Mỹ 'xa cách' Ukraine, châu Âu chạy đua hàn gắn

Thủ tướng Anh Keir Starmer (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp ở London ngày 1/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ New York Times, các nhà lãnh đạo châu Âu đã bắt đầu chạy đua để cứu vãn mối quan hệ rạn nứt giữa Ukraine và Mỹ, với việc Anh và Pháp tập hợp một "liên minh tình nguyện" để xây dựng một kế hoạch chấm dứt chiến tranh giữa Ukraine và Nga. Họ hy vọng nỗ lực này sẽ giành được sự ủng hộ của Tổng thống Trump.

Thế tiến thoái lưỡng nan của châu Âu

Tề tựu tại London theo lời mời của Thủ tướng Anh Keir Starmer, các nhà lãnh đạo đã cam kết sẽ tăng cường sự ủng hộ cho Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine sau cuộc gặp căng thẳng của ông với ông chủ Nhà Trắng hôm 28/2. Nhưng một số người cũng bày tỏ hy vọng rằng cả hai có thể hàn gắn sự rạn nứt của họ, nhấn mạnh châu Âu không muốn từ bỏ liên minh xuyên Đại Tây Dương đã duy trì hòa bình trong 80 năm.

"Chúng ta đang ở ngã ba đường trong lịch sử", Thủ tướng Starmer phát biểu sau cuộc họp. "Châu Âu phải gánh vác trọng trách", ông tuyên bố, nhưng nói thêm: "Để ủng hộ hòa bình và thành công, nỗ lực này phải có sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Mỹ".

Thủ tướng Anh cho biết ông tin rằng mặc dù ông Trump tức giận với người đồng cấp Zelensky tại Phòng Bầu dục vào cuối tuần trước, nhà lãnh đạo Mỹ vẫn cam kết thực hiện một thỏa thuận hòa bình lâu dài giữa Ukraine và Nga. Theo ông Starmer, Anh và Pháp, hợp tác với các nước châu Âu khác, sẽ xây dựng kế hoạch riêng của họ với ông Zelensky.

Kế hoạch còn chưa chi tiết, nhưng ông Starmer gợi ý rằng người châu Âu có thể sử dụng nó làm cơ sở để thuyết phục ông Trump cam kết đảm bảo an ninh cho Ukraine. Anh và Pháp đã cam kết đóng góp quân cho lực lượng gìn giữ hòa bình và đang cố gắng chiêu mộ các quốc gia khác trên khắp châu Âu.

Thủ tướng Anh nói: "Tôi sẽ không thực hiện bước đi này nếu tôi không nghĩ rằng nó sẽ mang lại kết quả tích cực về mặt đảm bảo rằng chúng ta cùng nhau hành động".

Bình luận của ông Starmer đã cho thấy tình thế tiến thoái lưỡng nan mà châu Âu phải đối mặt chỉ hai tuần sau lời đề nghị bất ngờ của ông Trump với Tổng thống Putin của Nga. Cả châu Âu và Ukraine hiện đều không có ghế tại bàn đàm phán trong một thỏa thuận hòa bình tiềm năng do Tổng thống Trump làm trung gian. Nhà lãnh đạo Mỹ cũng chưa đồng ý đưa ra bất kỳ đảm bảo an ninh nào để ngăn chặn một cuộc xung đột khác với Ukraine.

Cuộc gặp căng thẳng giữa hai vị Tổng thống Mỹ và Ukraine hôm 28/2 lại càng làm sâu sắc thêm sự chia rẽ. Thủ tướng Starmer, người đã có cuộc gặp suôn sẻ hơn nhiều với ông Trump một ngày trước đó, cho biết: "Không ai muốn chứng kiến những gì đã xảy ra vào thứ Sáu tuần trước (28/2)".

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) hội đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng, ngày 28/2/2025. Ảnh: Reuters/TTXVN

Khi đó, Thủ tướng Anh đã cố gắng làm trung gian hòa giải khẩn cấp giữa ông Zelensky và ông Trump. Điện đàm với cả hai người sau “cuộc đụng độ”, ông Starmer đưa ra ý tưởng về việc ông Zelensky quay trở lại Nhà Trắng vào tối cùng ngày (28/2) để hàn gắn rạn nứt - theo tiết lộ từ một quan chức cấp cao của Anh.

