Mỹ xét lại thỏa thuận AUKUS

Việc xét lại thỏa thuận AUKUS có thể gây ra nhiều lo lắng hơn cho các đồng minh về tương lai của liên minh ba bên này. Australia nói riêng đang dựa vào AUKUS để đổi mới toàn bộ hạm đội tàu ngầm của mình.

Một quan chức Lầu Năm Góc cho biết: "Bộ Quốc phòng đang xem xét AUKUS như một phần của việc đảm bảo rằng sáng kiến này của chính quyền trước đây phù hợp với chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” của tổng thống. Điều này có nghĩa là đảm bảo sự sẵn sàng cao nhất của các quân nhân của chúng tôi, rằng các đồng minh sẽ tăng cường hoàn toàn để thực hiện phần việc của mình cho quốc phòng tập thể và rằng cơ sở công nghiệp quốc phòng đang đáp ứng nhu cầu của chúng tôi".

USS Minnesota, một tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia, neo đậu ở Rockingham, Tây Australia vào tháng 2/2025.

Hiện tại, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ Elbridge Colby được cho là đang chịu trách nhiệm thực hiện nỗ lực đó. Ông Colby đã đăng trên X vào năm ngoái rằng "sẽ thật điên rồ" nếu Mỹ có ít tàu ngầm hạt nhân hơn nếu xung đột nổ ra trong khu vực.

Chính phủ Anh đã phản ứng thận trọng trước tin tức về việc xem xét lại của Mỹ, nói rằng: "AUKUS là quan hệ đối tác an ninh và quốc phòng mang tính bước ngoặt với hai đồng minh thân cận nhất của chúng tôi. Đây là một trong những quan hệ đối tác quan trọng nhất về mặt chiến lược trong nhiều thập kỷ, hỗ trợ hòa bình và an ninh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và châu Âu - Đại Tây Dương, đồng thời tạo ra việc làm và tăng trưởng kinh tế cho các cộng đồng trên cả ba quốc gia”.

Các cường quốc tàu ngầm hạt nhân là thành viên của một câu lạc bộ độc quyền - hiện chỉ có 6 quốc gia vận hành chúng gồm: Mỹ, Anh, Nga, Trung Quốc, Pháp và Ấn Độ. AUKUS sẽ đưa Australia trở thành quốc gia thứ 7.

Và mặc dù được các nhà lập pháp Mỹ ủng hộ, tập trung vào an ninh quốc gia - và khi Australia cố gắng tăng chi tiêu cho an ninh theo mong muốn của ông Trump - thì sự tồn tại của thỏa thuận này hiện có vẻ như đang trong thế mong manh.

Bản thân Tổng thống Mỹ đương nhiệm dường như không coi hiệp ước này là ưu tiên. Khi được hỏi về AUKUS trong chuyến thăm của Thủ tướng Anh Keir Starmer vào tháng 2, ông Trump tỏ ra không quen thuộc với từ viết tắt này, ông trả lời: "Nó có nghĩa là gì?".

Việc xét lại thỏa thuận AUKUS được đưa ra sau yêu cầu của Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth vào tuần trước rằng Australia phải tăng chi tiêu quân sự từ 2% lên 3,5% GDP. Thủ tướng Anthony Albanese chỉ cam kết 2,4%, khẳng định Australia sẽ tự đặt ra các ưu tiên quốc phòng của mình. Australia đã trả cho Mỹ gần 520 triệu USD vào đầu năm nay để thúc đẩy sản xuất tàu ngầm của Mỹ, với khoản tiền 1,3 tỷ USD nữa sẽ đến hạn vào cuối năm nay. Nước này đã cam kết chi 239 tỷ USD trong 3 thập kỷ cho chương trình này. Chính phủ Anh cũng đã công bố khoản đầu tư 7,69 tỷ USD vào cơ sở công nghiệp tàu ngầm hạt nhân của mình.

AUKUS đại diện cho sự hợp tác quân sự đáng kể nhất giữa 3 quốc gia trong nhiều thế hệ, mở rộng ra ngoài tàu ngầm còn bao gồm cả tên lửa siêu thanh và công nghệ vũ khí tiên tiến. Ít nhất là về mặt chính thức, AUKUS hiện vẫn đi đúng hướng, là trung tâm của một liên minh an ninh Thái Bình Dương - Đại Tây Dương.

Tuy nhiên, ở cả Washington và Canberra ngày càng có nhiều lo ngại về bước đầu tiên: năng lực của Mỹ trong việc đóng những chiếc tàu mà họ đã hứa với Australia và ngay cả khi họ có đủ khả năng để đóng những chiếc tàu ngầm đó, liệu họ có từ bỏ chúng để cho Australia kiểm soát hay không?

Nỗi lo lắng dai dẳng về AUKUS nằm trong bối cảnh rộng hơn của một bộ quy tắc được viết lại cho mối quan hệ giữa Mỹ và các đồng minh của mình. Giữa cơn bão và sự căng thẳng của những tuần đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, ngày càng có nhiều lo ngại rằng đồng minh đáng tin cậy không còn như vậy nữa. Và còn có một số lo lắng mới nổi lên, thứ nhất là có thể các tàu ngầm hạt nhân do Mỹ chế tạo đã hứa sẽ không bao giờ đến dưới sự kiểm soát của chủ quyền Australia. Thay vào đó, những tàu ngầm hạt nhân đó, được đồn trú tại Australia, có thể mang cờ Mỹ, mang vũ khí Mỹ, do các sĩ quan và thủy thủ Mỹ chỉ huy và điều khiển.

Australia, một đồng minh không lay chuyển, thay vào đó bị thu hẹp thành một đơn vị đồn trú hoạt động tiền phương - theo lời của Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hạ viện Mỹ, không gì hơn là "một căn cứ hoạt động trung tâm để thể hiện sức mạnh".

Chuẩn đô đốc đã nghỉ hưu Peter Briggs, cựu chủ tịch của Viện tàu ngầm Australia, lập luận rằng việc Mỹ từ chối bán tàu ngầm lớp Virginia cho Australia là "gần như không thể tránh khỏi", vì chương trình đóng tàu của Mỹ đang tụt hậu quá xa.

Chỉ 3 ngày sau khi tấm séc của Australia chi trả cho Mỹ được thanh toán, Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội đã lặng lẽ ban hành một bài báo nói rằng trong khi các tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân (được gọi là SSN) dành cho Australia có thể được chế tạo, Mỹ có thể quyết định không bao giờ bàn giao chúng.

Trương Hùng (Tổng hợp)