Trump, là trung tâm của thỏa thuận này.
"Chúng tôi không loại trừ khả năng cần phải có một cuộc điện đàm ở cấp cao nhất", ông Peskov cho biết vào sáng 12/3. Điều ấy tức là việc liên lạc trực tiếp giữa hai vị tổng thống đang được lên kế hoạch.