Nhưng cả hai nhà lãnh đạo Mỹ và Ukraine đều phản đối, nói rằng tốt hơn là nên để mọi chuyện lắng xuống và bầu không khí trở nên trong lành. Ông Zelensky cũng bày tỏ niềm tin rằng rạn nứt giữa ông với ông Trump không phải là không thể hàn gắn. "Tôi nghĩ mối quan hệ của chúng tôi sẽ tiếp tục", ông nói với các phóng viên sau cuộc họp ở London. Tuy nhiên, ông phản đối những gì đã xảy ra tại Nhà Trắng.

"Tôi không nghĩ rằng việc thảo luận hoàn toàn cởi mở như vậy là đúng", ông Zelensky nói và thừa nhận, "hình thức của những gì đã xảy ra, tôi không nghĩ rằng nó mang lại điều gì đó tích cực hoặc bổ sung cho chúng tôi với tư cách là đối tác".

Đoàn kết với Ukraine, "giữ chân" Mỹ

Hôm 1/3 tại London, châu Âu đã dành cho ông Zelensky một cái ôm nồng ấm. Tổng thống Ukraine giành được sự ủng hộ từ 18 nhà lãnh đạo, trong đó có Tổng thống Emmanuel Macron của Pháp, Thủ tướng Olaf Scholz của Đức, Thủ tướng Italy, Giorgia Meloni và Thủ tướng Canada, Justin Trudeau.

Sau đó, ông Zelensky bay đến gặp Vua Charles III tại lâu đài Sandringham, ở phía đông bắc London. Chuyến thăm đó, theo yêu cầu của ông Zelensky, có ý nghĩa biểu tượng, vì ông Starmer đã đích thân trao tận tay ông Trump lời mời hiếm hoi từ Nhà vua để thực hiện chuyến thăm cấp nhà nước lần thứ hai tới Anh.

Tuy nhiên, đằng sau màn trình diễn đoàn kết được sắp xếp công phu này của châu Âu, người ta nhận ra rằng việc giữ chân Mỹ vẫn là điều quan trọng.

Mujtaba Rahman, một nhà phân tích tại công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group, nhận xét: "Ông Starmer có hai mục tiêu: Xây dựng một đề nghị với người Ukraine và người châu Âu để Mỹ tiếp tục tham gia tích cực vào vấn đề an ninh của Ukraine, đồng thời chuẩn bị cho tình huống xấu nhất có thể xảy ra".

Điều đó sẽ đòi hỏi các nước châu Âu phải gánh vác gánh nặng lớn hơn nhiều trong nỗ lực phòng thủ của “lục địa già”. Ông Starmer đã thúc đẩy các nhà lãnh đạo noi gương Anh trong việc tăng cường chi tiêu quân sự.

Hôm 1/3, sau khi gặp ông Zelensky, Thủ tướng Anh đã công bố cho Ukraine vay 2,26 tỷ bảng Anh (khoảng 2,8 tỷ đô la) để mua thiết bị quân sự. Ngày 2/3, ông công bố kế hoạch cho phép Ukraine sử dụng 1,6 tỷ bảng Anh (2 tỷ USD) tiền tài trợ xuất khẩu của Anh để mua hơn 5.000 tên lửa phòng không tiên tiến.

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Ursula von der Leyen, cho biết Liên minh châu Âu sẽ củng cố Ukraine bằng viện trợ kinh tế và quân sự, với mục tiêu biến nước này thành "một con nhím thép không thể tiêu hóa được đối với những kẻ thù tiềm tàng".

Cuộc xung đột ở Ukraine đã đẩy ông Starmer vào một nơi xa lạ đối với một thủ tướng Anh - “trái tim của châu Âu” - ngay giữa một cuộc khủng hoảng. Hơn 8 năm sau khi đất nước bỏ phiếu rời khỏi Liên minh châu Âu, bối cảnh an ninh thay đổi nhanh chóng đang đưa Anh trở lại gần hơn với lục địa này.

Bà Catherine Ashton, từng là đại diện cấp cao của EU về chính sách đối ngoại và an ninh, cho biết cuộc gặp thành công của ông Starmer với ông Trump đã củng cố uy tín của ông với tư cách là một nhà lãnh đạo của châu Âu.

"Không có gì ngạc nhiên khi các đồng minh ở châu Âu tụ họp tại London vào cuối tuần này và cũng không có gì ngạc nhiên khi Vương quốc Anh được coi trọng hơn nhiều so với Brussels và các thủ đô", bà Ashton cho biết.

Thu Hằng/Báo Tin tức (Theo New York Times)