Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong xây dựng và thi hành pháp luật

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tô Văn Hòa, Hiệu trưởng Trường đại học Luật Hà Nội.

Theo Phó Giáo sư, tiến sĩ Tô Văn Hòa, Hiệu trưởng Trường đại học Luật Hà Nội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp luật là nhiệm vụ then chốt để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ hoàn thiện thể chế pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Mối liên kết giữa đào tạo, nghiên cứu và thực tiễn pháp luật còn rời rạc

Phát biểu tại Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất, Hiệu trưởng Trường đại học Luật Hà Nội cho rằng, trước hết, số lượng cơ sở đào tạo luật tăng nhanh nhưng chưa đi đôi với bảo đảm chất lượng. Việc mở rộng quy mô đào tạo thiếu kiểm soát dẫn đến tình trạng đại trà hóa, chất lượng đầu ra không đồng đều. Nhiều nơi chất lượng của công tác đào tạo chưa được bảo đảm. Thiếu sự gắn kết giữa chương trình đào tạo với nhu cầu của thực tiễn.

Trong khi đó, mối liên kết giữa đào tạo, nghiên cứu và thực tiễn pháp luật còn rời rạc. Khoảng cách giữa lý luận và thực tiễn xây dựng cũng như thi hành pháp luật khiến nhiều cán bộ còn hạn chế trong tư duy, phân tích chính sách cũng như kỹ năng thể chế hóa chính sách.

Năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác pháp luật còn chưa đồng đều. Một bộ phận còn nặng tư duy hành chính, thiếu tư duy tổng hợp liên ngành, thiếu kỹ năng số, kỹ năng đánh giá tác động và dự báo rủi ro còn nhiều hạn chế.

Cơ chế đãi ngộ cũng như môi trường làm việc và cơ hội thăng tiến cũng chưa tạo ra được sự cạnh tranh và thi đua phấn đấu phù hợp với yêu cầu của lao động trí tuệ pháp luật. Điều này dẫn đến hiện tượng dịch chuyển lớn của nhân lực pháp luật có trình độ sang khu vực tư nhân.

Bên cạnh đó, một bộ phận cán bộ còn biểu hiện tiêu cực, né tránh trách nhiệm, lợi ích nhóm làm ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng văn bản pháp luật và hiệu quả thực thi pháp luật. Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan.

Các đại biểu dự Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất.

Cùng với tác động của hội nhập và cạnh tranh nguồn nhân lực chất lượng cao, yếu tố chủ quan vẫn chiếm tỉ trọng lớn như tư duy hành chính trong quản lý nhân sự còn phổ biến, việc thể chế hóa chủ trương của Đảng về công tác cán bộ còn chậm, công tác kiểm tra giám sát cũng còn chưa nghiêm, cơ chế bảo vệ những người dám nghĩ dám làm, khuyến khích sự dám nghĩ dám làm còn yếu.

Phó Giáo sư, tiến sĩ Tô Văn Hòa nhận định, “chính những hạn chế này đang tạo nên một vòng lặp bất cập trong phát triển nguồn nhân lực pháp luật. Từ đào tạo phân mảnh dẫn tới nhân lực chất lượng không đồng đều, dẫn tới văn bản pháp luật chất lượng thấp, dẫn tới môi trường làm việc thiếu động lực, dẫn tới không thu hút được nhân tài và tiếp tục dẫn tới sự suy giảm chất lượng của nguồn nhân lực”.

Cần trang bị cho cán bộ năng lực sử dụng các công cụ số

Để phá vỡ vòng lặp bất cập của chất lượng nguồn nhân lực pháp luật hiện nay, Hiệu trưởng Trường đại học Luật Hà Nội cho rằng cần có 5 đột phá.

Thứ nhất, cần đẩy mạnh sự phân công và chuyên môn hóa công tác xây dựng pháp luật phù hợp với sự đổi mới cách thức tổ chức công tác xây dựng pháp luật theo hướng khoa học và hiện đại. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 đã phân định rõ hai giai đoạn trong quy trình xây dựng pháp luật.

Đó là giai đoạn xác định chính sách, phát triển chính sách và giai đoạn chuyển hóa chính sách thành điều khoản pháp luật. Nguồn nhân lực pháp luật cũng cần được phân công chuyên môn hóa, chuyên nghiệp hóa theo hai công đoạn lớn này.

