'Nấm trường sinh bất tử' có thực sự tồn tại?

Ergothioneine: "Vitamin trường thọ"

Một thành phần khác góp phần giúp người Okinawa lão hóa tốt đẹp là nấm. Ruồi giấm được cho ăn chế độ ăn 1% nấm bào ngư có lợi thế về tuổi thọ tuy nhỏ nhưng đáng kể, có lẽ vì nấm bào ngư là một trong những nguồn ergothioneine dồi dào nhất.

Để miêu tả các dưỡng chất có thể không cần thiết cho sự sống nhưng cần thiết cho sức khỏe dài hạn, nhà hóa sinh nổi tiếng Giáo sư danh dự Bruce Ames đã đặt ra thuật ngữ “vitamin trường thọ” và xác định ergothioneine là một ứng cử viên tiềm năng.

Trong số hơn 100 hợp chất được đo trong máu của hàng nghìn người, ergothioneine là chất có tương quan nhiều nhất với tỷ lệ bệnh tật và tử vong thấp nhất, được cho là có tác dụng như một chất chống oxy hóa nội bào mạnh. Tôi đã xem xét ergothioneine có thể làm gì và cách tốt nhất để nạp chất này tại see.nf/ergo.

Nấm linh chi được ca ngợi có tác dụng chữa bệnh thần kỳ. Ảnh: Experience Life.

Tóm lại, nấm và tempeh - tương nén đậu nành lên men bằng nấm - là nguồn ergothioneine dồi dào duy nhất thuộc chế độ ăn. Nấm thông đứng đầu bảng, với hàm lượng ergothioneine cao gấp ba lần nấm bào ngư và nấm hương, vốn có hàm lượng ergothioneine cao gấp ba lần nấm trắng, nấm cremini hoặc nấm portobello. Ergothioneine giúp giải thích tại sao ăn nấm lại giúp giảm nguy cơ chết sớm do mọi nguyên nhân cộng lại.

Điều thú vị là nồng độ ergothioneine trong não sẽ giảm sau tuổi sáu mươi và kéo theo cả suy giảm nhận thức lẫn suy nhược, và nguyên nhân không phải do giảm ăn nấm. Có lẽ chức năng của chất vận chuyển ergothioneine trong hàng rào máu não sẽ giảm theo tuổi tác, khiến ăn nấm càng trở nên có lợi hơn khi chúng ta về già.

Cảnh báo về nấm

Chúng ta nên nấu chín nấm bụng dê, nấm hương và các loại nấm thuộc chi Nấm mỡ, như nấm trắng, nấm cremini và nấm portobello, trước khi ăn. Trong khi đó, nấm bào ngư hoàn toàn có thể ăn sống. Để biết lý do tại sao cũng như những điều nên và không nên khác, hãy truy cập see.nf/caveats.

“Nấm trường sinh bất tử”

Chúng ta có thể dùng nấm để chữa bệnh không? Các sản phẩm có nguồn gốc từ nấm chiếm một phần khá lớn trong thị trường thực phẩm bổ sung trị giá 50 tỉ đôla. Như một biên tập viên cấp cao của tạp chí Fungal Biology đã viết, “Ngành công nghiệp sinh lời này cung cấp những khoản khích lệ rất hậu hĩnh cho các công ty để họ kiểm tra độ cả tin của khách hàng và những khẳng định không có cơ sở đã trở thành thứ định hình ngành kinh doanh nấm dược liệu,” gợi nhớ đến sự bịp bợm của các loại “thuốc” được cấp bằng sáng chế với những cái tên rất kêu như “Dầu Ai Cập trứ danh của bác sĩ Bonker”.

Sẽ không bất ngờ nếu nấm có một số dược tính có lợi. Suy cho cùng, người ta đã phát triển rất nhiều loại thuốc từ nấm, trong đó có penicillin, cũng như thuốc lovastatin thuộc nhóm statin giúp giảm cholesterol và thuốc ức chế miễn dịch mạnh cyclosporin.

Bạn vẫn không tin một cây nấm nhỏ bé có khả năng chữa bệnh? Đừng quên chúng cũng có thể tạo ra một số chất độc mạnh nhất. Một số nhìn là biết có độc, như loại nấm tán giết ruồi chấm bi đã trở nên nổi tiếng nhờ trò chơi Super Mario Bros., nhưng một số khác lại có vẻ ngoài thánh thiện hơn nhiều, như loài nấm thực sự được đặt tên là “thiên thần hủy diệt” (destroying mushroom). Chỉ một muỗng cà phê cũng có thể gây ra “một cái chết đau đớn dai dẳng”.

Tôi đã thảo luận về đặc tính tăng cường miễn dịch của nấm trong chương Bảo toàn hệ miễn dịch. Một trong những loại nấm dược liệu nổi tiếng nhất là reishi ở Nhật Bản (linh chi ở Trung Quốc), và nó được tôn sùng là “nấm trường sinh bất tử”. Nó là một loài nấm mục trắng hoại sinh trên gỗ mục.

Nấm linh chi không được dùng để chế biến thức ăn, vì nó có vị như nút bần và đắng, nhưng xưa nay nó vẫn được tôn sùng là loại thảo dược giúp trường thọ ở một số nước châu Á. Nó có xứng đáng nhận được tôn sùng như vậy không? Chà, nó có tác dụng với giun nhỏ, kéo dài đáng kể tuổi thọ của C. Elegans, và một loài nấm cùng họ với nó đã được chứng minh là có đặc tính chống lão hóa khi tiêm vào bụng chuột.

Thật không may, gần như mọi thử nghiệm lâm sàng trên người về tác động của nấm linh chi đối với nhiều bệnh lý khác nhau trong vài thập kỷ qua đều thất bại. Lĩnh vực mà nó có thể giàu triển vọng nhất là ung thư. Để biết thêm chi tiết, hãy xem video của tôi tại see.nf/reishi.

Tất nhiên, để có hiệu quả, thực phẩm chức năng từ nấm linh chi cần thực sự chứa nấm linh chi. Nhưng không. Do Đạo luật Giáo dục và Sức khỏe về Thực phẩm chức năng năm 1994, chính các nhà sản xuất thực phẩm chức năng - trái ngược với FDA - là người chịu trách nhiệm về độ an toàn và trung thực của các sản phẩm của họ. Bạn có thể tưởng tượng điều đó đã diễn ra “tốt đẹp” như thế nào. Trong số 19 thực phẩm chức năng từ nấm linh chi được thử nghiệm, không có sản phẩm nào chứa nấm linh chi thật.

Michael Greger/NXB Trẻ