Thay đổi tư duy 'biến' đá xám thành vườn quả ngọt

Ông Pao chăm sóc vườn quả của mình. (Ảnh: Phạm Hoan)

Sự cần cù, ý chí thay đổi của người dân đã biến những triền đồi cằn cỗi thành những “miệt vườn” xanh mướt, trĩu quả, mang lại nguồn thu nhập trăm triệu, thắp sáng hy vọng về một tương lai sung túc ngay trên quê hương núi đá.

Hơn mười năm trước, Khai Hoang Bản Vàng cũng như bao thôn bản khác trên cao nguyên đá, chìm trong vòng luẩn quẩn của cây ngô, cây mía, những loại cây dễ trồng nhưng năng suất thấp, giá trị kinh tế bấp bênh, không đủ sức kéo đời sống người dân thoát khỏi cái nghèo. Đất đai dốc, bạc màu nơi đây cứ thế bị bỏ hoang.

Sự thay đổi bắt đầu từ những người như ông Vàng Mìn Pao, một người có uy tín trong thôn. Ở cái tuổi đã ngoài bát tuần, lẽ ra ông được nghỉ ngơi, nhưng ngọn lửa cải tạo đất đai trong ông vẫn cháy mạnh mẽ. Ông Pao nhớ lại những ngày đầu tiên: “Trồng ngô thì vất vả mà hạt ngô không đủ nuôi mình. Mình nghĩ phải tìm cây gì có giá trị cao hơn, phải cải tạo đất đá này. Cây ăn quả chính là câu trả lời.”

Người dân thu hoạch và bán hoa quả tại chỗ.

Ông Pao là một trong những người đầu tiên dám mạo hiểm. Từ những giống cây quen thuộc như hồng không hạt, vải, mận Tam hoa, ông dần mở rộng sang các loại cây mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn như: Dứa mật, ổi, mít Thái.

Những năm đầu, khó khăn chồng chất, từ thiếu kinh nghiệm, cây trồng không hợp thổ nhưỡng, nhưng sự kiên trì đã được đền đáp.

Ông Pao miệt mài học hỏi kỹ thuật, áp dụng bón phân hữu cơ, tỉa cành tạo tán, đặc biệt là kỹ thuật che phủ gốc giữ ẩm, một bí quyết quan trọng để giữ nước cho cây giữa vùng đất đá.

Ngày nay, ông Pao cùng các con đang canh tác hơn 3ha cây ăn quả. Riêng 500 gốc ổi và mít Thái đã cho thu hoạch ổn định, mang lại thu nhập trên 200 triệu đồng/năm. Con số này không chỉ là tiền mà là sự khẳng định: Đất đá cũng có thể nở hoa kết trái nếu có ý chí và phương pháp đúng.

Sự thành công của ông Pao đã tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Hộ gia đình chị Phùng Thị Mây là một ví dụ.

Chị Mây mạnh dạn chuyển đổi toàn bộ 2ha đất ngô kém hiệu quả sang trồng ổi, dứa, mít, mận, và đặc biệt là xoài Kim Hoàng từ năm 2018.

Câu chuyện làm giàu của Khai Hoang Bản Vàng không chỉ dừng lại ở việc thay cây mà là thay đổi cả tư duy sản xuất. Người dân đã chuyển từ làm nông theo kiểu truyền thống sang sản xuất theo chuỗi giá trị, gắn với tiêu chuẩn an toàn.

“Chúng tôi không chỉ trồng nhiều, mà phải trồng sạch,” chị Mây chia sẻ.

Chị Mây và nhiều hộ khác đã đầu tư sử dụng màng bọc quả sinh học để phòng trừ sâu bệnh, ruồi vàng. Biện pháp này không chỉ bảo vệ quả khỏi côn trùng mà còn giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giúp sản phẩm giữ được hương vị tự nhiên và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Nhờ đó, vườn cây của chị sinh trưởng tốt, cho năng suất ổn định, mang lại thu nhập trên 150 triệu đồng/năm.

Đặc biệt, Khai Hoang Bản Vàng còn nổi tiếng với Dứa mật, loại dứa quả nhỏ, thơm ngọt, ruột có mật đặc trưng.

Thay vì chỉ trông chờ vào vụ mùa chính, người dân đã ứng dụng kinh nghiệm dân gian và kỹ thuật để kích thích cây ra hoa trái vụ, tăng tính cạnh tranh trên thị trường. Điển hình là hộ ông Phùng Quáng Sài, nhờ phương pháp này, vườn dứa nhà ông thu về khoảng 4 tấn/năm, mang lại 80 triệu đồng.

Dưới sự định hướng của Cấp ủy và Ban Công tác Mặt trận thôn, Khai Hoang Bản Vàng đã nhanh chóng phát triển. Hiện tại, thôn đã có 28/34 hộ trồng cây ăn quả với tổng diện tích lên đến 64,8ha.

Bà Vùi Thị Hiếu, Trưởng thôn, tự hào cho biết: “Từ vùng trồng cây ăn quả tập trung, chúng tôi đã hình thành được những sản phẩm mang thương hiệu của thôn như Vải nhung, Dứa mật, Xoài Yên Minh, được thị trường ưa chuộng và có đầu ra ổn định. Nhờ có đường giao thông thuận tiện, thương lái tìm đến thu mua tận vườn, người dân giảm được chi phí vận chuyển, có thể yên tâm sản xuất.”

Nhờ đó đời sống người dân Khai Hoang Bản Vàng ngày càng khấm khá, trung bình mỗi hộ trồng cây ăn quả có thu nhập từ 150 - 300 triệu đồng/năm.

Để tận dụng tối đa lợi ích từ đất vườn, người dân không chỉ tập trung vào quả. Dưới tán cây ăn quả rợp bóng, bà con còn tận dụng trồng thêm rau màu ngắn ngày và chăn nuôi gà thả vườn, tạo thêm nguồn thu phụ.

Thậm chí, Khai Hoang Bản Vàng đang manh nha phát triển một mô hình kinh tế mới: Kinh tế vườn kết hợp Du lịch trải nghiệm. Những vườn cây sai trĩu quả, xanh tốt quanh năm trở thành điểm thu hút du khách, cho phép họ tham quan, hái và thưởng thức nông sản tươi ngon tại chỗ.

Đây là một bước đi được đánh giá cao, vừa quảng bá thương hiệu nông sản, vừa đa dạng hóa nguồn thu nhập.

Nhờ tinh thần cần cù lao động, phát huy tối đa tiềm năng đất đai, thôn Khai Hoang Bản Vàng đã gặt hái được những thành công đáng kinh ngạc. Từ một vùng khó khăn, nay thôn chỉ còn 4 hộ nghèo, cận nghèo.

Khai Hoang Bản Vàng đã chứng minh rằng, dù khó khăn đến mấy, chỉ cần có sự thay đổi tư duy, áp dụng khoa học kỹ thuật và sự đồng lòng, đất đá cũng có thể biến thành vàng.

Mô hình kinh tế vườn cây ăn quả chất lượng cao, gắn với tiêu chuẩn an toàn và kết hợp du lịch trải nghiệm, chính là con đường phát triển bền vững cho vùng cao nguyên này.

Phạm Hoan - Đức Hạnh