“Sự tách bạch này cho phép đội ngũ chuyên gia tập trung đúng trọng tâm, nâng cao chất lượng, phân tích chính sách bảo đảm tính hợp lý, khả thi và nhất quán của chính sách cũng như sự khả thi và nhất quán của các quy định pháp luật. Đồng thời, đây cũng là phương thức để tối ưu hóa nguồn lực, tránh chồng chéo nhiệm vụ, chuyên nghiệp hóa và hạn chế sai sót trong soạn thảo”, ông Hòa nói.

Thứ hai, công tác đào tạo cán bộ pháp luật cần được thực hiện một cách liên tục và chuyên sâu theo các công đoạn của quy trình xây dựng pháp luật. Đào tạo pháp luật phải được tổ chức thường xuyên đối với cán bộ xây dựng và thi hành pháp luật gắn với thực tiễn và đi sâu theo từng công đoạn.

Ông Hòa lấy thí dụ: công đoạn hoạch định và phân tích chính sách công, công đoạn đánh giá tác động, công đoạn tham vấn đối thoại chính sách và công đoạn soạn thảo chuyển hóa thành điều khoản pháp luật, công đoạn rà soát hệ thống hóa và kiểm tra văn bản. Thực chất thì đây là bước chuyển từ đào tạo dàn trải sang tập trung đào tạo để hình thành những năng lực chuyên sâu cụ thể, phục vụ công tác xây dựng pháp luật, giúp đội ngũ xây dựng pháp luật trở nên chuyên nghiệp và tinh thông. Từ đó, chuỗi vận hành của công tác xây dựng pháp luật sẽ được trôi chảy, bảo đảm chất lượng.

Thứ ba, đẩy mạnh đào tạo và ứng dụng công nghệ số, đặc biệt là các ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong công tác xây dựng pháp luật. Cần trang bị cho cán bộ xây dựng và thi hành pháp luật năng lực sử dụng các công cụ số, phân tích dữ liệu pháp lý, vận hành hệ thống dữ liệu pháp luật quốc gia và đặc biệt là khả năng sử dụng trí tuệ nhân tạo trong các hoạt động như tìm kiếm, so sánh văn bản, phát hiện mâu thuẫn, chồng chéo, phân tích tác động chính sách, theo dõi thi hành pháp luật.

Theo Hiệu trưởng Trường đại học Luật Hà Nội, trí tuệ nhân tạo ngày nay nếu được đầu tư đúng và sử dụng đúng sẽ có thể hỗ trợ đắc lực cho cán bộ xây dựng, thi hành pháp luật trong hầu hết công đoạn từ phân tích chính sách, phát hiện vấn đề lập pháp tới kỹ thuật viết văn bản quy phạm pháp luật.

"Cách làm này cũng giúp giảm gánh nặng thủ công, tăng tốc độ xử lý, nâng cao tính chính xác, hình thành văn hóa làm việc dựa trên dữ liệu một cách khoa học", ông Hòa nhấn mạnh.

Thứ tư, tăng cường đầu tư có trọng tâm cho các cơ sở đào tạo luật trọng điểm và nâng cao chất lượng đào tạo pháp luật. Cần lựa chọn và ưu tiên đầu tư cho các cơ sở đào tạo luật có uy tín, có khả năng dẫn dắt hệ thống đào tạo pháp luật, kiểm soát chất lượng đào tạo pháp luật ở tất cả các trình độ đào tạo luật theo một cơ chế phù hợp. Mở rộng liên kết đào tạo với các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, những đơn vị thi hành pháp luật. Chuẩn hóa, kiểm định quốc tế các chương trình đào tạo theo yêu cầu của thực tiễn, bảo đảm đầu ra đáp ứng năng lực của nghề nghiệp pháp luật.

Thứ năm đó là hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế đãi ngộ đột phá để thu hút, duy trì và sử dụng hiệu quả nhân tài pháp luật. Cần ban hành và triển khai khung năng lực quốc gia cho các chức danh pháp luật làm cơ sở cho tuyển dụng, sử dụng, đánh giá và đãi ngộ. Bên cạnh đó, cũng cần đặc biệt chú trọng tới cơ chế thu hút nhân lực pháp luật chất lượng cao, trong đó có các hình thức hợp đồng chuyên gia, tạo môi trường làm việc công bằng, tích cực, trọng chuyên môn cũng như chính sách đãi ngộ tương xứng cho nhân sự giỏi trong khu vực công để thực hiện công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

H.NGUYÊN