Nâng cao chất lượng môi trường hướng đến thành phố thông minh

Tình trạng ô nhiễm môi trường không khí gia tăng

Tình trạng ô nhiễm môi trường không khí tại Việt Nam nói chung và một số đô thị lớn như TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh nói riêng có xu hướng gia tăng, chủ yếu tập trung vào ô nhiễm bụi, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 là các hạt bụi đường kính nhỏ, đang có chiều hướng gia tăng cả về không gian và thời gian, gây ảnh hưởng đến chất lượng môi trường và trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Mỗi năm, tại hai thành phố lớn, lượng khí thải do xe cơ giới, nhất là xe máy hoạt động sản sinh ra khoảng 300.000 tấn khí CO, 25.000 tấn khí HC; hàng chục nghìn tấn bụi, bụi mịn.

Những tháng đầu năm 2025 đã chứng kiến tình trạng ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn, đặc biệt là TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đạt đến mức độ đáng báo động.

Một trong những nguyên nhân chính phát sinh bụi, khí thải gây tác động, ô nhiễm môi trường không khí được chỉ ra là do số lượng lớn các phương tiện cơ giới tham gia giao thông, trong đó có nhiều phương tiện cũ không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải, niên hạn để lưu thông. Do đó, chủ trương kiểm soát khí thải giao thông là một trong những nhiệm vụ cấp bách để giảm ô nhiễm không khí, xây dựng các đô thị đáng sống, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Phó Trưởng phòng Phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trương Mạnh Tuấn cho biết, hiện, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng dự thảo quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô-tô, xe gắn máy lưu hành ở Việt Nam. Lộ trình này tạo cơ sở pháp lý để từng bước loại bỏ phương tiện không đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn khí thải, thúc đẩy việc chuyển đổi sang phương tiện sạch, thân thiện với môi trường. Việc áp dụng lộ trình cũng nhằm thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời hỗ trợ phát triển giao thông đô thị bền vững, hiện đại theo định hướng chiến lược quốc gia.

Bảo đảm có lộ trình áp dụng hợp lý

Ngày 17/11/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có tờ trình trình Thủ tướng Chính phủ. Theo dự thảo, lộ trình này sẽ áp dụng đối với hai loại xe là xe mô-tô và xe gắn máy. Đây là hai loại phương tiện chiếm số lượng gần như lớn nhất ở Việt Nam, ngoài các phương tiện giao thông cơ giới đường bộ khác. Phạm vi áp dụng gần như là toàn bộ và chỉ loại trừ một số phương tiện là xe mô-tô, xe gắn máy liên quan đến thẩm quyền quản lý của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an phục vụ cho các mục đích quốc phòng an ninh.

Theo ông Trương Mạnh Tuấn, về lộ trình áp dụng, hiện nay Bộ Nông nghiệp và Môi trường sắp ban hành quy chuẩn quy định các mức kiểm soát khí thải đối với cả xe mô-tô và xe gắn máy. Trong đó, quy định thành 4 mức gồm: mức 1, mức 2, mức 3 và mức 4 với mục đích phù hợp với việc chuyển đổi một cách dần dần. Nghĩa là không loại bỏ một cách đột ngột đối với các phương tiện đang lưu hành. Bên cạnh đó, quy chuẩn, lộ trình ban hành phải phù hợp với Quyết định số 19/2024/QĐ-TTG ngày 15/11/2024 của Thủ tướng Chính phủ.

Phó Trưởng phòng Phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Trương Mạnh Tuấn. Ảnh: Duy Thông

Đối với lộ trình mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang trình Chính phủ, hiện quy định đối với các xe đang lưu hành và các mức độ áp dụng quy định sẽ đảm bảo có một lộ trình hợp lý, vừa đảm bảo bảo vệ môi trường vừa không tạo ra những thay đổi đột ngột liên quan đến các phương tiện của người dân. Lộ trình này đưa ra sẽ phân cấp dựa theo khu vực (khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao) và phân loại theo phương tiện. Cụ thể, đối với xe mô-tô việc yêu cầu bắt buộc bắt đầu kiểm định sẽ áp dụng đối với cả hai thành phố là TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh từ ngày 1/7/2027. Đây là hai đô thị lớn nhất và mức độ ô nhiễm được đánh giá là cao nhất cả nước. Đối với các thành phố trực thuộc trung ương khác, thời điểm bắt đầu áp dụng sẽ chậm hơn 1 năm là từ ngày 1/7/2028. Đối với các tỉnh thành phố còn lại mức độ ô nhiễm chưa ở mức độ cao thì lộ trình sẽ bắt đầu từ ngày 1/7/2030.

Về mức độ áp dụng, sẽ tiến hành phân loại theo các loại xe để có lộ trình phù hợp. Theo đó, sẽ có 4 mức và theo mức độ thiết chặt dần. Đối với xe mô-tô, xe gắn máy sản xuất trước năm 2008 sẽ áp dụng mức 1. Đối với xe sản xuất từ 2008 – 2016, sẽ áp dụng mức 2. Đối với xe sản xuất từ năm 2017 đến ngày 30/6/2026 đấy sẽ áp dụng mức 3. Đối với xe bắt đầu sản xuất từ năm 2027 lưu hành sẽ áp dụng mức 4. Xe gắn máy cũng áp dụng tương tự như vậy.

“Mốc thời gian bắt đầu kiểm định sẽ áp dụng đối với khu vực TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh sẽ từ 1/7/2027, bên cạnh việc phải xây dựng trạm kiểm định thì cũng cần phải có điều khoản chuyển tiếp. Nghĩa là từ 1/7/2027 các cơ quan sẽ bắt đầu thực hiện việc kiểm định, tuy nhiên sẽ có khoảng thời gian là 18 tháng để cho người dân cũng như các bên quen với hoạt động này. Trong quá trình kiểm định đó, các cơ quan quản lý sẽ chưa tiến hành các biện pháp xử lý nếu như phát hiện có những xe chưa đủ điều kiện lưu hành. Sau khoảng 18 tháng kể từ 1/7/2027, sẽ bắt đầu áp dụng các biện pháp xử lý theo quy định. Lộ trình này đã đưa ra mốc thời gian hài hòa nhất nhưng vẫn hướng tới mục tiêu bảo vệ môi trường để người dân hiểu rằng phải kiểm soát để cải thiện chất lượng không khí hiện nay” ông Tuấn nhấn mạnh.

Nguyễn Ngân